فلسفه رسالت پیامبر(ص)‏

بدون تردید از محوری‌ترین اهداف بعثت و رسالت پیامبر اعظم(ص)اخلاق و معنویت است. این نکته‌ای است که آیات و روایات فراوانی به آن اشاره دارد و سرّ آن نیز روشن است زیرا بدون اخلاق و …

بدون تردید از محوری‌ترین اهداف بعثت و رسالت پیامبر اعظم(ص)اخلاق و معنویت است. این نکته‌ای است که آیات و روایات فراوانی به آن اشاره دارد و سرّ آن نیز روشن است زیرا بدون اخلاق و معنویت دینی، نه دین برای مردم مفهومی دارد و نه دنیای آنها سامان می‌یابد. در قرآن کریم آیات مختلفی به این حقیقت اشاره دارد که اخلاق و معنویت و پرورش و تزکیه نفوس از رئوس برنامه‌های بعثت بوده است. نظیر این آیه شریفه: «هو الذی بعث فی الامیین رسولا منهم یتلو علیهم آیاته و یزکیهم و یعلمهم الکتاب و الحکمه و ان کانوا من قبل لفی ضلال مبین؛ پروردگارتان کسی است که در میان جمعیت درس نخوانده رسولی از خودشان برانگیخت که آیاتش را بر آنها می‌خواند و آنها را تزکیه می‌کند و به آنها کتاب و حکمت می‌آموزد هر چند پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند»(جمعه:۲).‏

امام علی (ع) در خطبه قاصعه وقتی از دوران کودکی خود که تحت تربیت پیامبر بودند یاد می‌کند می‌فرماید: «یرفع لی فی کل یوم من اخلاقه علما و یامرنی بالاقتداء به» پیغمبر در هر روز یک پرچم از اخلاق خود را برای من برمی‌افراشت و مرا فرمان می‌داد تا از این اخلاق الگو بگیرم. یعنی هر روز پیامبر یک درس اخلاق را به علی‌(ع) آموزش می‌دادند.

اخلاق و معنویت نه فقط پایه قوام جامعه و عامل حیات آن است بلکه عامل رشد و بالندگی آن نیز هست. توسعه مقوله جدیدی است که از نیمه دوم قرن بیستم مطرح شده است. توسعه در روزگار گذشته یک تعریفی داشته و در دوره مدرنیته ویژگی‌های دیگری دارد، در موج سوم توسعه فرامدرن و فرا اطلاعات مطرح می‌شود و نقش انسان، خانواده، فرهنگ، اقتصاد و مسئولیتهای اجتماعی فرهنگی هم تغییر می‌کند. اما توسعه و رشد با رویکرد دینی یک ضرورت راهبردی را در مدیریت توسعه می‌طلبد و این امر باعث سلامت، رفاه اجتماعی و جامعه سالم خواهد شد؛ چرا که توسعه اجتماعی برای رسیدن به جامعه سالم است. لذا توسعه یک مفهوم چند بعدی است که جنبه کیفی و کمی دارد و طبیعتا مفهوم و مقوله رشدیافتگی ملاک توسعه محسوب می‌شود. ‏

توسعه اجتماعی یعنی تلاش آگاهانه، علمی و همگانی آحاد جامعه برای تحقق و تثبیت پدیده رشد یافتگی در همه ابعاد جامعه. به هر حال، هدف غایی توسعه ما رشد در همه ابعاد جامعه بویژه در اخلاق و معنویت است. اینکه در جامعه آسیب‌های اجتماعی داریم به دلیل عدم رشد کافی بالاخص در اخلاق و معنویت است چون مهمترین هدف نهایی اخلاق و معنویت رسیدن به رشد و کمال است گرچه رشد مطلق افزایش را شامل می‌شود و بیشتر ناظر به جنبه‌های کمی است ولی کمال به جنبه‌های معنوی مربوط می‌شود. رشد و توسعه اجتماعی با رویکرد دینی در قرآن کریم به معنای هدایت شدن به راه راست و صحیح آمده است چنانکه در سوره کهف می‌خوانیم: «ربنا آتنا من لدنک رحمه و هیء لنا من امرنا رشدا؛ بارالها تو در حق ما به لطف خاص خود رحمتی عطا فرما و برای ما وسیله رشد و هدایت کامل مهیا ساز». ‏

بنابراین اخلاق و معنویت فلسفه رسالت نبی اکرم (ص) بوده و هر چه جامعه به سمت اخلاق و معنویت گام بردارد به همان نسبت به رشد و توسعه مطلوب خواهد رسید.

رضا جاودان‏