چرا باید «هیس» را ببینیم

دو کلمه حرف حساب یک فیلم با والدین جوان

می‌خواهم یک درخواست از شما پدر و مادرهای عزیز داشته باشم، درخواستی که اجابت آن می‌تواند در سرنوشت آینده فرزندانتان نقش داشته باشد؛ اینکه حتی اگر اهل سینمارفتن نیستید...

به تماشای فیلم «هیس! دخترها فریاد نمی‌زنند»، بروید چون دانستن آنچه در این فیلم به تصویر کشیده می‌شود، برای هر پدر و مادری لازم است. خانم «پوران درخشنده» با ساخت این فیلم و نامگذاری کاملا بجای آن که بیانگر ریشه واقعی و علت اصلی سوءاستفاده جنسی از بچه‌هاست، درواقع خواسته با صدایی بلند این واقعیت را در گوش والدین و همه جامعه فریاد بزند که بس است، سکوت نکنید و چشم‌هایتان را روی این واقعیت نبندید که کسانی در جامعه وجود دارند که ممکن است از بچه‌های ما سوءاستفاده ‌کنند.

موضوع سوءاستفاده جنسی مختص جامعه ما نیست. در همه جای دنیا بزرگسالان دچار بیماری‌های روانی و جنسی، از معصومیت و ترس ذاتی بچه‌ها استفاده و از آنها سوءاستفاده می‌کنند و به آنها آسیب‌های غیرقابل جبرانی می‌زنند اما در همه این جوامع روی آموزش خانواده و بچه‌ها و هشدارهایی که باید به آنها در مورد تجاوز و سوءاستفاده جنسی داد، کار می‌شود. در بسیاری از این جوامع که توانسته‌اند در مهار مناسب این مشکل موفق باشند، آنچنان فرهنگ‌سازی شده که والدین بلافاصله پس از اطلاع از چنین اتفاقی، پلیس را در جریان می‌گذارند تا فرد متجاوز و بیمار، شناسایی و توقیف شود نه اینکه سال‌ها آزادانه بگردد و قربانی بگیرد بدون اینکه حتی یک شاکی داشته باشد؛ اتفاقی که در فیلم «هیس! دخترها فریاد نمی‌زنند» می‌افتد و پدر از ترس آبروریزی در بازار، حاضر نمی‌شود شکایت کند.

پدر و مادرهای گرامی! اگر شما هم مثل من و همکارانم این امکان را داشتید که با کسانی که در کودکی به آنها تعرض شده، صحبت کنید، به دو موضوع مهم پی می‌بردید؛ اول اینکه تعداد این قربانی‌ها کم نیست. کاش می‌توانستید سری به مطب‌های روان‌پزشکی و روان‌شناسی بزنید و ببینید چه آمار تکان‌دهنده‌ای وجود دارد و عجب قصه‌های تلخی دارند این بزرگسالانی که فقط یک جسم توخالی‌اند. آنها در کودکی به قتل رسیده‌اند؛ نه به‌وسیله یک نفر، که به دست پدر و مادر و جامعه و فرد متجاوز، زنده به گور شده‌اند. به بسیاری از این افراد، محارمشان (دایی، عمو، و...) تعرض کرده‌اند و آنها حتی شاید تا دهه سوم و چهارم زندگی، سکوت می‌کنند و همه بدبختی‌ای که می‌کشند، از قانون نانوشته و ناگفته «هیس» است و ترس از آبرو، ترس از اینکه اگر کسی بفهمد، چه می‌شود؟

دومین چیزی که علاوه بر آمار بالای این حادثه شوم که به راحتی قابل پیشگیری است متوجه خواهیدشد، غیرقابل جبران بودن آن است. چه بسیارند بچه‌ها و بزرگسالانی که در کودکی از آنها سوءاستفاده شده و سال‌هاست

