کمبودهای آب و برق امسال تجربه ای گرانقدر برای وزارت نیرو

مسوولان وزارت نیرو بارها علت اصلی خاموشی های امسال را خشکسالی عنوان کرده اند این در حالی است که امروزه توسعه دانش و تکنولوژی به حدی است که می توان خشکسالی را خیلی قبل تر از آنکه رخ دهد پیش بینی و کنترل کرد

مسوولان وزارت نیرو بارها علت اصلی خاموشی های امسال را خشکسالی عنوان کرده اند. این در حالی است که امروزه توسعه دانش و تکنولوژی به حدی است که می توان خشکسالی را خیلی قبل تر از آنکه رخ دهد پیش بینی و کنترل کرد.

حال اگر این پیش بینی به درستی صورت می گرفت و به درستی هم مدیریت می شد اکنون با مشکل کمبود برق روبه رو نبودیم البته این در صورتی است که بپذیریم عامل اصلی خاموشی ها کمبود در نیروگاه های برق - آبی است. به گزارش ایسنا با این وجود اولین سوالی که به اذهان متبادر می شود و باید به آن توجه ویژه داشت این است که چرا این خشکسالی و درنتیجه کمبود در نیروگاه های برق آبی پیش بینی نشد و یا اگر پیش بینی شد چرا به درستی مدیریت نشد تا اکنون با این مشکل روبه رو نباشیم.

ایمان بابائیان مسوول بخش پیش بینی مرکز ملی هواشناسی در این باره می گوید: مرکز ملی هواشناسی خشکسالی امسال را پیش بینی کرده بود که البته ۷۵ تا ۸۰ درصد این پیش بینی درست از آب درآمد.

اسناد این پیش بینی هم در سایت هواشناسی موجود است. از سوی دیگر رسول زرگر معاون سابق وزیر نیرو در امور آب و آبفا هم در حاشیه یکی از نشست های خبری اش اذعان کرده بود که اداره هواشناسی پیش بینی اش درست بود.

با این شرایط آیا گرمای زودرس نمی تواند از شاخصه های خشکسالی باشد پرویز فتاح وزیر نیرو اردیبهشت امسال در مورد علت خاموشی ها به خبرنگاران گفته بود: ما در چند روز اخیر شاهد گرمای زیادی بودیم. شاید بتوان گفت گرمای بی سابقه اردیبهشت ماه که معمولا در نیمه اول خرداد ماه با آن روبه رو می شدیم به یک باره افزایش یافت که قابل پیش بینی نبود. این در حالی است که طبق گفته کارشناسان هواشناسی گرمای زودرس لازمه خشکسالی است و اگر خشکسالی پیش بینی شده لذا گرمای زودرس هم برای آن پیش بینی می شود.

جالب تر اینکه زرگر در آخرین نشست خبری اش به نقل از اداره هواشناسی گفته که امسال با خشکسالی مواجه نخواهیم شد زیرا سازمان هواشناسی میزان بارش را نرمال پیش بینی کرده چراکه پدیده Elnino (پدیده ای که در سواحل آمریکای جنوبی رخ می دهد و باعث افزایش بارش در کشور می شود) پیش بینی شده است.

وی افزوده که مشکلی که در سال آینده با آن مواجه خواهیم بود خشکسالی سال آبی گذشته (امسال) است چراکه ۳۰ تا ۴۰ درصد از روان آب ها کاهش پیدا می کند. در همین حال مسوول بخش پیش بینی مرکز ملی هواشناسی معتقد است که پدیده ای Elnino امسال پیش بینی نشده و در نتیجه طی پاییز و زمستان پیش رو بارش خوبی نخواهیم داشت. می توان گفت اکنون چیز مهمی که برای وزارت نیرو باید به دست آمده باشد تجربه است و اینکه با سازمان هواشناسی هماهنگی بیشتری داشته باشد تا در سال های آینده تجربه تلخ امسال تکرار نشود. اما سایر علل کمبود ایجاد شده در حوزه برق به چه مسایلی مربوط می شود؟

● مشکل مدیریت و وارد نکردن به موقع نیروگاه ها

برخی از کارشناسان معتقدند که علت اصلی خاموشی ها نه خشکسالی بلکه طرح های به بهره برداری نرسیده نیروگاهی است. نمایندگان کمیسیون انرژی مجلس هم به مشکل مدیریتی در این زمینه اشاره می کنند.

عسگر جلالیان عضو کمیسیون انرژی مجلس در این رابطه معتقد است که میزان برق تولیدی توسط نیروگاه های برق آبی کشور کم است: حتی اگر هم نیروگاه های برق آبی ازمدار خارج شوند نباید در میزان برق تولیدی تاثیر چندانی داشته باشند.

وی با بیان اینکه عدم آینده نگری وزارت نیرو و عدم مدیریت صحیح در این بخش از عوامل عمده قطعی های برق امروز است اظهار می کند: در دنیا ۱۵ تا ۲۵ درصد برق تولیدی ذخیره می شود تا در مواقعی که مشکلی بروز می کند از آن استفاده شود در حالی که میزان ذخیره برق در کشور ما صفر است.

