پژوهش , گذرگاه اصلی توسعه پایدار و عامل محوری پیشرفت

پژوهش یک روند فعالانه, هشیارانه و سامانمند برای کشف, تعبیر و بازنگری پدیده ها, رخدادها, رفتارها و فرضیه هاست پژوهش همچنین برای استفاده از پدیده های موجود برای دست یافتن به راهکارهای عملی و فناوری ها بکار می رود به طور معمول پژوهشگر نتایج پژوهش خود را در مجله های علمی ارائه می دهد

پژوهش یک روند فعالانه، هشیارانه و سامانمند برای کشف، تعبیر و بازنگری پدیده‌ها، رخدادها، رفتارها و فرضیه‌هاست. پژوهش همچنین برای استفاده از پدیده‌های موجود برای دست یافتن به راهکارهای عملی و فناوری‌ها بکار می‌رود. به طور معمول پژوهشگر نتایج پژوهش خود را در مجله‌های علمی ارائه می‌دهد.

پژوهش، خلاقیت و نوآوری اساسی‌ترین نیاز یک جامعه برای رسیدن به پیشرفت، توسعه، رفاه اجتماعی و استقلال واقعی است ،به همین منظور سرمایه‌گذاری دراین امر و هماهنگ نمودن آن با نیازهای یک کشور گذرگاه اصلی توسعه پایدار و عامل محوری پیشرفت است.

روز ۲۵ اذر ماه هر سال به نام روز پژوهش نامگذاری شده است .مقوله ای بسیار با اهمیت که متاسفانه این روزها به آن کمتر پرداخته میشود.و افراد تا به دانشگاه نروند و این درس را نداشته باشند کمتر با ان آشنایی پیدا میکنند. و این موضوع با اهمیت در کتب درسی دوره های مختلف تحصیلی از ابتدایی گرفته تا راهنمایی و دبیرستان جایی ندارد.و ایکاش مسئولین امر تعلیم و تربیت ترتیبی اتخاذ نمایند تا کودکان دوره ابتدایی با روشهای اولیه پژوهش آشنا شوند و در مقاطع تحصیلی بعدی این امر بصورت کاربردی و علمی دنبال شود،تا در زمان ورود به دانشگاه یک فرد آشنا به تحقیق علمی وارد دانشگاه شده و از همان ابتدای ورود تحقیقات خود را بر مبنای صحیح و علمی انجام دهد.نه اینکه فرد پس از گذراندن چندین ترم و در زمان فارغ التحصیلی خود تازه یک مبتدی در امر پژوهش باشد.

درباره اهمیت تحقیق همین‌بس که امروزه می‌بینیم میزان سرمایه‌گذاری دراین امر، مهمترین شاخص توسعه یافتگی جوامع برای رسیدن به جامعه دانایی محور است. باتوجه به این مهم برای نخستین بار در ایران و با عنایت به روح حاکم بر برنامه چهارم توسعه کشور مبتنی بر "اقتصاد دانایی محور " که بر پایه "پژوهش و فناوری "و "ارج نهادن به منابع انسانی متخصص " استوار است از سال ‪ ۱۳۷۹‬وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به منظور گسترش فرهنگ پژوهش در بین آحاد جامعه، اقدام به نام‌گذاری چهارمین هفته آذرماه به عنوان هفته پژوهش نمود.

در واقع پژوهش، جستجوی نظام‌مند برای دریافت راز و رمز پدیده‌هاست. و در حقیقت بدون اغراق می‌توان گفت تمام پیشرفت‌های نوع بشر به نوعی مدیون پژوهش و تحقیق است انسان فطرتا کنجکاو به دنبال شناخت بیشتر حقایق جهان است و پژوهش کلید این شناخت و گامی موثر برای به حرکت در آوردن چرخ عظیم حیات انسانی است.

از نظر حیات اجتماعی نیز پژوهش راهی برای بوجود آوردن فناوری،توسعه، پیشرفت وافزایش توان تولید کشورهاست. لذا اهمیت آن به عنوان مهمترین عامل توسعه در کشورهای در حال رشد روشن و بدیهی است.

