بازگشت کودکی

من بیشتر به سکوت و لحظات آرام معتقدم امروزه پرگویی, کلیشه ای و مهمل است فکر می کنم اغلب سکوت قوی تر از دیالوگ با ما سخن می گوید

● مارک فورستر

ـ زمان تولد: ۱۹۶۹

ـ مکان تولد: آلمان

▪ فیلمسازی را اوایل دههٔ ۱۹۹۰ در دانشگاه نیویورک فرا گرفت.

▪ کارگردانی

۱) عجیب‌تر از خیال (۲۰۰۵)

۲) بمان (۲۰۰۵)

۳) کشف ناکجاآباد (۲۰۰۴)

۴) رقص هیولا (۲۰۰۱)

۵) همه‌چیز در کنار هم (۲۰۰۰)

۶) ولگردها (۱۹۹۵)

▪ نویسندگی

۱) همه‌چیز در کنار هم (۲۰۰۰)

۲) ولگردها (۱۹۹۵)

▪ تهیه‌کنندگی

ـ خواب (۲۰۰۴)

کارگردان مارک فورستر بعد از نمایش فیلم جدیدش، «کشف ناکجاآباد»، گفت: «پیتر پن موضوعی جهانی است از این نظر که همهٔ ما از پیرتر شدن و در نهایت، مرگ هراسانیم. این فیلم دربارهٔ نمایشنامه‌نویسی به نام «جی. ام. باری» است و تجربیاتی که منجر شد او اثر هنری برجسته‌اش، پیتر پن را بنویسد.»

فورستر در ادامه گفت: «و ترس از مرگ همچنین مرتبط است با بزرگ شدن و فکر می‌کنم با «کودکی»ای که درونمان داریم. بسیار زیبا است و در عین حال دردناک که کودکی را پشت سر بگذاریم و بزرگ شویم. بیشتر ما هنرمندها و به‌طور کلی همهٔ مردم دوست داریم کودکی را در درونمان زنده نگاه داریم و امکانات و راههای بیشتری برای دیدن چیزها به شکلی متفاوت داشته باشیم؛ زیرا به‌عنوان یک کودک، نسبت به زمانی‌که بزرگسالیم، آزادی بیشتری را در آغوش می‌گیریم.»

در کشف ناکجاآباد، جانی دپ نقش جی. ام. باری را بازی می‌کند که پس از مورد استقبال واقع نشدن آخرین نمایشش، در جایی غیر منتظره، منبع الهامی برای نمایش بعدی‌اش می‌یابد: بچه‌های یک بیوه. باری در حین خلق آنچه «پیتر پن» می‌شود، تقریباً و برای بار دیگر به کودکی‌اش باز می‌گردد.

فورستر به ما گفت: «زمانی‌که به این سفر رفتم [برای ساختن کشف ناکجاآباد] قصد داشتم گذر بین خیال و واقعیت را بیازمایم، که در نهایت در جهت زاویه دید است. و این زاویهٔ دید از آن کیست، از آن کدام شخصیت است؟

از آن جیمز باری است یا بچه‌ها و یا پیتر؟ و آشکار شدن آن مهم است.»

فیلم شگفت‌انگیز فورستر حاکی از این است که باری تنها از طریق همدلی نشان دادن با بچه‌ها می‌تواند روح را به تخیل کوچکش دربارهٔ ناکجاآباد و بچه‌هایی که هرگز بزرگ نمی‌شوند، برساند.

به‌طور حیرت‌انگیزی در داستان چیز خوشایندی وجود دارد: روزهای نمایشنامهٔ باری با بچه‌ها، و آن را دل‌انگیزتر می‌کند به‌خاطر اینکه به چیزی حقیقی و در دسترس برسد. این حقیقت نیز به نوبهٔ خود مشهود است که «کیت» به‌عنوان بیوه و مادر جذاب است. ارتباط باری بیشتر با پسرهای او است و شامل ماجرای عاشقانهٔ متداول نیست.