علیرضا کدخدایی مدیر عامل و رییس هیات مدیره شرکت سانرژی نیز در این باره می گوید: از عوامل کمبود برق غیر از خشکسالی طرح های توسعه نیروگاهی است که به موقع به بهره برداری نرسیده اند.

همچنین احمد سالم نیا رییس دانشکده ی برق دانشگاه صنعت آب و برق علت کمبود برق را غیر از خشکسالی می داند و معتقد است که طرح های توسعه ای وزارت نیرو رشد مناسبی نداشته و یا سرمایه گذاری در این زمینه ها به اندازه کافی نبوده است.

ناگفته نماند که وزیر نیرو نیز چندی پیش در برنامه ویژه خبری شبکه یک سیمای جمهوری اسلامی ایران غیر از خشکسالی بالاخره عواملی همچون تاخیر در ساخت نیروگاه های جدید ،عدم تکمیل طرح های نیمه تمام و نیروگاه های در دست احداث و تلفات شبکه را نیز از موارد خاموشی ها بیان کرد.

● بیان ظرفیت نصب شده نیروگاهی چاره کار نیست

مسوولان وزارت نیرو بارها به ظرفیت نصب شده نیروگاهی در چند سال اخیر اشاره کرده اند ولی نکته مهم این است که در بحث خاموشی ها باید به برق وارد شده در این ظرفیت نصب شده اشاره کرد نه خود ظرفیت ها. در یک مثال ساده بحث در مورد رشد ظرفیت نصب شده نیروگاهی در این وضعیت مانند این است که همه تشنه باشند و ما از ساخت لیوان پارچ و بشکه صحبت کنیم و توجهی نکنیم که لیوان پارچ و بشکه به تنهایی دردی از لب تشنه دوا نمی کند. کارشناسان هم بر این عقیده اند به جای این که عنوان شود طی سال های ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۷ ظرفیت نیروگاهی ۱۱ درصد رشد کرده باید گفته شود که چه مقدار از این ۱۱ درصد از برق پرشده است و این ۱۱ درصد چقدر از برق کشور را تامین می کند .اگر چه بانک مرکزی این مسوولیت را از دوش مسوولان برداشت و طی اطلاعیه ای رشد منفی در نیروگاه های گازی و بخاری را اعلام و علت اصلی بروز خشکسالی را همین رشد منفی عنوان کرد.

در این باره کاتوزیان رییس کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی معتقد است که وزارت نیرو برای افزایش بهره وری در بخش تولید و توزیع و بالا بردن راندمان نیروگاه حرارتی در شرایط فعلی تلاش و کوشش لازم را انجام نداده است.

● اتلاف زیاد برق در شبکه سراسری ایران

مدت زمان زیادی از آمار بانک جهانی مبنی بر اتلاف ۱۹درصدی در شبکه سراسری کشورمان نگذشته که مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در بررسی های خود این مقدار را ۵/۲۳ درصد اعلام می کند. بانک جهانی ایران را با هدررفت ۳۳گیگاوات ساعت در سال بزرگ ترین اتلاف دهنده انرژی برق در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا معرفی کرده بود.

در این اطلاعیه ایران با تولید ۱۷۰ گیگاوات ساعت در سال اولین تولیدکننده برق نیز معرفی شده است که البته مسوولان وزارت نیرو فقط به این بخش تاکید دارند. جالب اینکه با یک جمع و تفریق ساده اگر بخواهیم تولید مفید انرژی برق کشورها را محاسبه کنیم ایران در رتبه دوم منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا پس از مصر قرار می گیرد چرا که ایران سالانه ۱۷۰ گیگاوات ساعت برق تولید و بیش از ۳۳ گیگاوات ساعت برق اتلاف می کند. مصر نیز ۱۶۵ گیگاوات ساعت تولید دارد و ۱۸ گیگاوات ساعت اتلاف بنابراین مصر با تولید مفید حدود ۱۴۷ گیگاوات ساعت در رتبه اول و ایران با تولید مفید ۱۳۷ گیگاوات ساعت در رتبه دوم قرار دارد.

محمد احمدیان معاون سابق وزیر نیرو در امور برق و انرژی قبلا در این باره گفته بود: اتلاف در شبکه برق ایران ۵/۱۸ درصد است که با کمک تولید می خواهیم این مقدار را به ۱۲ درصد کاهش دهیم.

مسوولان این وزارتخانه گفته اند برای کاهش فقط یک درصد از این اتلاف به ۱۰۰ میلیارد تومان بودجه نیاز است. نکته اینجاست که چندی پیش هیات وزیران وزارت نیرو را موظف کرد که به منظور کاهش انشعابات غیر مجاز - که آن هم یکی از موانع مهم بر سر راه مدیریت و برنامه ریزی برای پیشبرد امور برق است - از محل منابع داخلی وزارتخانه این اقدام را انجام دهد و حتی وزیر نیز وعده داد که انشعابات غیرمجاز تا دو سال آینده جمع آوری خواهد شد.