تحت درمان با انواع درمان‌های دارویی و غیردارویی قرار دارند اما نه تنها در ایران که در همه جای دنیا ثابت شده آسیب وارده غیرقابل جبران است. این آسیب تا نسل بعدی آنها را هم خواهد گرفت. نمونه خارجی فیلم «هیس! دخترها فریاد نمی‌زنند»، فیلم «رودخانه مرموز» است که در آن دو مرد پسربچه‌ای را می‌دزدند و به او تعرض می‌کنند. پسر فرار می‌کند و با والدینش نزد پلیس می‌روند و مردها دستگیر می‌شوند اما از آن پسر شاد و قهرمان تیم بیسبال، مردی کمرو و گوشه‌گیر (با بازی تونی رابینز) می‌ماند که گویی تونی ۸ ساله مرد و اریک آدم جدید است. او ازدواج می‌کند و بچه‌دار می‌شود اما پسری بار می‌آورد که خجالتی و کمرو است. کلاه بیسبال پسر تونی، همیشه چشم‌های خجالتی‌اش را می‌پوشاند و فیلم به زیبایی ناتوانی پدر را در جسور بارآوردن و رفع مشکل خجالتی بودن پسرش به تصویر می‌کشد. آسیبی که تونی ۸ ساله دید، به نسل بعدی هم منتقل شد و این است واقعیت تلخ زندگی بچه‌هایی که موردسوءاستفاده جنسی قرار می‌گیرند. حالا به من بگویید آیا دلتان نمی‌خواهد برای پیشگیری از این آسیب تلاش کنید؛ آن‌ هم آسیبی که اگر خدای نکرده فرزندتان ببیند، جبران‌نشدنی است؟! حالا که مجالی فراهم شده، سکوت‌ها را بشکنید؛ به این هیس گفتن‌ها پایان دهید. تعریفتان را از آبروریزی اصلاح کنید و با دست‌های خود فرزندتان را نکشید و چشمتان را روی این قتل‌ها نبندید.

● هشدار و آموزش؛ تنها راه پیشگیری

پدر و مادرهایی که فکر می‌کنند حرف‌زدن در مورد مسایل جنسی با بچه‌ها زشت و قبیح است، فرزندشان را چه پسر چه دختر، با دست‌های خود در دام آدم‌های متجاوز می‌اندازند. اگر حس می‌کنید حرف زدن شما ورود به حوزه ممنوعه است و این در شان خانواده‌تان نیست، مطمئن باشید مشکلات روانی، بستری شدن، تجربه خودکشی، کابوس‌های شبانه و همه آنچه «شیرین» در فیلم هیس تجربه کرد، برای کودکتان دور از انتظار نیست. شمایی که از حرف زدن درباره این موضوع ترس دارید، چطور انتظار دارید فرزندتان که کودکی است با دنیای ناشناخته، بتواند درصورت مواجهه با چنین شرایطی واکنش درست نشان دهد؟

چطور آموزش را شروع کنم و از کی باید شروع کنم، پرسش خوبی است که با مطالعه این ۵ نکته به پاسخ آن می‌رسید:

۱. والدین آگاه باید آموزش را از ۳ سالگی و همزمان با آموزش توالت رفتن آغاز کنند.

۲. با بچه‌ها درباره اندام‌های خصوصی‌شان حرف بزنید ولی آنها را بمباران اطلاعاتی نکنید. در چند کلمه و چند جمله نام اندام جنسی کودک و اینکه خصوصی است و هیچ‌کس جز شما نباید آن را ببیند، بگویید.

۳. با بزرگ‌ترشدن بچه و در شرایط مناسب، فضایی برای آموزش پیدا کنید و نکته جدیدی به او یاد بدهید. حتی اگر کودک ۶ ساله‌تان علاقه‌ای نشان نمی‌دهد درمورد موضوع جنسیت چیزی بداند، ابتکارعمل داشته باشید و موضوعی را بهانه کنید تا اطلاعات او را بسنجید. معلم مهد یا یکی از بستگان باردارشده است؟ همین بهانه کافی است تا سر حرف را باز کنید. شما نخستین آموزگار کودک در زمینه جنسیت هستید، پس باهوش باشید.