ارج نهادن به مقام شامخ پژوهشگران و تجلیل از پژوهشگران برتر، شناسایی و طرح مشکلات و چالش‌های پیش روی پژوهش و فناوری و ارتقاء سطح پژوهش و فناوری در کشور از دیگر اهداف این اقدام بود.

از سال ‪ ۱۳۸۴‬این نام به "هفته پژوهش وفناوری" تغییر یافت. دراین راستا هر سال "هفته پژوهش" با مشارکت بیشتر دستگاههای اجرایی کشور برگزار می‌شود.

واژه پژوهش وتحقیقات واژه ای شناخته شده برای تمامی صاحبان فکر واندیشه است . فرهنگ تحقیقات نیز آینده نگری را ترسیم می نماید. فرهنگ تحقیقات در کشور می تواند بسترهایی راجهت مطالعه همه جانبه وهمسو با قوانین که مشتمل بر باورها وقوانین علم می شوندراپدیدآورد .لذا بررسی وضع موجودفرهنگ پژوهش درایران ونقاط قوت وضعف وترسیم وضع مطلوب وراه کارهای عملی برای دست یابی وتقویت وواشاعه این فرهنگ و اهمیت ونقش پژوهش درروند توسعه آنهم درتمامی ابعاد (سیاسی ودینی و قانونی واقتصادی) پرداخته و با غلبه بر منش پول گرایی ونگرشی ویژه به یافته ها و منابع علمی وپژوهش می تواند نقش پژوهش را درتوسعه بیش از پیش نمایان کرد.

توسعه پایدار با ساختارهای علمی وپژوهشی ارتباط مستقیم دارد. تحولات ناشی ازنفوذ علم وفناوری دردنیای امروز برکسی پوشیده نیست واین تحول رامیتوان بعنوان یک نکته مسجل درآینده نگری برپایه تحقیق دانست. جهان آینده عصرتکنولوژی اطلاعات به مفهوم عام خواهدبود.محققان وصاحبان اندیشه بارهابه بررسی قابلیت های فرهنگ علمی کشورپرداخته وبانگرشی تازه و تاکیدبرپیشینه واستعدادها وپتانسیل های فردی واجتماعی ایرانیان سعی دربررسی نقاط ضعف وقوت موجوددرفرهنگ تحقیقات کشوردرابعاد سیاسی,اقتصادی ساختاری وارائه راه کارهای عملی وعلمی داشته اند .

دربعددینی, تاکید دین برتحقیق وتفحص وسیردرآفاق وتدبردرپدیده های طبیعی وانسانی که با تقلیدگرایی وپذیرش آنچه هست واتکا بر گزاره های پیشین (Apriori (که باتاکیدات دینی سنخیتی ندارد. دربعدسیاسی وجودخودباوری ملی- قومی وبهره گیری آن در اشاعه و تقویت اندیشه تفکر و تلاش های علمی وپژوهشی که ریشه آنرا می توان درحرکت های جمعی تاریخ معاصر یافت که با بی اعتمادی افراد به یکدیگرومقابله با فعالیتهایی که نیازمند اجتماع بیش ازدو نفراست در تضاد می باشد. دربعد قانونی , بازنگری وتطبیق قوانین ومقررات ویژه پژوهش ومرتبط بافرهنگ علمی وپژوهشی وهمسو نمودن این فعالیتها بافرهنگ علمی جهان که با هنجار شکنی علمی سازگاری نداردومیتوان تمهیداتی را در زمینه سازو کارهای قانونی فعالیت های علمی وپژوهشی واشاعه فرهنگ تحقیق پدید آورد.دربعد اقتصادی اهمیت به فرآیند تحقیق وتولید علمی وفنی باارزش واختصاص اعتبار لازم که موجبات تحقیقات وتشویق رادرپژوهشگران آنهم برپایه پژوهش های کاربردی واجرایی که قابلیت آینده نگری وبهره گیری ازنتایج آن وجودداشته ومتفاوت باپژوهشهایی باشد که برپایه خصیصه مصرف گرایی وروحیه منفعت طلبی وغلبه رابطه به جای ضابطه درفرآیند تحقیق که آینده ای جزءتحقیقاتی کتابخانه ای رادربرندارد باشد .دراشاره به ابزارهای موجود می توان به وجودقابلیتهای محققان ویافته های آنان وتکنولوژی آموزشی وانتشارات علمی وپژوهشی ونقش آن درصنایع فرهنگی کشور اشاره وبه پیشنهاداتی نظیر وجودویا ایجاد بنگاههاومراکزانتشاراتی خاص پژوهشهای علمی وسرمایه گذاری درجهت اشاعه فعالیت های علمی که ضعف آن دراستفاده بهینه ازابزارهای فرهنگی یاهمان صنایع فرهنگی نوین همچون رایانه , رادیو, تلویزیون ومطبوعات صنعت چاپ وتکثیرفرهنگ علمی وارتقاء روحیه جستجوگری مشاهده که نیازمند بازنگری به این امراست .