این قضیه به نظر حتی بر روی کاغذ به نظر دشوار می‌آید ولی فورستر موفق شد، اما ساختن این نوع کارهای روی صحنه یک بازی عالی و اندک مهارتی کارگردانی می‌طلبد. فورستر گفت: «هنگام اولین برداشت در فیلم ابتدا اجازه می‌دهم، بازیگران آنچه را می‌خواهند انجام دهند تا ببینم چه اتفاقی می‌افتد. شما چیزی خودجوش و جذاب در این لحظات می‌یابید.»

فورستر از موهبت بازیگرهای مستعد و باتجربه شامل داستین هافمن و جولی کریستی در نقشهای فرعی مهم برخوردار بود. کریستی موجبات خودجوشی در نقشش را فراهم کرد که فورستر با تیزهوشی پذیرفت. اما فیلم متعلق است به جانی دپ که صرف نظر از اینکه در چه موقعیتی قرار دارد، می‌تواند یک شخصیت جالب و اندیشمند خلق کند.

فورستر دربارهٔ انتخاب هنرپیشه‌ها گفت: «اولین فردی که همیشه در نظر داشتیم، جانی دپ بود و من خوشحالم که او نقش را پذیرفت و مایل بود آن را انجام دهد. او این ویژگی بسیار خاص را داشت که هنرپیشه‌ای عالی باشد و نیز هنرپیشه‌ای که همیشه دقیقاً نقشهایی را می‌پذیرد که نسبت به آنها پرشور و احساساتی است.»

«ما در حال جست‌وجو کردن فردی بودیم که نقش سیلویا لیوولین دیویس را بازی کند، هنرپیشهٔ نقش اول زن. چند نفر وجود داشت، اما «کیت وینسلت» با احساس‌ترین بود؛ من معتقدم او یک هنرپیشهٔ فوق‌العاده است. من به دنبال کسی بودم که در برقراری ارتباط با بچه‌ها بسیار ماهر باشد و نیز در کنار بچه‌ها کاملاً واقعی و عینی به نظر بیاید. و کیت این ویژگی را داشت که به‌عنوان یک مادر باورکردنی باشد.»

تحرکات خانواده در فیلم یکپارچه است.

وینسلت نقش بیوه و مادر را دارد و بچه‌هایش به معنی واقعی کلمه به‌عنوان تیمِ منبع الهام برای باری (دپ) ایفای نقش می‌کنند. جولی کریستی در نقش یک مادرزن بد، صحنه را پرتحرک می‌کند. در نهایت همه چیز دربارهٔ خانواده و گرفتاری «باری» معتبر و واقعی است.

شهرت از آن فورستر است به‌خاطر خلق جو خانواده‌وار با بچه‌ها در صحنه. او به من گفت که با بچه‌ها بازی می‌کند. «با یک دوربین ویدئویی تا فعل و انفعال خانواده را ببیند.» او با استفاده از این تکنیک و شاید دیگر تکنیکها دچار افت شد و جریان ارتباطات خانوادگی، نسبتاً درست در یک فیلم فاقد خست خاکی از تصاویر خانوادگی رایج امروزی است.

عدم دیالوگهای زیاد و پراطناب از این نظر که عقاید فورستر را در فیلم تقویت نکرد، سبب محدودیتهای بسیاری برای وی شد.

فورستر اذعان کرد: «من بیشتر به سکوت و لحظات آرام معتقدم امروزه پرگویی، کلیشه‌ای و مهمل است. فکر می‌کنم اغلب سکوت قوی‌تر از دیالوگ با ما سخن می‌گوید. یک نگاه و یک بیان بیشتر می‌تواند یک چیز را توصیف و تشریح کند.

«جانی دپ نیز همین عقیده را دارد. او دوست دارد کمتر بگوید، زیرا او نیز احساس می‌کند که مؤثرتر و قوی‌تر خواهد بود.»

جاناتان دبلیو هیکمن-ترجمه: مریم سوادی