۱ ۱۲ نکته برای تزریق بی حسی در دندانپزشکی

اگر دندان پزشک واقعا اعتقاد داشته باشد تزریق داروی بی حسی نباید دردناک باشد, می تواند تکنیک تزریق بی حسی خود را به نحوی تغییر دهد که اعمال آسیب رسان برای بیمار درد کمتری داشته باشد

تزریق داروی بی‌حسی باید بدون درد و تروما انجام شود، اما معمولا بیماران دندان‌پزشکی تجربه‌های دردناک و ناخوشایندی از دریافت بی‌حسی دارند. ترس از تجربه دوباره این درد، گاه افراد را سال‌ها از دندان‌پزشکی گریزان می‌کند یا عاقبت کارشان پس از دریافت بی‌حسی به یکی از اورژانس‌های دندان‌پزشکی مانند سنکوپ وازودپرسور (از هوش رفتن) می‌انجامد...

دانشجویان دندان‌پزشکی معمولا انجام اولین تزریق بی‌حسی را در دانشگاه و روی همکلاسان خود تجربه می‌کنند. تجربه دریافت بی‌حسی برای اکثر آنها با تجربه تزریقات دردآوری که در گذشته در مطب دندان‌پزشکی داشته‌اند کاملا متفاوت است. چرا بین تزریقی که یک دانشجوی مبتدی انجام می‌دهد و تزریقات دندان‌پزشکان باتجربه از نظر ایجاد درد تفاوت وجود دارد؟ اغلب اوقات میزان آسیب ناشی از تزریق داروی بی‌حسی با خروج دندان‌پزشک از محیط دانشگاه افزایش می‌یابد. شاید دندان‌پزشکان در گذر ایام برخی نکات کلیدی تزریق بدون درد را از یاد می‌برند یا حس همدردی خود با بیمار را از دست می‌دهند. اگر دندان‌پزشک واقعا اعتقاد داشته باشد تزریق داروی بی‌حسی نباید دردناک باشد، می‌تواند تکنیک تزریق بی‌حسی خود را به‌نحوی تغییر دهد که اعمال آسیب‌رسان برای بیمار درد کمتری داشته باشد. شاید مرور آموخته‌های دوران تحصیل به همکاران دندان‌پزشک کمک کند تا تزریق داروی بی‌حسی را با درد و آسیب بافتی کمتری انجام دهند:

۱) از سوزن تیز استفاده کنید: معمولا تیزی سوزن‌های تزریق با هربار استفاده کاهش می‌یابد آنچنان‌که دندان‌پزشک در سومین یا چهارمین استفاده می‌تواند مقاومت بافتی نسبت به ورود سوزن را حس کند. پس اگر بیمار نیازمند دریافت تزریق‌های متعدد بود، در تزریق‌های دوباره یا چندباره سوزن را عوض کنید.

۲) جریان‌یافتن محلول بی‌حسی را کنترل کنید: پس از قرار دادن کارتریج بی‌حسی در سرنگ تزریق، چند قطره از محلول بی‌حسی را از کارتریج خارج کنید تا از درست قرار گرفتن آن در سرنگ مطمئن شوید.

۳) کارتریج و سوزن تزریق هم دمای محیط باشند: اگر کارتریج در دمای اتاق نگهداری شود بیمار بی‌حسی موضعی کاملی را دریافت خواهد کرد و فرقی میان اتاق سرد و گرم وجود ندارد؛ پس لزومی به گرم کردن کارتریج نیست حتی ممکن است تزریق کارپول گرم‌شده موجب ناراحتی بیمار شود، اما با گرم کردن سرنگ می‌توان حس برخورد جسم فلزی سرد با پوست بیمار را از بین برد. نگه‌داشتن سرنگ به مدت نیم‌دقیقه در کف دست می‌تواند کارساز باشد.

۴) بیمار را در موقعیت صحیح قرار دهید: در صورت وجود اضطراب، جریان خون بیشتر به سمت عضلات مخطط هدایت می‌شود. به علت عدم فعالیت عضلانی حجم بالایی از خون در عضلات مخطط باقی می‌ماند. کاهش بازگشت وریدی خون به قلب و کاهش پمپاژ خون به سمت مغز زمینه‌ساز بروز نشانه‌های سنکوپ ( احساس سبکی سر، سرگیجه، تاکی‌کاردی و ضربان قلب) می‌شود. ادامه این حالت باعث کاهش حجم خون مغزی و بی‌هوشی بیمار می‌شود. توصیه پیشگیرانه تغییر وضعیت بیمار حین تزریق است؛ به‌شکلی که سر و قلب بیمار موازی زمین و پاها اندکی بالاتر قرار گیرند. بااین حال وضعیت بیمار ممکن است بر اساس نظر دندان‌پزشک و روش تزریق بی‌حسی تغییر کند.