برگزاری مراسم بزرگداشت هفته پژوهش تقدیر از مقالات برتر، تقدیر از پژوهشگران نمونه، تقدیر از مدیر تحقیق نمونه، تقدیر از پروژه‌های برتر انتشار کارنامه پژوهشی در هر سال از مهمترین برنامه‌های این هفته می‌باشد به جاست که دراین هفته مسیر اندیشه‌های ژرف در قالب پژوهش‌های بنیادین صورت بحث پذیر به خود گرفته و دست مایه انجام پژوهش‌های کاربردی شوند تا خواست‌ها و نیازها را پاسخ گویند و راه حل‌های بهتر و بیشتری برای مسائل و مشکلات جوامع بشری پیشنهاد کنند و همین جاست که نقش موثر و سهم به سزای بخش تحقیقات در روند تحولات جوامع آشکار می‌شود.

در این جا باید به این نکته اساسی اشاره کرد که تنها نام‌گذاری هفته‌ای به نام پژوهش کافی نخواهد بود، یافتن راه حل‌های پایدار برای مشکلات عظیم اقتصادی و اجتماعی مستلزم تعریف و ارائه الگو و مدل توسعه ملی سازگار با فرهنگ، تاریخ و خصوصیات نهادی در هویت هر ملت است.

این مهم بدون انجام پژوهش‌های گسترده و مبتنی بر اصول علمی، و صرفا با اهداف کاملا کاربردی دست نیافتنی است.

پژوهش یک روند فعالانه، هشیارانه و سامانمند برای کشف، تعبیر و بازنگری پدیده‌ها، رخدادها، رفتارها و فرضیه‌هاست. پژوهش همچنین برای استفاده از پدیده‌های موجود برای دست یافتن به راهکارهای عملی و فناوری‌ها بکار می‌رود. به طور معمول پژوهشگر نتایج پژوهش خود را در مجله‌های علمی ارائه می‌دهد. پژوهش در دو بعد یافت پرسش تحقیق و دیگر پاسخ دادن به آن می باشد

نقش پژوهش در توسعه همه جانبه پایدار چنان برجسته و انکارناپذیر است که می‌توان آن را بدون تردید نیروی محرک توسعه در همه حوزه‌ها اعم از فرهنگ، اقتصاد، سیاست و جامعه دانست. اما علی رغم اعتراف و اذعان نسبت به اهمیت مقوله پژوهش،این حوزه با دشواری‌های ساختاری و عملکردی فراوانی مواجه است پس بیاییم در روزی که به نام پژوهش نام‌گذاری شده و هفته‌ای که متعلق به آن است ، آنچنان که شایسته است به تحقیق و پژوهش بها دهیم وپژوهش‌گران را که بهترین و موثرترین نیروهای خلاق یک جامعه هستند بیشتر ارج گذاشته و آنان را از غربت و مظلومیت نجات دهیم.

