روز شمار رابطه تهران لندن

روابط ایران و انگلیس از حدود ۴۰۰ سال پیش که میسیونرهای انگلیسی برای ترویج و تبلیغ مسیحیت در دوره صفویه وارد ایران شدند تا به امروز فراز و نشیب های زیادی را پشت سر گذاشته است

روابط ایران و انگلیس از حدود ۴۰۰ سال پیش که میسیونرهای انگلیسی برای ترویج و تبلیغ مسیحیت در دوره صفویه وارد ایران شدند تا به امروز فراز و نشیب های زیادی را پشت سر گذاشته است. بررسی تاریخ دو سده اخیر ایران نشان می دهد در بیشتر وقایع مهم قرون نوزدهم و بیستم ایران آنچه رخ داده با مصالح تعیین شده این کشور همخوانی داشته است و تنها چیزی که در این میان کمترین اهمیتی نداشته منافع ایران و مردم ایران بوده است. حتی در آن زمان که روابط حسنه با انگلیس در بالاترین سطوح بوده است باز هم این کشور لحظه یی در تصمیم گیری برخلاف منافع ملی ایران کوتاهی نکرده است. به این ترتیب انگلیس تبدیل به یگانه کشوری شد که خاطره یی بد از او در اذهان مردم ایران بر جای ماند؛ خاطره یی بدتر از خاطره امریکا. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی دور جدیدی از روابط بین ایران و انگلیس آغاز شد که غالباً با هیجان و تیرگی و انتقاد همراه بود. این گزارش نگاهی دارد به مهم ترین رویدادهای بین این دو کشور بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران.

▪ فروردین ۱۳۵۸؛ در پی وقوع انقلاب اسلامی ایران، بریتانیا سفارت خود را در تهران تعطیل و دیپلمات هایش را به دفتر حفاظت منافع بریتانیا در سفارت سوئد منتقل کرد.

▪ اردیبهشت ۱۳۵۹؛ پنج تروریست مرتبط با عراق به رهبری فوزی بداوی نژاد، سفارت ایران در لندن را اشغال کردند و ۲۶ نفر را به گروگان گرفتند. گروگانگیری با یورش نیروهای ویژه انگلیس به ساختمان سفارت به پایان رسید. پنج نفر از افراد مسلح کشته و یک نفر دستگیر شد. ۱۹ گروگان آزاد شدند ولی یک گروگان کشته شد. در این ماجرا دو دیپلمات ایرانی از جمله عباس لواسانی به شهادت رسیدند و بخش اعظم سفارت ایران به آتش کشیده و ویران شد.

▪ آذر ۱۳۵۹؛ مارگارت تاچر نخست وزیر وقت انگلیس اعلام کرد تا زمانی که شهروندان انگلیسی که در ایران بازداشت شده اند آزاد نشوند دولت انگلیس هیچ گونه روابط سیاسی با دولت ایران نخواهد داشت.

▪ مهر ۱۳۶۰؛ کاردار وقت انگلیس در ایران با آقای هاشمی رفسنجانی رئیس وقت مجلس شورای اسلامی دیدار کرد و خواهان گسترش روابط دو کشور شد. هاشمی رفسنجانی نیز گفت؛ سیاست جمهوری اسلامی ایران این است که با کشورهایی که اهداف استعماری و سلطه جویانه ندارند روابط دوستانه داشته باشد. اما انگلستان در قضیه گروگان ها امتحان خوبی پس نداده است.

▪ ۱۳۶۵؛ پس از چند سال تیرگی روابط میان دو کشور خانم تاچر نخست وزیر وقت انگلیس تغییر رویه داد و خواستار بهبود روابط با ایران شد.

در این سال همچنین با تعیین سرپرست دفتر حفاظت منافع در دو کشور موافقت شد اما با ماجراها و تنش های دیگر از جمله دستگیری «راجر کوپر» به جرم جاسوسی در ایران و دستگیری یکی از دیپلمات های ایران در منچستر در سال ۱۳۶۶ از ورود سرپرست های مزبور در دو کشور ممانعت به عمل آمد.

