خندیدن مهارتی آموختنی است

مدت هاست ثابت شده که احساس شادی به پول و امکانات زیاد, موقعیت اجتماعی بالا, زن یا مرد بودن, برخورداری از چهره ای زیبا و بستگی ندارد

مدت هاست ثابت شده که احساس شادی به پول و امکانات زیاد، موقعیت اجتماعی بالا، زن یا مرد بودن، برخورداری از چهره ای زیبا و... بستگی ندارد. چرا که اگر نگوییم بسیاری از دارندگان عوامل یاد شده دارای گرفتاری ها و رنج های فراوان تری از مردم عادی هستند می توان گفت از نظر شادی و خوشبختی امتیازی بر دیگران ندارند. پس علت شادکامی و شوخ طبعی عده ای از مردم چیست؟ چگونه است که برخی همواره شاد و سرحال هستند و می توانند در هر شرایطی بخندند؟ واقعیت این است که در روزگار ما که مشکلات و چالش های فراوان در زندگی همه ما وجود دارد، خندیدن و شاد بودن کمی دشوار شده است. شاید لازم باشد نگاهی دوباره به خودمان و اطرافیان و زندگی بیندازیم و کلیدهای خندیدن و شاد بودن را بیابیم. دکتر علی پژوهنده، مشاور و روان شناس در این باره ابتدا به مهارت خندیدن اشاره می کند و به خراسان می گوید: مهارت خندیدن به عنوان یکی از مهارت های مقابله ای است که اگر افراد به آن مجهز باشند برای مقابله با انواع استرس ها و مشکلات و گرفتاری های جورواجور در زندگی توانمندتر می شوند.یکی از روان شناسان شوخ طبعی را به عنوان یک مکانیزم دفاعی معرفی کرد. انسان در واقع به وسیله شوخ طبعی از استرس ها، هیجانات و تکانه هایی که سلامت را به خطر می اندازد، دفاع می کند. مکانیزم های دفاعی ۲ دسته هستند:

۱) مکانیزم های خام یا ابتدایی

۲) پخته یا برتر. مکانیزم های دسته اول به صورت ناهوشیارانه انجام می شوند و مهارتی در آن نهفته نیست مثل انکار کردن، سرکوب کردن، توجیه کردن. این رفتارها ناخودآگاه از افراد سرمی زند تا استرس را دور کنند. مثلا در انکار، فردی که عزیزی را از دست داده تا مدتی مرگ او را انکار می کند در حالی که کاملا واقف است که او مرده است اما مکانیزم دفاعی برتر آن دسته رفتارهایی هستند که کاملا خودآگاه و هوشیارانه از فرد سرمی زند.

بعدها مطالعات متعدد روان شناسی نشان داد شوخ طبعی تا چه اندازه می تواند سلامت روح و روان و حتی جسم انسان را تضمین کند.

اما برخی روان شناسان آن را «رفتار متناقض» توصیف می کنند یعنی انسان به هنگام شوخ طبعی کاری را انجام می دهد که دقیقا عکس چیزی است که می خواهد. در شرایطی که فرد می تواند از محیط یا شرایط عصبانی یا غمگین شود، درست عکس آن را انجام می دهد و این رفتار متناقض باعث می شود احساس کنترل بیشتری روی محیط داشته باشد. چنان که پژوهش ها نشان می دهد انسان های شوخ طبع احساس خودکارآمدی بالاتری دارند، بیشتر احساس موثر بودن می کنند و استرس ها را به عنوان چالش تلقی می کنند نه خطر. از طرفی شوخ طبعی به فرد کمک می کند که از مشکل به طور موقت فاصله بگیرد و از موضع بالاتر به مشکل نگاه کند تا راه حل های بهتری پیدا کند. به همین دلیل است که افراد شوخ طبع و خنده رو در مواجهه با مشکلات و چالش ها معمولا راه حل های بیشتری پیدا می کنند. این افراد معمولا دوستان بیشتری دارند زیرا مردم دوست دارند بیشتر با آدم های شوخ طبع دوست باشند تا آدم های افسرده و غمگین. به این ترتیب آن ها به نوعی حمایت محیطی دارند و باعث می شود در محیط پراسترس دوستان زیادی داشته باشند که به کمک آن ها بیایند. احساس نیرومندی درونی و بیرونی اولین نتیجه داشتن حس شوخ طبعی در محیط کار است.