تحولات زندگی بشر در قرن بیستم نشان از گسترش روز افزون اهمیت علم و تحقیق داشت، به ویژه در نیمه دوم این قرن کشورهای صنعتی و در حال توسعه با آگاهی از نقش پژوهش در خلق فن آوری و شتاب دهی برای توسعه، عمده توجه خود را مصروف تقویت و ارتقای بخش تحقیق نموده اند. از این روست که می توان گفت بین پیشرفت بخش تحقیق و شتاب توسعه فراگیر و پایدار در هر کشور ارتباط مستقیم برقرار است.

اکنون در ابتدای قرن بیست و یکم قرار داریم و باید خود را برای چالش های فراروی آماده کنیم. کشور ما در آستانه این قرن با مشکلات عظیم اقتصادی مواجه است، تورم، بیکاری، ترکیب جمعیتی جوان، وابستگی به درآمد نفت و نوسان در تصمیم گیری ها سیاست گذاری های مدیریتی تنها موارد اولیه فهرست این مشکلات عظیم اند. تجربه نشان داده است که یافتن راه حل های پایدار برای مشکلات عظیم اقتصادی مستلزم تعریف و ارائه الگو و مدل توسعه ملی سازگار با فرهنگ، تاریخ و خصوصیات نهادی در هویت هر ملت است. این مهم بدون انجام پژوهش های گسترده و مبتنی بر اصول علمی، و صرفاً با اهداف کاملاً کاربردی دست نیافتنی است.

نقش پژوهش در توسعه همه جانبه پایدار چنان برجسته و انکارناپذیر است که می توان آن را بدون تردید نیروی محرک توسعه در همه حوزه ها اعم از فرهنگ، اقتصاد، سیاست و جامعه دانست. اما علی رغم اعتراف و اذعان نسبت به اهمیت مقوله پژوهش، این حوزه با دشواری های ساختاری و عملکردی فراوانی مواجه است.

پژوهش، زدودن غبار نشسته بر تفکر و دمیدن روحی تازه بر شکوفه‏های شور و شوق است.

پژوهش، رسیدن به فروغ صبح دانایی و دسترسی پیدا کردن به ضمیر ناخودآگاه واژه‏های روشن است. پژوهش، پیراهنی است از جنس روشنی بر پیکر زنگار گرفته زمان.

ای کاش انسان، این وامانده‏ترین واژه می‏توانست یک بار دیگر به تلاطم درآید و به تکاپو برخیزد و در ژرفای فانوس‏ها غوطه‏ور شود! ای کاش می‏شد که برق تجلّی در آینه جان‏هایمان به جریان درآید و انگیزه خفته در پیکرمان را بیدارد سازد!

پژوهش پلی است که با آن می‏توان با قاره‏های پهناور علم و عشق ارتباط برقرار کرد. پژوهش، پویایی پروانه‏واری است که جرأت تمام شمع‏ها را به آتش می‏کشد، تا بال‏های بی‏پروای خویش را بالاتر از تمام احساس‏ها به دست احساس جستجوگر بادها دهد.

پژوهش، پاک کردنِ علامت‏های سؤال و تعجب از ذهن واژه‏ها و جواب صریح و صحیح دادن به سئوالات مسکوت تاریخ است.

پژوهش، جنجالی است که انسان‏هایی چون «ژان مولیر» و «وان گوک» در گوش خاموش و خالی لحظه‏ها ریختند. تا زمان را به تفکر و تعجب برانگیزند. پژوهش، پویایی پیوسته‏ای است که در پوست خود نمی‏گنجد، لبخندی است که «لئوناردو داوینچی» بر روی لبان «ژوکوند» نقش کرد، تا تکاپوی «انسان» به دست فراموشی سپرده نشود.

دین اسلام اقیانوسی بی‏کران از دانایی و علوم مختلف را بر روی انسان می‏گشاید. اهمیّتی که دین اسلام به اندیشه، علم‏آموزی و پژوهش داده است بسیار شایان توجه است. کتاب‏های مذهبی از قرآن و نهج البلاغه گرفته تا سایر کتاب‏های حدیثی، سرشار از علوم مختلف و دانستنی‏های گوناگون است و بر عهده دانشمندان اسلامی است که در این اقیانوس بی‏کران غوص کنند و مرواریدی از دانایی به قدر توان خود به جامعه اسلامی هدیه کنند.