۴. از کتاب‌های مناسب سن کودک که با فرهنگ خانوادگی‌تان مطابقت دارد، استفاده کنید.

۵. کافی است باب گفت‌وگو در این باره را باز بگذارید تا بچه بداند اگر سوالی درباره اینکه نوزاد از کجا به دنیا می‌آید و امثال آن برایش پیش آمد، می‌تواند آن را از شما بپرسد و جوابش را بگیرد. حرف زدن در این باره را بغرنج جلوه ندهید. اگر همان موقع آمادگی پاسخگویی نداشتید، سنجیده عمل کنید. انگار بچه پرسیده هواپیما چطور روی هوا می‌ماند؟ هول نشوید؛ اول بگویید خودت چه فکر می‌کنی، بعد هم فرصت بخواهید: «می‌دونی جوابش یه کم سخته بعد از ناهار یادت باشه مفصل درباره‌اش حرف بزنیم.»

در قالب قصه و داستان یا یک ماجرای خیالی که در کودکی شما برای یکی از بچه‌های محل اتفاق افتاده، موضوع سوءاستفاده جنسی را پیش بکشید و از بچه بپرسید اگر به جای فرد موردتعرض واقع شده بود، چه می‌کرد. مثلا بگویید: «من وارد دستشویی شدم و دیدم پسرهای کلاس پنجم، همسایه‌مان علی که کلاس دومی بود، مجبور کردند شلوارش را دربیاورد. او خیلی ریزه میزه بود اما مهم‌تر اینکه ترسیده بود و اعتمادبه‌نفس نداشت وگرنه نمی‌گذاشت به اعضای خصوصی بدنش دست بزنند و...» سعی کنید مثل بندباز حرفه‌ای، ظرافت‌های لازم را در کلام و رفتارتان حفظ کنید. مبادا در هشدار و آماده‌سازی کودک چنان زیاده‌روی کنید که از همه چیز و همه کس بترسد. درنهایت بخواهید هر اتفاقی برای خودش یا دوستش افتاد، از بزرگ‌تر قابل اعتماد که پدر و مادر هستند، کمک بگیرد.

● غفلت کردن، قدغن!

بچه‌ها را نباید به هیچ‌وجه حتی برای یک لحظه به امید کسی جز خودتان یا همسرتان رها کنید. اگر قرار است به دلیل کار واجبی او را به مادربزرگ یا خاله بسپارید، اطمینان حاصل کنید در آن ساعت پسرخاله یا عموی نوجوان و جوان فرزندتان قرار نیست از او مراقبت کند و تحت‌نظر مستقیم کسی است که او را به امانت گرفته و از اعضای درجه یک خانواده است. اگر به دقت و نظارت فردی که بچه را به او می‌سپارید شک دارید، هرگز ریسک نکنید. بچه‌ها به شدت از بزرگ‌ترها می‌ترسند و رابطه شما با فرزندتان باید طوری باشد که حتی اگر کسی او را ترساند یا تهدید کرد، به شما اطمینان داشته باشد و در مورد این موضوع با شما صحبت کند و بداند در موردش قضاوت نمی‌کنید و حامی‌اش هستید. اگر در ابتدا به خاطر ترس و تهدیدشدن موضوع را مثل راز نگه دارد، کم‌کم با اضافه شدن احساس گناه و مقصربودن، سعی می‌کند بیشتر در حفظ آن راز بکوشد و این موضوع باعث سوءاستفاده‌های بعدی و آسیب بیشتر می‌شود.

حس رانده شدن و هویت «من بدم»، ضعف اعتمادبه‌نفس و هزاران مشکل دیگر این بچه‌ها به دلیل ناآگاهی و غفلت والدینشان است. در آموزش‌ها به او اطمینان بدهید کودکانی که به آنها تعرض شده، کاملا بی‌تقصیر و بی‌گناه هستند و هیچ‌کس نمی‌تواند به آنها که حامیانی چون والدین خود دارند، آسیب بزند.

دکتر بدری السادات بهرامی

مشاور خانواده