دکتر پژوهنده با اشاره به احساسات درونی که از خندیدن بر مشکلات به وجود می آید توضیح می دهد: وقتی در شرایط مشکل و دشوار می خندیم در واقع این پیام را به خودمان و دیگران ارسال می کنیم که من خودم را دوست دارم و خود را ممکن الخطا می دانم و توانایی روبه رو شدن با استرس ها را دارم و از پس آن ها برمی آیم.

● چرا نمی توانیم بخندیم؟

اگر از بحث های مربوط به فیزیولوژیک و تاثیر خنده بر سلامت جسم که کمی تکراری است بگذریم، به این سوال مهم می رسیم که با این که همه ما فواید شوخ طبعی و خندیدن را می دانیم اما نمی توانیم بخندیم. به قول حافظ «آیین تقوی ما نیز دانیم/ لیکن چه چاره با بخت گمراه». واقعیت این است که انسان همواره به دنبال کسب هدفی است اما وقتی به خودمان نگاه می کنیم می بینیم آن چه داریم متفاوت از چیزی است که می خواستیم. مثلا یک شغل با درآمد عالی یا یک همسر مناسب و دلخواه می خواستیم اما آن طور نشده است، این احساس باعث شکافی می شود که موجب می شود همیشه تلاش کنیم آن را پر کنیم.

به عبارتی بیشتر تلاش های ما در زندگی به پر کردن این شکاف ها می گذرد در بسیاری از اوقات رفتارها و کارهای ما موثر نیست و تغییری در شرایط ایجاد نمی کند اما همچنان به آن ادامه می دهیم. به طور مثال فردی را تصور کنید که از رفتارهای همسرش ناراضی است و سعی می کند با غرزدن، انتقاد کردن، سرزنش کردن و سایر عادات مخرب او را تغییر دهد پس از مدتی در حالی که می داند که این رفتارها باعث تغییر رفتارهای همسرش نمی شود، به آن ها عادت می کند و دائما آن ها را تکرار می کند. این چرخه باعث ناشادمانی زوج ها می شود. در حالی که راه حل تغییر رفتار همسر نه استفاده از عادات مخرب بلکه کمک به او برای تغییر رفتارش و تلاش برای پیدا کردن راه حل هایی برای مشکلات و چالش هاست.

از طرف دیگر بسیاری از ما به این دلیل نمی توانیم بخندیم چون که اسیر گذشته ها هستیم و همواره وجه منفی شخصیت و گذشته خود را پیش چشم می گذاریم. در حالی که بسیاری از اتفاقات در زندگی در اختیار ما نیست و ما فقط مسئول واکنش هایی هستیم که نسبت به اتفاقات پیرامون خود بروز می دهیم. هرکس در هر شرایطی می تواند شاد باشد و بخندد و تحقیقات نشان داده است گاه افراد شوخ طبع و خنده رو اتفاقا مسائل و مشکلات بسیار بغرنجی در زندگی دارند اما توانسته اند حس شوخ طبعی خود را حفظ کنند و بخندند.دکتر پژوهنده ادامه می دهد: علاوه بر بروز رفتارهای نامناسب و وابسته بودن به گذشته در دور شدن از خنده، گاه هیچ تلاشی برای شاد بودن نمی کنیم.