با این شرایط به نظر می رسد که برنامه های کاهش اتلاف برق در شبکه همچنان با اما و اگر روبه رو باشد.

● تاثیر عوامل فنی در مشکلات به وجود آمده

مسوولان همچنین علت قطعی های متوالی و خارج از برنامه اعلامی را غیر از خشکسالی و کمبود در نیروگاه های برق آبی مشکلات موجود در شبکه سراسری عوامل فنی و سقوط دکل های برق ومواردی از این دست عنوان می کنند.

از دیگر مشکلات نیز افت ولتاژ در شبکه و در نتیجه اعمال خود به خودی خاموشی توسط شبکه بیان شده که از نتایج مصرف زیاد است. این در حالی است که شرکت های توزیع برق بارها از مشارکت مردمی در کاهش مصرف برق از عموم شهروندان تشکر و قدردانی کرده اند فارغ از اینکه علت اصلی خاموشی ها چه چیزی است باید توجه داشت که هرچند مشکلات فنی و دیگر مشکلات مطرح شده ممکن است در هر کشوری رخ دهد ولی بروز پی در پی این مشکلات در کشورمان آن هم در این شرایط کمبود برق تامل برانگیز است. از اوایل تابستان امسال شرکت توزیع نیروی برق تهران بزرگ اقدام به انتشار جدول هفتگی خاموشی ها کرد. اگر چه این جدول با نام برنامه خاموشی های احتمالی به شهروندان اعلام شد ولی در عمل در بسیاری از مواقع نه تنها به طور کامل در این ساعات خاموشی اعمال شد بلکه به ساعات خارج از این برنامه نیز تسری یافت به طوری که گاهی تصور می شد در این جدول واژه برنامه معنی خود را از دست داده است.

این بی نظمی در اعمال خاموشی ها به جایی رسید که علاوه بر شهروندان نارضایتی صنف های مختلف را به دنبال داشت. اسفندیار حیدری معاون عمران و محیط زیست سازمان صنایع کوچک عقیده دارد که بی نظمی در اعمال خاموشی ها بر صنایع هم تاثیر داشته است. مجید نامجو رییس شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور نیز می گوید: قطع برق باعث شد که تاسیسات برق بخوابد و تولید آب مختل و بعضی از مخازن خالی شود. اگرچه ما بلافاصله توانستیم با هماهنگی هایی که با شرکت های توزیع برق داشتیم یا دیزل ژنراتور نصب کنیم یا برق منطقه ای را قانع کنیم که سیستم برق را مجزا کند و یا برق آن منطقه را قطع نکند که این موارد باعث برخی خسارات و نقص در شرکت های آب شد ولی با به کارگیری تدابیر لازم مردم کمبود آب احساس نکردند.

همان طور که رسانه ها نیز اعلام کردند بی برنامگی در این خاموشی ها حتی برای تئاترها و فرهنگسراها نیز مشکل آفرین شد به طوری که صدای اعتراض استاد آواز ایران را نیز در پی قطع برق در کنسرت همایون شجریان درآورد.

مدیر یک آموزشگاه کامپیوتر در خیابان جلال آل احمد نیز درباره خاموشی ها اظهار می کند: حتی روزهایی بود که چهار بار خاموشی خارج از برنامه داشتیم و از آنجا که کار ما با برق ارتباط دارد مشکلات فراوانی برای مان به وجود می آورد.

از سوی دیگر وعده وزیر مبنی بر اعمال نشدن خاموشی در ساعات افطار و سحر ماه مبارک رمضان نیز گویا چندان محقق نشده زیرا گزارش های دریافتی حاکی از آن است که برخی مناطق کشور در این ساعات با خاموشی های چندساعته دست و پنجه نرم می کنند.

شاید تغییر معاونان آب و برق وزارت نیرو طی کم تر از یک ماه اخیر نیز نشان از نارضایتی وزیر از وضع موجود داشته باشد و شاید هم ایجاد شوک در این بخش ها برای حصول نتایج عملکردی بهتر مدنظر بوده است.

البته ناگفته نماند که پس از وارد مدار شدن نیروگاه های شهید منتظری اصفهان، رامین اهواز و نکا که اوایل شهریور به دلیل تعمیرات اساسی از مدار خارج شده بودند خاموشی ها کاهش محسوسی داشته است که انتظار می رود با کاهش دمای هوا باز هم کاهش یابد ولی به نظر می رسد که بهتر است این تعمیرات در فصول غیر تابستان که دمای هوا و مصرف کاهش می یابد انجام شود.

هماهنگی بیشتر با سازمان هواشناسی برای آمادگی در شرایط خشکسالی و گرم و همچنین مدیریت بهینه در تولید برق و توسعه طرح های نیروگاهی می توانند تجربه های گرانقدر به دست آمده امسال وزارت نیرو برای رویارویی با شرایط احتمالی سخت در سال های آینده است.