پاسخ به سوالات رایج درباره ضد آفتاب

ضدآفتاب, فصل ندارد چه بهار باشد و چه تابستان, چه پاییز و چه زمستان, خورشید, گرد بالای سر ما می تابد و می تواند با تمام زیبایی هایش در میان اشعه هایش, سوغات های خطرناکی برای ما داشته باشد

ضدآفتاب، فصل ندارد؛ چه بهار باشد و چه تابستان، چه پاییز و چه زمستان، خورشید، گرد بالای سر ما می‌تابد و می‌تواند با تمام زیبایی‌هایش در میان اشعه‌هایش، سوغات‌های خطرناکی برای ما داشته باشد.

به همین دلیل بهتر است در عین دوستی با آفتاب، پرده‌ای بین صورت‌مان و خورشید بکشیم تا کمتر آسیب ببینیم. گاهی افراد در تمام طول سال از ضدآفتاب استفاده می‌کنند، اما یادتان باشد که اعتماد کامل به آنها جایز نیست. از آنجایی که پوست صورت حساس‌تر از نقاط دیگر بدن است حتی اگر بخواهید کمی برنزه شوید هم باید از یک ضدآفتاب مناسب استفاده کنید تا پوست‌تان لک نشود. دکتر «محمدعلی نیلفروش‌زاده»، دانشیار دانشگاه علوم‌پزشکی تهران، فلوشیپ فوق‌تخصصی جراحی پوست و لیزر و رئیس مرکز تحقیقات پوست و سلولهای بنیادی، درباره آفتاب و ضدآفتاب‌ها و اثرات آنها بر پوست نکته‌های درگوشی جالبی دارند. بخوانید و همه‌جا نقل کنید.

● شما از همسالانتان پیرترید!

شاید عجیب باشد، اما اگر شما در کنار یکی از همسالانتان در یکی از کشورهای خارجی قرار بگیرید، از نظر ظاهر حداقل ۵ تا ۱۰سال از او جوان‌تر به نظر می‌رسید.

این مورد حتی در صورت زنان و مردان شهری در مقایسه با زنان و مردان روستایی کاملا قابل مشاهده است. علت این تفاوت و رسیدن به پیری زودرس و چین و چروک‌ها و لک‌وپیس‌ها تنها قرار گرفتن طولانی‌مدت بدون محافظ در برابر نور خورشید است.

اشعه‌ای که از خورشید به زمین می‌رسد، از سه جزء تشکیل شده‌است: ۵۰درصد آن نور قابل رویت است، ۴۰درصد آن اشعه مادون‌قرمز است و ۱۰درصد آن را هم اشعه فرابنفش تشکیل می‌دهد. همین ۱۰درصد، عامل اصلی پیری زودرس و ابتلا به انواع سرطان‌هاست. اشعه فرابنفش هم طیف‌های مختلفی دارد که مهمترین آنها اشعه‌های UVA وUVB هستند. پرتو فرابنفش عامل اصلی پیری زودرس، بروز انواع سرطان‌ها و حتی آسیب رساندن به چشم‌هاست. دقیقا به همین خاطر است که باید هنگام انتخاب عینک‌آفتابی به میزان بازتاب پرتوهای UV توسط شیشه عینک توجه کنید. این پرتو به میزان بسیار ناچیزی از لامپ‌های مهتابی یا صفحات نمایشگر رایانه نیز ساتع می‌شود و نمی‌تواند آسیب چندانی برساند. در واقع اگر پوست‌تان را در برابر آفتاب محافظت کنید، در این موارد نگرانی وجود نخواهد داشت. کرم‌های ضدآفتاب پوشش‌های محافظتی ساده و در دسترسی هستند که می‌توانند تاثیر این پرتو را روی پوست کم کنند.

● ضدآفتاب کودکانه

بهتر است فرزندتان را به استفاده از ضدآفتاب هم به همان اندازه‌ای که به خوردن بستنی عادت دارند، عادت دهید. هر روز باید از ضدآفتاب استفاده کنید و حتی در فصل زمستان و در هوای ابری هم آن را ترک نکنید. در صورتی که در فصل زمستان یا در هوای ابری هستید و کارتان در خانه و محلی است که نور مستقیم آفتاب وجود ندارد، مصرف یکبار در روز ضدآفتاب کافی است، اما در صورتی که در بیرون خانه و در هوای آفتابی قرار دارید، هر ۳ تا ۴ ساعت ضدآفتاب مصرف کنید. در مصرف ضدآفتاب صرفه‌جویی نکنید. یادتان باشد اگر کرم ضدآفتاب گرانی تهیه کرده‌اید، نباید میزان کمتری از آن را استفاده کنید. هر بار باید حداقل نصف قاشق چایخوری یا همان یک بندانگشت از کرم را به پوست‌تان بمالید و بدانید که کمتر از این مقدار هیچ اثری ندارد. ضدآفتاب فقط مخصوص صورت نیست و باید به هر قسمت از پوست که روباز باشد (مانند گردن، گوش‌ها و پشت دست‌ها)بمالید. بهتر است قبل از اینکه آرایش کنید و مواد دیگری روی پوست بمالید، حتما ضدآفتاب را مستقیم روی پوست بزنید.