واقعیت این است که برای شاد بودن باید دست به تلاش عمدی و آگاهانه زد و این شیوه زندگی را انتخاب کرد. باید از لحظه لحظه زندگی استفاده کرد و آن را غنیمت دانست و از آن به بهترین نحو استفاده کرد. فقط در صورت درک گذرا بودن زندگی است که می توان با سختی ها و مشکلاتش جنگید و همچنان شاد بود. از طرفی گاه مسئولیت های بی جا هم شادی و انگیزه خنده را از انسان می گیرد. بسیاری از اوقات افرادی را دیده ایم که بابت هر چیزی ناراحت می شوند، خود را مسئول می دانند و احساس گناه می کنند. در صورتی که این شیوه تفکر فقط قدرت شادی را از فرد سلب می کند. احساس شادمانی درونی است و اگر بخواهیم همواره همه چیز مرتب باشد تا بتوانیم بخندیم، هرگز به آن نخواهیم رسید. اغلب ما برای توجیه ناشادی در زندگی خود فرافکنی می کنیم و دیگران، جامعه، محیط، همسر و... را مانع می شماریم در حالی که هیچ کدام این ها نمی توانند شادی را از ما بگیرند اگر ما بخواهیم.

تفاوت یک انسان شوخ طبع که توان خندیدن در مقابل مشکلات و مسائل را دارد با یک فرد عادی نوع نگاه به استرس هاست. یک فرد شوخ طبع در بدترین شرایط راهی پیدا می کند که به شرایط بخندد و شادی اش را حفظ کند. سخنرانی را تصور کنید که سخنرانی اش را با یک طنز شروع می کند. او در واقع با گفتن یک طنز هم می خواهد استرس خود را کم کند و هم توجه مخاطب را برمی انگیزد. در این جا حس شوخ طبعی روشی برای مقابله با استرس است. می توان این مهارت را تمرین کرد و آن را یاد گرفت و در زندگی به کار برد.

در ادامه چند راهکار از سایت وب ام دی برای کسب مهارت خندیدن ذکر می کنیم.

▪ تصمیم بگیرید بخندید، وقتی شما تصمیم می گیرید غمگین و افسرده باشید کسی نمی تواند مانع شود و بالعکس این ماجرا نیز درست است. وقتی تصمیم بگیرید شاد باشید کسی نمی تواند شما را ناراحت کند. به زندگی بگویید «بله» و ثمره اش را ببینید. سعی کنید همواره بگویید «بله»، «حتما»، «مطمئنا»، «باشه»، «البته»، «درسته»، وقتی پاسخ به تمام سوالات مثبت باشد، وارد دنیای جدیدی می شوید. دنیایی که در آن پویایی و تحرک، کنترل و خواستن و طراوت و شادمانی موج می زند.

▪ به دنبال شادی بگردید. لازم نیست تلاش زیادی به خرج دهید. هر کودک، هر گل و هرلحظه می تواند دنیای شادی باشد که به سوی شما می آید. با بچه ها بازی کنید و با آن ها بخندید. اسباب بازی آن ها شوید و از بازی لذت ببرید. در جست وجوی آدم های شاد و فعال باشید.

▪ وقتی احساس ناامیدی یا یاس می کنید با صدای بلند به زبان آورید. تصور کنید تا ده دقیقه دیگر باید در یک جلسه مهم کاری باشید و حالا در ترافیک گیر افتاده اید به جای عصبانیت و داد و بیداد کردن با رانندگان دیگر، بگویید «خیلی خوش شانسم که توی این ترافیک گیر افتاده ام، از این بهتر نمی شود!» اگر توانستید عصبانیت خود را در شرایط بغرنج و حاد کنترل کنید یک قدم بزرگ برای شاد بودن برداشته اید.

▪ همواره به خاطر داشته باشید که حس شوخ طبعی آموختنی است و نه ارثی، بنابراین تلاش کنید مدلی برای خود بیابید و برای شاد بودن از او بیاموزید.

▪ بگذارید دیگران با شما شوخی کنند، از این کار استقبال کنید و شما هم تلاش کنید نکات خنده دار و جذابی برای آن ها تعریف کنید. یک آدم شوخ طبع از یک مسئله بسیار جدی هم می تواند طنز بسازد.

▪ در اختلاف نظرها و درگیری های احتمالی از حس شوخ طبعی استفاده کنید. وقتی بحث جدی شده و نزدیک است درگیری رخ دهد با ذکر یک نکته ظریف خنده را به لبان دیگران بیاورید و استرس خود را کم کنید.