اختلال پنج درصد از کودکان ابتدایی تهران

براساس آخرین اطلاعات پنج درصد کودکان مقطع ابتدایی شهر تهران به کمبود توجه بیش فعالی ADHD دچار هستند

دکتر ״کتایون خوشابی״، روانپزشک و متخصص در مسایل نوجوان و خانواده در این خصوص افزود:براساس تحقیق دانشگاه علوم بهزیستی این تعداد از کودکان به کمبود توجه ״بیش فعالی״ مبتلا هستند. وی که درجمع کارکنان بهزیستی ، آموزش و پرورش و علاقمندان به حوزه کودکان در کلینیک توانبخشی سازمان دفاع از قربانیان خشونت سخن می گفت،در کارگاه آموزشی ۴ ساعته به بررسی علل بروز بیش فعالی، راه های شناخت و درمان آن پرداخت.

اختلال ״کمبود توجه بیش فعالی״در برگیرنده سطوح بالاتر از متوسط بی توجهی،تکانشگری و بیش فعالی است. این اختلال در اوایل زندگی شروع می شود(نشانه ها معمولا قبل از هفت سالگی شروع می شوند) و علائم آن بیشتر در خانه ، مدرسه و موقعیت های اجتماعی آشکار می گردد. این کودکان غالبا کنترل ضعیفی بر تکان هایشان دارند و همین غالبا منجر به شکایت والدین و مربیان می شود.این کودکان در تکالیف و موقعیت های آزمایشگاهی پاسخهای غیردقیق و سریع ارایه می دهند.کمبود توجه، بیقراری،عدم آرامش از جمله اعتراضات دایمی است که درباره این کودکان می شنویم.باتوجه به اینکه غالبا این کودکان به سختی شناسایی می گردند لذا رفتارهای نامناسب اولیاء و مربیان رفتارهای نابهنجارشان را افزایش می دهد. آگاهی از این اختلال و مداخله در درمان آن برای مشاوران ، مربیان وخانواده ضروری است.

در ادامه کارگاه آموزشی دکتر خوشابی نشانه های وجود اختلال را اینگونه بیان کرد:״یکی ازعلائم پر تحرکی کودکان بیش فعال حرکت بیش ازحد معمول،دویدن یا پریدن به جای راه رفتن است (در گذشته نیز کودکان به این اختلال دچار می شدند اما به طبع نوع زندگی،بچه های قدیم بیشتر بالای دیوار و درخت بودند و این اختلال کمتر تشخیص داده می شد)،سروصدای زیاد باصدای بلند حرف زدن، عدم تمرکز در کلاس درس و مهمانی از دیگر علایم این کودکان است.وی معتقداست این اختلال دارای سه علامت است: پر فعالیتی، کمبود تمرکز و بروز اعمال تکانه ای و سه نوع اختلال احتمال دارد: در نوع اول کودک فقط مشکل در نگهداری توجه و تمرکز دارد ،در نوع دوم فقط پر تحرکی و بیش فعالی دیده می شود و بالاخره نوع ترکیبی که کودک هم پر تحرک بوده و هم مشکل توجه و تمرکز دارد.این اختلال در پسرها ۳ تا ۵ برابر شایعتر از دختران است و بیشتر در پسران اول خانواده دیده می شود.به گفته متخصص کودک و نوجوانان،برای تشخیص والدین می باید ۶ علامت کمبود توجه و ۵ علامت بیش فعالی را در مدت ۶ ماه دیده باشند،معمولا اختلال از سه سالگی به بعد تشخیص داده می شود.وی در ادامه به مراجعین متعدد خود اشاره کرد ، حاضرین در کارگاه نیز با اشاره به مواردی که به نظر ADHD می آمده اند سوالاتی از شیوه تشخیص اختلال بیان کردند.دکتر خوشابی به تفاوتهای کودکان پرانرژی طبیعی و ADHD پرداخته، می گوید:״ممکن است کودکی بعضی از این علایم را داشته باشد ولی اختلال ADHD نداشته باشد و علت علائمی که از خود بروز می دهد مساله تربیتی باشد. برای تشخیص باید گزارش دو محیط را داشته باشیم یکی علائمی که در خانواده بروز می کند و دیگر مهد کودک یا مدرسه .

به گفته این متخصص کودکان بیشتر در خانواده هایی بیش فعال می شوند که دیسیپلین زیاد یا کم است و والدین ناهماهنگ و بی ثباتند.کودک بیش فعال بعد از مدتی نقش سپر بلا پیدا می کند و همه موارد ناهنجاری به او نسبت داده می شود.بچه های ADHD بیشتر در معرض کودک آزاری هستند،در خانه و مدرسه کتک می خورند و مورد سرزنش و توهین قرار می گیرند.گاه این بچه ها آنقدر کتک می خورند که باور می کنند باید این مجازات وجود داشته باشد، خود پنداره منفی پیدا می کنند، اعتماد به نفسشان کاهش می یابد و به دنبال آن به افسردگی دچار می شوند.