آموختن علم دین برتر از آموختن علوم دنیوی است. علوم دینی جستجو در کلام وحی و معصومین است و این برتر از پژوهش در علوم مادّی و تجربی است. هرچند شناخت علوم دنیوی نیز ضروری و ارجمند است، امّا از آنجا که هدف از اصل آفرینش، شناخت خدا و عبادت و بندگی اوست، جستجو در این وادی دارای ارج و بهای بیشتری است و علوم دنیوی و مادی نیز تا آنجا بها دارد که در راه خدا و به یاری خدا صورت گیرد و اینجاست که مقام طلب علم از مقام عبادت خدا به مراتب بالاتر و والاتر است.

آن‏که قدم به دیار پر نور علم می‏گذارد و بال به سوی آسمان دانستن و شناختن می‏گشاید، آنگاه به نور راه می‏یابد که شایسته چنین گام نهادن و بال‏گشودنی باشد. در کلام روشن رسول اکرم حضرت محمّد(ص) جستجوگر راستین چنین توصیف شده است: «آن‏که علم را برای خدا بخواهد هیچ دری از علم بر او گشوده نگردد جز آنکه در نفسش فروتنی افزون شود، با مردم تواضع بیشتر کند، ترسش از خدا فزونی گیرد و اجتهادش در دین وسعت یابد. او کسی است که علم را بیاموزد و بیاموزاند».

امّا آنکه علم را برای دنیا بخواهد یا برای منزلتی در میان مردم یا مقامی نزد سلطانی، دری از علم بر او گشوده نگردد، جز آنکه خود را بزرگ پندارد، در میان مردم تکبر کند، نسبت به خدا مغرور شودو در دین جفا کند. او کسی است که از علم نه خود سود کند و نه دیگری را سود می‏بخشد.

استاد شهید مرتضی مطهری ستاره‏ای است که در دنیای علم و آگاهی به روشنی درخشید و نمونه‏ای برجسته، پرتلاش، هدفمند و متعهد در میان پژوهشگران بود. امام عزیزمان خمینی (ره )تمام آثار آن بزرگوار را بدون استثنا مفید و خواندنی می‏دانند. دانشمند شهید ما با اتکا به قدرت لایزال الهی قدم در راه پژوهش نهاد و آبشاری زلال و ریزان از دانستنی‏های گرانقدر و نکات ارزشمند در پیشِ چشمِ آیندگان جاری ساخت. امروز در روز پژوهش تلاش‏های گرانقدر او را سپاس می‏گوییم و آثار ارزشمندش را ارج می‏نهیم و از چراغ‏های روشنی که برافروخت روشنی می‏گیریم.

روز پژوهش ـ که روز افتخار ایران اسلامی است ـ گاهِ ارج نهادن به مقامِ شامخِ عالمان و بزرگانِ عالمِ پژوهش است؛ کسانی چون علامه حلّی، شیخ مفید، علامه مجلسی، علامه طباطبایی، علامه جعفری و بسیاری دیگر از ستارگان عالم علم که چون خورشید درخشیدند و نورشان همچنان به عالم علم روشنی می‏بخشد؛ بزرگ‏مردانی که تمام لحظات عمر را صرف جستجو کردن، یافتن و دانستن کردند و ثمره عظیم آن همه تلاش را بی‏هیچ دریغی به آیندگان تقدیم داشتند. هدیه‏های گرانقدرشان را قدر بدانیم و تلاش عالمانه‏شان را سپاس گوییم.

● اهمیت پژوهش در بیانات حضرت آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی

حضرت آیةالله خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در آغاز مجدد درس خارج، طی سخنانی حوزه های علمیه را به توجه جدی در امر تحقیق، پژوهش، تعلیم و تعلم در رشته های گوناگون علوم اسلامی، بویژه تلاش برای پیشرفت فقه و فقاهت و طرح اندیشه های جدید بر اساس مبانی فقاهت، تبلیغ معارف و حقایق دینی در داخل و خارج کشور، فهم و اطلاع از مسائل و تحولات عالم فرا خواندند و برکسب هر چه بیشتر تقوی و معنویت و دوری از ظواهر و زخارف دنیوی تأکید کردند.