▪ ۱۳۶۷؛سفارت بریتانیا در تهران مجدداً بازگشایی شد.

▪ ۲۹ بهمن ۱۳۶۷؛ امام خمینی رهبر ایران با صدور فتوایی از مسلمانان می خواهد سلمان رشدی نویسنده بریتانیایی را به جرم ارتداد از اسلام به قتل برسانند. این موضوع به قطع روابط دیپلماتیک ایران و بریتانیا منجر شد.

▪ شهریور ۱۳۶۹؛ روابط بین دو کشور در سطح کاردار مجدداً برقرار می شود.

▪ خرداد ۱۳۷۶؛ سیدمحمد خاتمی از شخصیت های اصلاح طلب، رئیس جمهور ایران می شود و با روی کار آمدن او تلاش ها برای از سرگیری و عادی سازی روابط میان دو کشور آغاز می شود.

▪ شهریور ۱۳۷۷؛ وزیران خارجه دو کشور در ملاقاتی در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد توافق کردند روابط دیپلماتیک خود را به سطح کاردار ارتقا دهند.

▪ بهار ۱۳۷۸؛ مبادله سفیر بین دو کشور صورت گرفت.

▪ بهمن ۱۳۷۹؛ کمال خرازی وزیر امور خارجه ایران به لندن رفت و با نخست وزیر، وزیر امور خارجه و وزیر بازرگانی این کشور دیدار و گفت وگو کرد. این نخستین دیدار یک وزیر خارجه جمهوری اسلامی از انگلیس بود.

▪ شهریور ۱۳۸۰؛ جک استراو اولین وزیر خارجه انگلیس از سال ۱۹۷۹ است که به ایران سفر می کند. هدف از این سفر که در پی حادثه ۱۱ سپتامبر در ایالات متحده امریکا صورت گرفت ایجاد ائتلافی برای مقابله با طالبان در افغانستان عنوان شد.

▪ اسفند ۱۳۸۱؛ روابط در حال بهبود دو کشور به دلیل امتناع ایران از پذیرش سفیر جدید انگلیس-دیوید رداوی- و جاسوس خواندن وی تیره می شود.

▪ خرداد ۱۳۸۲؛ در خلال نگرانی های فزاینده بین المللی در این مورد که ایران ممکن است درصدد تولید سلاح های هسته یی باشد بریتانیا ایران را ترغیب کرد درهای مراکز هسته یی خود را به روی بازرسی های دقیق تر بگشاید. همچنین وزیر خارجه انگلیسی در قالب یک تروئیکای اروپایی به تهران سفر کرد و طی مذاکراتی با مسوولان شورای امنیت ملی کشورمان، در ازای تعلیق غنی سازی اورانیوم تعهد کرد در زمینه توسعه دانش هسته یی به کشورمان کمک کند.

▪ ۳۰ مرداد ۱۳۸۲؛ مقام های بریتانیایی هادی سلیمان پور دیپلمات ایرانی را به اتهام ارتباط با بمبگذاری آرژانتین بازداشت کردند. ایران خواستار آزادی فوری آقای سلیمان پور و عذرخواهی دولت بریتانیا شد.

▪ ۵ شهریور ۱۳۸۲؛ علی آهنی معاون وزیر خارجه ایران برای ملاقات با جک استراو به بریتانیا سفر کرد. استراو در این دیدار گفت نمی تواند در مسائل قضایی دخالت کند. ایران هم گفت امیدوار است کار به فراخوانی سفرا از پایتخت های یکدیگر نکشد اما افزود همه گزینه های قانونی و دیپلماتیک مدنظر است.

▪ ۷ شهریور ۱۳۸۲؛ ایران سفیر خود را برای «رایزنی» از لندن فراخواند و در تهران هم گلوله هایی به سوی سفارت بریتانیا شلیک شد.

▪ ۲۸ آبان ۱۳۸۲؛ سفیر سابق ایران در آرژانتین، که اخیراً درخواست استرداد او از بریتانیا به آژانس توسط وزارت کشور بریتانیا رد شده بود، به ایران بازگشت.