دکتر خوشابی معتقد است اغلب خانواده ها متوجه رفتار این کودکان نمی شوند و از آنها شکایت دارند،۲۵ درصد اختلال این مبتلایان اختلال در یادگیری است.״ LD (اختلال دریادگیری)شایعترین اختلال همراه در این بچه هاست.سایر اختلالات همراه ،پیدا کردن شخصیت ضد اجتماعی و افسردگی است.درطبقات پایین جامعه و خانواده های آشفته ممکن است کودکان بیش فعال از خانه فرار کرده و بزهکار شوند. گاه درخانواده های تحصیل کرده به دلیل کمال گرایی والدین، استانداردهای بالایشان و کلیشه های ذهنی شان از کودکی خود، کودکان طبیعی را به عنوان بیش فعال به روانپزشک معرفی می کنند.״این متخصص توضیح می دهد:״کودکان بیش فعال با افزایش سن بهتر می شوند،البته بهبود قبل از ۱۲ سالگی بعید است ولی بین سنین ۱۲ تا ۲۰ سالگی بهبودی خود به خودی دارند.در۱۵ تا ۲۰ درصد موارد علایم تا بزرگسالی باقی می ماند،افراد مبتلا به این اختلال در بزرگسالی علائم مربوط به پر تحرکی را ندارند بلکه بیشتر بی قرارند تکانه ای عمل می کنند و اختلال توجه و تمرکز نشان می دهند״دربخش پایانی کارگاه اختلال فعالی -کمبود توجه و تمرکز، شیوه های دارویی و غیر دارویی درمان این اختلال بررسی شد:باتوجه به علائم اختلال و عوارض زیاد ناشی از آن مانند انواع بدرفتاری و بی توجهی والدین به کودک که منجر به کاهش حس احترام به خود و اعتماد به نفس در وی می گردد، ضروری است که این گونه کودکان و نوجوانان تحت درمان قرار گیرند. بهترین درمان این اختلال استفاده از داروهای محرک می باشد . یکی از بهترین انواع این داروها به نام ریتالین در ایران مورد استفاده قرار می گیرد.براساس این گزارش حدود ۷۵ درصد کودکان به این دارو جواب مثبت می دهند،اولین علامتی که از بین می رود پر تحرکی و آخرین علامت کمبود توجه و تمرکز است که بهبود می یابد. پس از ۲ هفته در صورت پاسخ مثبت که از طریق دریافت گزارش از طریق خود کودک، والدین و معلمین تایید می گردد ،دارو به مدت طولانی تجویز می گردد.با توجه به اینکه عمر دارو کوتاه است در ۲ یا ۳ نوبت در روز تجویز می شود.مصرف این دارو به دلیل کاهش پر تحرکی و افزایش توجه موجب افزایش یادگیری و افزایش اعتماد به نفس می گردد ،عوارض شایع داروهای محرک ریتالین بی اشتهایی،درد معده ، سردرد و بیخوابی است که در تعداد کمی از کودکان و نوجوانان دیده می شود. از روشهای دیگر درمان می توان از رفتار درمانی، آموزش و مشاوره با والدین و گروه درمانی نام برد.

دکتر خوشابی بر رفتار درمانی و پس از آن آموزش خانواده ها تاکید می کند.خانواده به دلیل نزدیکی به کودکان اولین منبع تشخیص کودکان است،نکات دیگری که در کارگاه بر آن تاکید گردید: تشویق و پرهیز از تنبیه ،آگاهی دادن بچه ها نسبت به احساساتشان ، پیشنهاد راه های کنترل آن، مشغول کردن کودکان به حل جدول و سرگرمی و ورزش .فوتبال ورزشی است که به دلیل زمینه پرخاشگری این کودکان توصیه نمی شود، اما شطرنج، شنا ، یوگا، دو و بسکتبال بسیار در بهبود اختلال موثرند . بازیهای کامپیوتری نیز از جمله سرگرمیهای نامناسب برای این کودکان هستند.

دکتر خوشابی پیش از این نیز کارگاه آموزش دیگری در این زمینه در مراکز توانبخشی برای والدین برگزار کرده است. وی بر نقش رسانه های عمومی در آموزش خانواده ها تاکید می کند و می گوید:״بسیاری از خانواده هایی که به ما مراجعه کرده اند با اطلاع رسانی مطبوعات و تلویزیون به وجود این اختلال در کودک خود پی برده اند.״