● سلاح جنگی‌تان برابر آفتاب: قاشق چایخوری!

شاید بپرسید چه عاملی ممکن است اثر ضدآفتاب را از بین ببرد و در واقع نقش ضد ضدآفتاب را بازی کند. احتمالا دیده‌اید افرادی را که باوجود استفاده از مقدار کافی ضدآفتاب باز هم پوست‌شان می‌سوزد؛علتش این است که ساعت‌های طولانی در ساحل دریا یا فضای باز در مقابل آفتاب می‌خوابند یا آمد و شد می‌کنند و اثر آن را از بین‌می‌برند.

باتوجه به اینکه تمام قسمت‌های بدن به اشعه آفتاب حساس است، باید صورت، دست‌ها، پاها و مناطقی از بازوها (در آقایان)که باز هستند را با مقدار مناسبی از کرم یا لوسیون ضدآفتاب بپوشانید. مقدار مناسب کرم برای صورت، معادل نصف قاشق چایخوری و درنهایت یک بندانگشت است.

پس اگر در فصل تابستان از لباس‌های باز و کوتاه استفاده می‌کنید و همچنین استخرهای روباز را ترجیح می‌دهید، باید ضدآفتاب همیشه همراهتان باشد. حملات آفتاب‌سوختگی در دوران کودکی به خصوص در کودکانی که پوستی روشن دارند، می‌تواند زمینه‌ساز بدترین نوع سرطان پوست یا ملانوم بدخیم در بزرگسالی باشد.

یادتان باشد که جغرافیای زندگی ما به شدت آفتابی است و اگر از محافظ‌های مناسب و کرم ضدآفتاب استفاده نشود، متاسفانه امکان ابتلا به سرطان ملانوم بدخیم می‌شود.

● فیزیکی یا شیمیایی؟ مسئله این است

معمولا ضدآفتاب‌ها دو نوع هستند: ضدآفتاب‌های فیزیکی و ضدآفتاب‌های شیمیایی. هر دو نوع این ضدآفتاب‌ها کرم‌مانند هستند، اما از مواد مختلفی تشکیل شده‌اند.

ضدآفتاب‌های شیمیایی حاوی مواد و ترکیباتی است که جلوی پرتوهای UV مضر نور خورشید را می‌گیرد، اما گاهی پوست صورت به این موادشیمیایی واکنش نشان داده و دچار خارش و قرمزی می‌شوند. دقیقا به همین خاطر ضدآفتاب‌های فیزیکی با ساختار و ترکیباتی متفاوت که حساسیت کمتری ایجاد می‌کنند، وجود دارند. معمولا پزشکان توصیه می‌کنند که برای کودکان و افراد مبتلا به بیماری‌های پوستی از کرم‌های ضدآفتاب فیزیکی استفاده کنند.

● ضدآفتاب من، ضدآفتاب تو

یادتان باشد هرگز کرم ضدآفتاب مخصوص خود را به کسی توصیه نکنید. بسیاری از پوست‌ها به مواد معطر یا رنگی حساسیت دارند، بنابراین مصرف کرم ضدآفتاب شما ممکن است به پوست آنها آسیب برساند. برای پوست‌های مستعد به آکنه (جوش غرور جوانی) و چرب، باید از ضدآفتاب‌هایی استفاده کردکه حداقل چربی را داشته باشند یا به اصطلاحoil freeباشند. یادتان باشد کیفیت خوب یک کرم ضدآفتاب به قیمت آن بستگی ندارد. ممکن است شما یک ضدآفتاب خوب و با قیمت بالا تهیه کنید اما هنگام استفاده احساس راحتی نکنید. مثلاً احساس گرمی و خفگی داشته باشید یا به آن حساسیت نشان دهید و پوست‌تان قرمز شود یا خارش پیدا کند. از همه مهمتر اینکه ممکن است صورت شما هنگام مصرف آن جوش بزند. هر کدام از این مسائل، دلایل خوبی برای عوض کردن ضدآفتاب است.

● یک سئوال رایج ویتامینی

سئوال این است: نور خورشید یکی از بهترین منابع ویتامین Dاست. اما آیا پوشاندن بدن به طور کامل با لباس و کرم ضدآفتاب جلوی دریافت ویتامینD لازم را نمی‌گیرد؟

این مسئله بخصوص در خانم‌ها که به طور طبیعی همراه با بالا رفتن سن دچار پوکی استخوان می‌شوند و در کودکان و البته سالمندان می‌تواند تولید حساسیت کند. جالب است بدانید فعالیت هورمونی بدن انسان آنچنان منظم است که قرار گرفتن دقایقی کوتاه آن هم تنها صورت و پشت دست‌ها برای تولید ویتامین «D» در بدن بزرگسالان کفایت می‌کند و در صورت تامین غذای کافی و مناسب، جای نگرانی در مورد تامین این ویتامین نیست. اما نگرانی بیشتر درمورد شیرخواران و سالمندان وجود دارد. پس اگر می‌خواهید باوجود استفاده از انواع ضدآفتاب‌ها و فرار از نور خورشید، همچنان استخوان‌های سالمی به واسطه ویتامینDداشته باشید، بهتر است علاوه بر مصرف لبنیات و ماهی، به نوزادان و کودکان قرص‌های ویتامینD بدهید.