۵) از بی‌حسی سطحی استفاده کنید: بی‌حسی موضعی ضخامت یک تا دو میلی‌متر از کام را که از قضا در برابر تزریق بسیار حساس است را بی‌حس می‌کند؛ به شرطی که دست‌کم یک دقیقه تداوم یابد، اما حداکثر تماس بعد از دو دقیقه حاصل می‌شود.

۶) با بیمار ارتباط کلامی برقرار کنید: حین انجام تزریق با بیمار صحبت کنید. از کلمات مثبت اسفاده کنید تا بینش مثبتی در او ایجاد شود. مثلا «من از بی‌حسی موضعی استفاده می‌کنم تا ادامه کار راحت‌تر باشد» یا «من انتظار ندارم شما چیزی احساس کنید.» از جمله‌های با بار منفی نظیر «آسیبی به شما نمی‌رسد» استفاده نکنید، چون بیمار فقط کلمه آسیب را می‌شنود و به بقیه جمله توجه نمی‌کند. از کلماتی که ترس کمتری دارند استفاده کنید. مثلا در عوض کلمه «انجام تزریق» بگویید «ایجاد بی‌حسی موضعی».

۷) برای دستتان از تکیه گاه استفاده کنید: هنگام انجام تزریق دست باید بدون لرزش باشد تا احتمال حرکت و جراحت غیرارادی کاهش یابد. اگر انگشتان بلندی دارید می‌توانید از صورت بیمار به‌عنوان تکیه‌گاه دستتان استفاده کنید و اگر انگشتان‌تان کوتاه است به آرنج خود تکیه دهید. برای کنترل بهتر سرنگ کف دست باید به سمت بالا باشد و سرنگ با انگشت سبابه حمایت شود. معمولا افزایش تجربه و اعتماد به نفس دندان‌پزشکان آنها را به سمت تزریق بدون تکیه دادن دست سوق می‌دهد.

۸) مخاط را بکشید: مخاط باید در محل ورود سوزن کشیده شود تا حداقل مقاومت نسبت به ورود سوزن در مخاط ایجاد شود. در غیر این‌صورت نسج نرم حین ورود سوزن پاره می‌شود و حین و پس از انجام تزریق ناراحتی ایجاد می‌کند. روش‌هایی نظیر تکان دادن لب یا فشردن جسمی نظیر دسته آینه در محل تزریق، می‌تواند بیمار را گمراه کند و از درد و استرس حین تزریق بکاهد.

۹) سوزن را از میدان دید بیمار خارج کنید: دیدن سرنگ بی‌حسی حتی در افراد بزرگسال نیز ایجاد اضطراب می‌کند. سرنگ را می‌توانید از بالای سر بیمار یا پایین تر از دید بیمار از دست پرستار بگیرید تا بیمار آن را نبیند.

۱۰) چند قطره از داروی بی‌حسی را تزریق کنید: همزمان با ورود سوزن به مخاط، چند قطره داروی بی‌حسی را تزریق کنید. پس از دو تا سه ثانیه مکث، سوزن را به محل اصلی تزریق هدایت کنید. در این حین تزریق داروی بی‌حسی کاملا غیر ضروری است، چون درد میان مخاط سطحی و موکوپریوست کمتر منتقل می‌شود. حین تزریق بلاک، پیش از رسیدن به پریوست چند قطره دیگر تزریق کنید، چون پریوست دارای اعصاب فراوانی است و تماس سوزن با آن ایجاد درد می‌کند. دانستن زمان مناسب تزریق نیازمند تجربه است. میزان نفود سوزن در بافت نرم هر بیمار متفاوت است و ممکن است سوزن به‌طور ناآگاهانه با پریوست برخورد کند بااین‌حال دندان‌پزشک به مرور با تکیه بر حس لامسه خود می‌آموزد تراکم بافتی با افزایش نفوذ سوزن و نزدیک شدن به استخوان به مقدار ناچیزی افزایش می‌یابد.

۱۱) دارو را آهسته تزریق کنید: تزریق سریع موجب آسیب بافتی و افزایش احتمال بروز واکنش منفی نسبت به دارو می‌شود. زمان منطقی برای تزریق یک کارتریج بی‌حسی ۶۰ ثانیه است.

۱۲) سرنگ را آرام خارج کنید.

۱۳) بیمار را زیر نظر داشته باشید.

بیشتر واکنش‌های منفی نسبت به تزریق داروی بی‌حسی حین تزریق یا پنج دقیقه بعد از آن روی می‌دهند. پس تا زمان شروع اثر دارو خود یا پرستارتان بیمار را زیر نظر داشته باشید.

دکتر سیامک شایان‌امین