▪ آذر ۱۳۸۲؛ ایران پس از میانجیگری وزیران امور خارجه بریتانیا، آلمان و فرانسه گفت برنامه غنی سازی اورانیوم را به حال تعلیق درمی آورد و اجازه بازرسی های سرزده از تاسیسات اتمی اش را به سازمان ملل می دهد.

▪ خرداد ۱۳۸۳؛ یک رشته تظاهرات پی درپی بیرون سفارت بریتانیا در تهران انجام شد که طی آن تظاهرکنندگان به دلیل اقدامات خصمانه انگلیس علیه شهروندان ایرانی و تجاوزات سربازان امریکایی و انگلیسی در عراق خواستار تعطیلی این سفارتخانه شدند.

▪ ۲۸ خرداد ۱۳۸۳؛ بریتانیا، آلمان و فرانسه پیش نویس قطعنامه یی را برای تصویب توسط دیده بانان هسته یی سازمان ملل و آژانس بین المللی انرژی هسته یی تنظیم کردند که طی آن از عدم همکاری ایران با بازرسان آژانس اظهار تاسف شده بود. این پیش نویس در نهایت موفق به کسب اجماع کشورها برای تصویب آن نشد.

▪ ۳۱ خرداد ۱۳۸۳؛ هشت ملوان بریتانیایی پس از آنکه ظاهراً قایق آنها در نزدیکی مرز عراق در آب های ایران سرگردان شده بود توسط نیروهای دریایی سپاه بازداشت شدند. آنها سه روز بعد در پی مذاکرات دیپلمات های بریتانیایی با مقامات ایرانی آزاد شدند.

▪ بهمن ۱۳۸۳؛ ولیعهد بریتانیا در پی وقوع زلزله در شهر بم به ایران سفر کرد و کمک انگلیس را به مردم زلزله زده بم تقدیم کرد. وی همچنین با سیدمحمد خاتمی رئیس جمهور ایران نیز به طور غیررسمی دیدار کرد.

▪ ۵ اردیبهشت ۱۳۸۴؛ جک استراو وزیر امور خارجه وقت انگلیس با رهبر یک گروه خواهان جدایی خوزستان از ایران ملاقات کرد. انگلیس همچنین در اقدامی مداخله جویانه ایران را متهم به نقض حقوق عراق و ساکنان منطقه خوزستان کرد.

▪ ۶ مهر ۱۳۸۴؛ دانشجویان ایرانی در اعتراض به نحوه عملکرد انگلیس نسبت به برنامه اتمی ایران در مقابل سفارت این کشور تظاهرات کرده و خواستار تعطیلی سفارت انگلیس در تهران شدند.

▪ ۱۳ مهر ۱۳۸۴؛ انگلیس اتهاماتی را به ایران مبنی بر کمک به شورشیان جنوب عراق وارد کرد.

▪ ۲۳ مهر ۱۳۸۴؛ انفجارهایی در شهر اهواز در جنوب غربی ایران باعث مرگ چهار نفر شد. ایران عوامل اطلاعاتی بریتانیا را در این مورد متهم کرد. بریتانیا این اتهام را رد کرد.

▪ ۲۹ شهریور ۱۳۸۵؛ در آخرین ملاقات مسوولان دو کشور ایران و انگلیس در سطح وزیر، متکی در ملاقات با مارگارت بکت در نیویورک اقدامات خصمانه دولت متبوع وی علیه ایران را متذکر شد و خواهان اصلاح این روش از سوی انگلیسی ها شد.

▪ ۵ مهر ۱۳۸۵؛ دولت انگلیس اعلام کرد فوزی بداوی نژاد سازمان دهنده حمله به سفارت ایران در لندن در سال ۱۳۵۹ را که منجر به کشته شدن دو دیپلمات ایرانی شد از زندان آزاد می کند. سخنگوی وزارت خارجه کشورمان به این تصمیم انگلیس به شدت اعتراض کرد.