حضرت آیةالله خامنه ای با تأکید بر اینکه فضلا و طلاب حوزه های علمیه باید تحقیق، تعلیم و تدریس را کار اول خود بدانند و به آنها اهتمام ورزند ، فرمودند: باید در حوزه ی علمیه قم و دیگر حوزه ها، به تحقیق و پژوهش در علوم گوناگون اسلامی بویژه فقه، اصول و رجال میدان داده شود و طلاب و فضلا به مسائل جدید و مورد ابتلای جامعه بپردازند و سنت اجازه ی اجتهاد توسط بزرگان حوزه به طلاب، مجددا احیاء شود.

رهبر انقلاب اسلامی ضمن تأکید بر اهمیت امر تبلیغ در حوزه های علمیه، فرمودند: امروز شرایط تبلیغ اسلام در جهان،بیش از هر زمان دیگر فراهم است و حوزه های علمیه باید به این امر مهم بدقت توجه کنند. امروز مسلمانان در دورترین نقاط جهان از جمله جمهوریهای مسلمان نشین شوروی سابق، تشنه ی حقایق و معارف اسلام هستند و اسکتبار نیز با تمام توان، علیه اسلام تبلیغ میکند، از اینر طلاب و فضلای حوزه های علمیه باید خود را برای نشر و گسترش معارف اسلام در داخل و خارج کشور آماده کنند.

حضرت آیةالله خامنه ای ضمن اشاره به اینکه موضوع شناسی، یکی از لوازم اساسی فقاهت و اجتهاد صحیح است، فرمودند: طلاب علوم دینی باید نسبت به تحولات جهانی آگاهی کامل داشته باشند و حوزه های علمیه میبایست از راههای مختلف همچون ارائه آموزشهای لازم، انتشار نشریات مفید و استفاده از اندیشمندان مطلع، طلاب و فضلا را نسبت به مسائل روز آگاه کنند.

مقام معظم رهبری حوزه های علمیه را نهادی ریشه دار و متکی به خود دانستند و فرمودند:همانگونه که حوزه ها تاکنون از همه ی جهات مستقل و متکی بخود بوده، در آینده نیز باید این استقلال حفظ شود.

البته این امر به معنی عدم همکاری و ارتباط با حکومت و نظام اسلامی نیست. بلکه حوزه های علمیه باید همواره بر پشتیبانی و حمایت خود از نظام اسلامی افزوده و ارتباط و همکاری خود را با دولت اسلامی روزبروز مستحکم ترکنند.

رهبر انقلاب اسلامی حفظ استقلال حوزه ها را در گرو مشارکت فعالانه ی اساتید و فضلای حوزه دانستند و افزودند: اداره ی امور حوزه باید توسط اساتید وعلمای حوزه انجام گیرد و آنان این کار را بر دیگر امور ترجیح دهند.

حضرت آیةالله خامنه ای در ادامه ی بیاناتشان، بر نقش بر جسته ی حضرت امام خمینی رضوان الله تعالی علیه و انقلاب اسلامی در ارتباط با حوزه های علمیه تأکید کردند و فرمودند:امام و انقلاب برحوزه های علمیه حق حیات دارند که هیچگاه نباید فراموش شود. اگر امام و انقلاب نبودند، دشمنان اسلام، حوزه های علمیه را نابود میکردند ولی امام و انقلاب به حوزه ها آبرو و شخصیت بخشیدند. طلاب انقلابی و جبهه رفته و کسانی که امروز در خدمت انقلاب و نظام اسلامی هستند، باید در حوزه های مورد توجه قرار گرفته و به مجاهدات و خدمات آنان ارزش و بهای لازم داده شود.

مقام معظم رهبری همچنین در بخش دیگری از سخنان خود از حضرت آیةالله العظمی خویی(ره) یاد کردند و ایشان را بعنوان یک محقق، مؤلف و مدرس بزرگ که بجز مرجعیت در رشته های مختلف علوم اسلامی به ویژه فقه، اصول و رجال، برجسته بودند، مورد تجلیل قرار دادند.

