چرا بعضی‌ها به ویکی پدیا کمک می‌کنند؟

یکبار یکی از خوانندگان از من پرسید که چرا مردم به خودشان زحمت می‌دهند که کلیپ‌های کمدی قدیمی را روی یوتیوب بگذارند یا رویو‌های آنلاین بنویسند، با توجه به اینکه این کار به نظر …

یکبار یکی از خوانندگان از من پرسید که چرا مردم به خودشان زحمت می‌دهند که کلیپ‌های کمدی قدیمی را روی یوتیوب بگذارند یا رویو‌های آنلاین بنویسند، با توجه به اینکه این کار به نظر هیچ عایدی برایشان ندارد.

یک کتاب درسی اقتصاد هم در واقع می‌گوید که مردم هیچ دلیلی برای به اشتراک گذاشتن کلیپ در یوتیوب یا نوشتن رویوهای آنلاین ندارند و جواب من هم به این خواننده این بود که مردم چنین کاری نمی‌کنند. شمار کسانی که کتابی را می‌خوانند با کسانی که برای آن مرور یا نقد می‌نویسند قابل مقایسه نیست، همچنین است درباره پست‌کنندگان و بینندگان کلیپ‌های یوتیوب. به عنوان یک دفاع کلی از انسان عقلایی مدل‌های اقتصاد جواب من زیاد بد نبود، اما برای فهم کارهای داوطلبانه‌ای که در محیط وب و به طور آنلاین انجام می‌شود، واقعا بی‌فایده بود.

تئوری اقتصاد هم همیشه امید برانگیز نیست. «مساله کالای عمومی» نامی است که اقتصاددان‌ها به نصب یک تامین کننده انرژی خورشیدی که به حال آینده کره زمین مفید است یا احداث یک کتابخانه یا نوشتن پاراگرافی در ویکی پدیا، می‌دهند. مشکل این نیست که اقتصاد توجیهی برای چنین مسائلی ندارد، بلکه مشکل دقیقا همین است که توجیهات فراوانی وجود دارند. شاید مردم واقعا دگرخواهند و از خوشحالی دیگران لذت می‌برند. یا شاید شیفته فرآیند کمک کردن هستند، بی توجه به آنکه این کمک واقعا ارزش و فایده ای هم دارد یاخیر. شاید هم اعتبار مثبتی که از چنین کارهایی برای اسم شان به ارمغان می‌آید، لذت می‌برند.

تا به حال بخش عمده فهم ما از این مساله از تجربیات آزمایشگاهی آمده است: با توجه به اهمیت تعیین‌کننده شرایط اجتماعی، این آزمایش‌ها ممکن است پاسخ‌های صحیحی به پرسش‌های اشتباه بدهند.

با این حال مطالعه جدیدی که توسط دو اقتصاددان به نام‌های ژیاکوان ژانگ و فنگ ژو انجام شده است، نور تازه ای به این مشکل می‌تاباند. ژانگ و ژو نسخه چینی ویکی پدیا را مورد بررسی قرار داده اند. ویکی پدیا سابقه هرگونه تغییری که هریک از کاربران در محتویات سایتش داده باشد را نگاه می‌دارد، به همراه زمان و جزئیات دقیق اعمالشان. همچنین صفحاتی دارد برای کاربران که به آنها امکان می‌دهد درباره تغییراتی که انجام داده‌اند و دلایل آن با یکدیگر صحبت کنند.

حکومت چین به فیلتر کردن ویکی پدیا علاقه ویژه‌ای دارد. ژانگ و ژو برهه خاصی در اکتبر ۲۰۰۵ را مطالعه کرده اند که کاربرانی که در چین زندگی می‌کردند دسترسی به سایت نداشتند، اما کاربران خارجی می‌توانستند تغییرات ایجاد کنند.

محققان با زحمت فراوان ۱۷۰۷ کاربر را که طی این دوره به سایت دسترسی داشته‌اند تحت نظر گرفتند. در بیشتر موارد شیوه تشخیص این‌طور بود که این کاربران طی دوره مزبور حداقل یک تغییر در این سایت داشته‌اند؛ در حالی که کاربران داخل چین هیچ تغییری در سایت نداده بودند. آنها به این نتیجه رسیدند که وقتی فیلترینگ انجام شد، میزان مشارکت کاربران خارجی در ویرایش نسخه چینی ویکی پدیا ۴۰ درصد کاهش یافته است.

این نتیجه با برخی مدل‌های اقتصادی عرضه کالای عمومی تناقض دارد، زیرا این مدل‌ها می‌گویند هرچه گروه مصرف‌کننده بیشتر باشد سواری مجانی هم بیشتر می‌شود؛ به این خاطر که نقش هرفرد در مقیاس بزرگ کمرنگ تر می‌شود. (مثلا اگر به خانه دوستتان بروید شاید یک نوشیدنی گران قیمت ببرید به این امید که حداقل یک لیوانش به خودتان می‌رسد، اما همین کار را در مهمانی‌های بزرگ نخواهید کرد، چون قابل توجیه نیست.)

مشارکت‌کنندگان چینی ویکی پدیا برعکس، هرگاه که بیننده‌ای نبود کمتر فعالیت می‌کرده‌اند. وقتی شمار زیادی از کاربران داخلی به دلیل فیلترینگ امکان ارتباط با سایت را از دست داده اند، کسانی که در ویکی پدیا مطلب می‌نوشتند دست از تلاش کشیده‌اند. از قضا، آنها که از همه فعال‌تر بودند، یعنی صفحه کاربری فعال‌تری داشتند، بیشتر از همه در این میان دلسرد می‌شدند. بنابراین حالا پاسخ نسبتا بهتری برای سوال آن خواننده به دست آمده است: مردم به خاطر این روی ویکی‌پدیا مطلب می‌گذارند که واقعا دوست دارند شما آنها را ببینید.

تیم‌هارفورد

مترجم: گلچهره پاکدل