▪ ۱۰ آبان ۱۳۸۵؛ دو فروند بالگرد سیاه رنگ انگلیسی متعلق به تفنگداران دریایی انگلیسی حریم هوایی کشورمان را مورد تجاوز قرار داده و پس از ۱۰ دقیقه وارد خاک عراق شدند.

▪ ۳۰ آبان ۱۳۸۵؛ ۱۶۲ نماینده مجلس شورای اسلامی ایران طی نامه یی به رئیس مجلس خواستار بررسی موضوع تصرف غیرقانونی باغ قلهک از سوی دولت انگلیس شدند.

▪ آذر ۱۳۸۵؛ تونی بلر نخست وزیر بریتانیا در یک سخنرانی تاکید کرد نگرش بریتانیا نسبت به ایران ملایم تر نشده است.

▪ ۳ دی ۱۳۸۵؛ شورای امنیت سازمان ملل با تصویب یک قطعنامه، تحریم هایی را به خاطر برنامه اتمی ایران بر آن کشور تحمیل کرد. بریتانیا از نویسندگان پیش نویس این قطعنامه بود.

▪ ۴ بهمن ۱۳۸۵؛ بازداشت نصرالله تاجیک دیپلمات سابق ایرانی در بریتانیا به درخواست امریکا.

▪ ۵ بهمن ۱۳۸۵؛ ایران اعلام کرد بمبگذارانی که هشت نفر را در بمبگذاری های دیگر در اهواز کشتند با سازمان های اطلاعاتی بریتانیا ارتباط داشتند.

▪ ۷ بهمن ۱۳۸۵؛ یک فروند بالگرد انگلیسی با پرواز بر دهانه اروندرود حریم هوایی کشور را نقض کرد که با اخطار نیروهای ایرانی منطقه را ترک کرد.

▪ ۲۴ بهمن ۱۳۸۵؛ متکی وزیر امور خارجه ایران دولت بریتانیا را به دست داشتن در ناآرامی های خوزستان متهم کرد و خواستار پاسخگویی دولت بریتانیا شد.

▪ ۹ اسفند ۱۳۸۵؛ سه فروند قایق نیروی دریایی انگلیس در دهانه خورموسی واقع در آب های سرزمینی ایران حریم آب های کشورمان را نقض کردند.

▪ ۳ فروردین ۱۳۸۶؛ ۱۵ تن از پرسنل نیروی دریایی انگلیس پس از ورود به آب های خلیج فارس در نزدیکی سواحل عراق توسط نیروهای دریایی ایران بازداشت شدند.

▪ ۸ فروردین ۱۳۸۶؛ دولت انگلیس اعلام کرد به علت ادامه بازداشت ۱۵ ملوان انگلیسی تمام روابط اقتصادی خود با ایران را به حال تعلیق درمی آورد.

▪ ۱۵ فروردین ۱۳۸۶؛ احمدی نژاد رئیس جمهور ایران در کنفرانسی خبری از آزادی ملوانان انگلیسی خبر داد.

▪ ۲۶ خرداد ۱۳۸۶؛ ملکه انگلیس به خاطر نوشتن آیات شیطانی به سلمان رشدی مدال شوالیه داد. سخنگوی وزارت خارجه ایران با محکوم کردن این اقدام گفت؛ مدال دادن به یکی از منفورترین چهره های جهان اسلام نمونه بارز ضدیت مقامات ارشد بریتانیا با اسلام است.

▪ ۳۰ دی ۱۳۸۶؛ دادگاهی در انگلیس درخواست ایران را برای استرداد سرباز هخامنشی از آثار باستانی متعلق به تخت جمشید رد کرد.

▪ فروردین ۱۳۸۷؛ تعدادی از نمایندگان مجلس عوام انگلیس به دولت این کشور اعلام کردند ایران به دنبال دستیابی به سلاح اتمی است و به احتمال زیاد تا سال ۲۰۱۵ میلادی در موقعیتی خواهد بود که به سرعت خواهد توانست سلاح هسته یی تولید کند.