حضرت آیةالله خامنه ای در پایان بیاناتشان طلاب و فضلای حوزه را به تقوی، معنویت، اخلاق اسلامی، حفظ زیّ طلبگی، فریب نخوردن در مقابل ظواهر و زخارف مادی و تقلید نکردن از اهل دنیا فرا خواندند.

● تاثیر شبکه ی اینترنت بر فعالیت های علمی و پژوهشی

چهارپنجم جامعه ی آماری بیشتر به منظور انجام کارهای علمی و پژوهشی از شبکه ی اینترنت استفاده می کنند. چنانکه ۳۴ درصد برای انجام کارهای آموزشی و پژوهشی و ۳۱/۶ درصد برای دسترسی به منابع و روزآمدکردن اطلاعات بوده است. تولید و ارائه آثار علمی و پژوهشی جامعه مورد پژوهش بیشتر به شکل مقاله بوده است که بهره مندی از شبکه ی اینترنت در تهیه مقاله با ۵۶/۷ درصد و کتاب ۸/۹ درصد است. مقایسه استفاده از اینترنت در تهیه و تولید آثار علمی و تخصصی نشان می دهد که از ۳۶ درصد کل مقاله ها، ۱۵/۷ درصد، از ۵/۵ درصد کتاب ها،۳ درصد، از ۱۶/۲ درصد طرح ها، ۵/۸ درصد و از ۱۴ درصد همایش ها، ۴ درصد با بهره گیری از خدمات شبکه ی اینترنت صورت گرفته است "بسیاری از متخصصان و صاحبنظران حوزه های علوم مختلف اینترنت را شبکه ی جهانی شبکه ها تعریف کرده اند. شبکه ی که امکان ارتباط با یک دیگر و دسترسی به منابع اطلاعاتی را در سطح جهانی فراهم می کند. پژوهش گران و نویسندگان زیادی معتقد به تاثیر بالقوه و واقعی شبکه ای الکترونیکی بر جنبه های مختلف رفتار و کردار انسان عصر حاضر می باشند (آصفی زاده، علم الکترونیک و کامپیوتر، ۱۵)در سال های اخیر با رشد تصاعدی اینترنت، فرصتی کم نظیر برای محققان و پژوه شگران برای جمع آوری سریع و گسترده اطلاعات در زمینه های گوناگون فراهم آمده است. هم اکنون این وسیله ی ارتباطی، به خاطر افزایش استفاده و دسترسی تعداد زیادی از کاربران بالقوه در امر پژوهش امکانات و تسهیلات خاصی برای محققان و پژوهش گران فراهم کرده است. بنابراین به نظر می رسد هرچه تعداد بیشتری از اعضای هیئت علمی و پژوهش گران به اینترنت دسترسی داشته باشند، اهمیت آن در راستای اجرای امر تحقیق و پژوهش افزایش می یابد. در صورت استفاده صحیح مقتضی، اینترنت تامین کننده ی یک مکانیسم سریع، مقرون به صرفه و کارا برای جمع آوری اطلاعات است.