● ۶ کامنت خصوصی

بهتر است حتی اگر از کرم‌های ضدآفتاب معتبر که توسط پزشک برایتان تجویز شده استفاده می‌کنید، باز هم نکات زیر را مد نظر قرار دهید:

تا جایی که می‌توانید جلوی آفتاب نروید. بهتر است سعی کنید بین ساعت‌های ۱۰صبح تا ۳بعدازظهرکه بیشترین میزان اشعه مضر آفتاب وجود دارد، به خصوص در فصل‌های گرم سال از خانه یا محیط‌های سربسته خارج نشوید. اگر مجبور شدید، این ساعت‌ها در محیط بیرون از خانه باشید، سعی کنید در سایه حرکت کنید و از مکان‌هایی که نور آفتاب به طور مستقیم به آنجا می‌تابد، عبور نکنید.

ممکن است کمی غیرمنصفانه باشد، ولی بهتر است به هرطریقی که می‌توانید جلوی تابش نور به پوست‌تان را بگیرید. مثلا لباس‌های آستین‌دار و جوراب‌های ضخیم بپوشید. وقتی می‌خواهید از جایی عبور کنید که آفتاب مستقیم می‌تابد، می‌توانید اگر مجله (مثلا همین نسل امروز خودمان را) یا چیزی مشابه آن را در دست دارید، جلوی صورت‌تان بگیرید. در مورد دست‌ها نیز بهتر است دستکش بپوشید. داخل خانه یا جاهایی که پوشش کامل ندارید، به هیچ وجه در مقابل نور مستقیم آفتاب قرار نگیرید و از سایبان، چتر یا کلاه‌های لبه‌دار استفاده کنید. استفاده از این کلاه‌ها به ویژه زمانی که به سفر می‌روید یا مدت زمان طولانی را در آفتاب می‌چرخید، کاملا ضروری است. اندازه لبه این کلاه‌ها، باید حداقل۵/۷سانتی‌متر باشد.

هر روز به طور مرتب از فرآورده‌های ضدآفتاب استفاده کنید. به نوشته‌های روی جعبه این فرآورده‌ها دقت کنید و عدد مربوط به عیار حفاظتی یا SPF را بخوانید. این عدد باید حداقل برابر۱۵ باشد. حتی در فصل زمستان و در هوای ابری و حتی در مواقعی که در منزل هستید، از ضدآفتاب استفاده کنید.

اگر نمی‌توانید قید برنزه شدن را بزنید، بهتر است تنها از اسپری یا کرم‌های مخصوص برنزه‌کننده استفاده کنید. البته بدانید که استفاده از این کرم‌ها نیز چندان بی‌ضرر نیست. تا می‌توانید کمتر حمام آفتاب بگیرید. از رفتن به سالن‌های مخصوص برنزه کردن پوست که از اشعه مصنوعی فرابنفشA برای این کار استفاده می‌کنند (سولاریوم) خودداری کنید.

استفاده از ضدآفتاب برای جلوگیری از سرطان پوست و پیری زودرس و دیگر آثار مخرب آفتاب ضروری است. در حقیقت، استفاده از یک ضدآفتاب مناسب میزان تأثیر اشعه ماوراء‌بنفش را روی پوست کاهش می‌دهد و علاوه بر جلوگیری از آثار دیررس آفتاب مثل سرطان، از آثار زودرس آن مثل آفتاب‌سوختگی، قرمزی و تیره شدن پوست هم کم می‌کند. در صورتی که به طور مرتب از ضدآفتاب استفاده کنید، احتمال ایجاد لکه‌های پوستی به ویژه روی صورت بسیار کمتر می‌شود. همچنین، ضدآفتاب به دلیل جلوگیری از تخریب الیاف پروتئینی پوست، یعنی کلاژن و الاستین، از پیر شدن پوست و افتادگی آن پیشگیری می‌کند.

نکته آخر و مهمتر از همه آنکه ضمن استفاده مرتب از ضدآفتاب، از نور مستقیم آفتاب هم دور بود و سایر روش‌های مقابله با آفتاب مانند لباس پوشیدن و استفاده از کلاه و سایه‌بان و غیره را فراموش نکنید. البته اثرات مفید نور آفتاب برای ساختن ویتامینD نیز نباید دور از نظر بماند، اما لازم به ذکر است که مقدار ویتامینD لازم با رژیم غذایی مناسب قابل دستیابی است و اگر از رژیم غذایی مناسب استفاده شود، کمبود آن مشخص نخواهد شد.