▪ ۴ تیر ۱۳۸۷؛ دادگاهی در انگلیس در پی فرجام خواهی وکلای منافقین نام این گروهک تروریستی را پس از ۱۵ سال از لیست گروه های تروریستی خارج کرد.

▪ مرداد ۱۳۸۷؛ دادگاه عالی لندن دادخواست بانک ملی ایران رامبنبی بر مستثنی شدن از تحریم های اتحادیه اروپا و جلوگیری از مسدود شدن دارایی هایش رد کرد.

▪ ۲۰ مهر ۱۳۸۷؛ انگلیس فوزی بداوی نژاد تنها عامل باقیمانده از حمله تروریستی به سفارت جمهوری اسلامی ایران در لندن را شامل عفو مشروط کرد.

▪ آبان ۱۳۸۷؛ ایران در نامه یی به دبیرکل سازمان ملل متحد و رئیس دوره یی شورای امنیت نسبت به سیاست های بریتانیا اعتراض کرد.

▪ ۳ آذر ۱۳۸۷؛ وزیر خارجه بریتانیا برنامه هسته یی ایران را خطرناک توصیف کرد و خواستار همکاری کشورهای خلیج فارس برای حل و فصل این مساله شد.

▪ ۵ آذر ۱۳۸۷؛ ایران به سخنان اخیر وزیر خارجه بریتانیا در مورد برنامه های اتمی ایران به شدت اعتراض کرد و آن را دخالت در امور داخلی خود دانست.

▪ ۱۰ آذر ۱۳۸۷؛ حسن قشقاوی سخنگوی وزارت امور خارجه ایران گفت انگلیسی ها در خط مقدم خصومت تاریخی علیه منافع ملت ایران بوده اند اما تعطیلی سفارت این کشور در تهران فعلاً در دستور کار ایران قرار ندارد.

▪ ۱۱ آذر ۱۳۸۷؛ الیزابت دوم ملکه بریتانیا طی سخنانی در مراسم سنتی گشایش دوره جدید قانونگذاری گفت کشورش رسیدگی موثر به نگرانی درباره برنامه هسته یی ایران را به طور جدی دنبال خواهد کرد.

▪ ۱۳ دی ۱۳۸۷؛ یک سخنگوی وزارت خارجه بریتانیا از پخش پیام تبریک کریسمس محمود احمدی نژاد رئیس جمهور ایران از شبکه ۴ تلویزیون این کشور انتقاد کرد.

▪ ۹ دی ۱۳۸۷؛ آرشیو ملی بریتانیا اسنادی را منتشر کرد که نشان داد دولت این کشور و ایالات متحده تا پاییز ۱۳۵۷ بر این باور بودند که شاه در راس قدرت باقی خواهد ماند.

▪ ۱۸ بهمن ۱۳۸۷؛ سخنگوی دولت ایران اعلام کرد ایران هیچ منعی برای کار این شورا در نظر نداشته است.

▪ بهمن ۱۳۸۷؛ همزمان با سی امین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ایران، دیوید میلیبند وزیر امور خارجه بریتانیا در وبلاگ سایت اینترنتی این وزارتخانه از کشورهای غربی و ایران دعوت کرد زندانی پیشینه روابط خود نباشند و روابط افراد را بر اساس احترام متقابل و مشارکت و نه اختلاف نظر و برخورد پی ریزی کنند.

▪ ۱۵ اسفند ۱۳۸۷؛ وزارت خارجه بریتانیا اعلام کرد سایمون گاس به عنوان سفیر جدید بریتانیا در ایران به زودی جانشین جفری آدامز خواهد شد.

▪ ۲۸ تیر ۱۳۸۸؛ مبلغ یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار از دارایی های ایران در بریتانیا بر اساس قطعنامه های تحریمی سازمان ملل مسدود شد.

▪ ۷ مرداد ۱۳۸۸؛ تعدادی از کارمندان بازداشت شده سفارت بریتانیا در تهران که در جریان ناآرامی های پس از اعلام نتایج انتخابات دستگیر شده بودند، آزاد شدند.

تهیه و گردآوری؛ فاطمه استیری