شبکه ی اینترنت را می توان یکی از مهمترین منبع و ابزار برای انجام فعالیت های پژوهشی و علمی به شمار آورد، در واقع در شرایط کنونی پژوهش گران هر حوزه می بایست به خوبی از شبکه ی اینترنت در حوزه تخصصی خود، از دامنه و کاربرد آن آگاهی داشته باشند. عدم آشنایی و استفاده از شبکه ی اینترنت به معنای نادیده گرفتن پیشینه ی پژوهشی و احتمالا دوباره کاری در فرایند پژوهش است. اهمیت این موضوع به اندازهی است که برخی پایگاه های اطلاعاتی کاربردی و مهم نظیرMEDLINE ، چکیده پایان نامه های دانشگاهی، پروانه ی ثبت اختراع آمریکا و اروپا، پایگاه اطلاعاتیERIC و غیره هم اکنون از طریق شبکه جهانی وب قابل دسترس می باشند.به نظر می رسد هدف اصلی دسترسی رایگان چنین پایگاه های اطلاعاتی از سوی عرضه کنندگان و تولیدکنندگان آن، کمک به ارتقا سطح تحقیقات و نیز جلوگیری از دوباره کاری در فرایند فعالیت های علمی و پژوهشی در سراسر جهان می باشد (پژوهش نامه اطلاع رسانی، ۱۳۸۰، ۱۰).امروزه شبکه ی جهانی وب، یکی از مهمترین اطلاعاتی برای دسترسی به پایگاه های اطلاعاتی رایگان و غیر رایگان به شمار می آید. تقریبا کلیه ناشران برجسته پایگاه اطلاعاتی نظیرplatter Silver وBowker که در گذشته محصولات خود را بر روی دیسک فشرده عرضه می کردند، هماینک محیط وب را به منزله ی بهترین بستر برای ارائه پایگاه های اطلاعاتی خود مورد توجه قرار داده اند (پژوهش نامه اطلاع رسانی، ۱۳۸۰، ۲).

تحولات بزرگی در هزاره ی سوم در دستیابی به دانش و اطلاعات فراهم آمده است، سهولت ارتباط، دسترسی گسترده و نسبتا ارزان و همگانی شدن استفاده از اطلاعات، منجر به تغییرات اساسی در اندیشه ها و عملکردها شده است. این تحولات، تاثیر عمیقی در آموزش عالی بر دانشگاه ها، موسسه ها و مراکز علمی و فرهنگی و بر تمامی اجزای آن چون اعضای هیئت علمی، پژوهش گران، دانشجویان و نیز روشهای یادگیری، آموزش، پژوهش، کتابخانه ها و منابع اطلاعاتی گذاشته است. تکنولوژی، ارتباطات را ساده تر و گسترده تر ساخته است. و "اینترت به منزله ی یکی از بزرگترین شبکه ها، ارتباط بین دانشمندان و محققین را بدون توجه به بعد زمان و مکان فراهم کرده است" (گرالا، ۱۹۹۶، ۱۳۹).

با توجه به قابلیت های خاص این شبکه و با استفاده مناسب از آن، میتوان به برخی موانع موجود بر سر راه ارتباطات و اشاعه ی اطلاعات غلبه کرد و در هزینه، وقت و نیروی انسانی صرفه جویی نمود.

● پیشینه ی پژوهش در ایران

روش پژوهش پیمایشی تحلیلی و با استفاده از سه نوع پرسش نامه بر اساس جامعه ی آماری بوده است. استخراج اطلاعات پرسشنامه ها به کمک نرم افزارSPSS با استفاده از مجذور کای تجزیه و تحلیل شده است. یافته ها نشان میدهد که ۸۲/۸ درصد مسئولان مراکز و ۷۷/۱ درصد کاربران شبکه، تعداد مراکز متصل به شبکه ی اینترنت را کافی نمی دانند. ۴۵/۴ درصد کاربران هزینه استفاده از شبکه را بسیار سنگین می د انند. ۲۶/۷ درصد کتابداران و ۴۴/۸ درصد مسئولان با نحوه ی ذخیره و بازیابی اطلاعات از اینترنت تا حد زیادی آشنایی دارند. ۴۸/۶ درصد کاربران میزان قابلیت دسترسی به اطلاعات شبکه را در داخل کشور در حد کم می دانند و تنها ۶/۲ درصد آنها این میزان را در حد زیاد ذکر می کنند. ۳۱/۸ درصد کاربران با کاربردHTML وHTTP آشنایی ندارند. ۴۶/۶ درصد مسئولان و ۵۷/۸ درصد کتابداران استفاده از شبکه مشکل خطوط را در حد زیاد می دانند. ۴۷ درصد مسئولان و ۶۲ درصد کتابداران استفاده از شبکه رابرای رفع مشکلات اطلاع رسانی تا حد زیاد می دانند. ۶۱/۶ درصد کاربران از پست الکترونیک، ۴۴/۱ درصد از وب جهانی و ۳۰/۴ درصد از بانک های اطلاعاتی استفاده می کنند

محمد گلابیان (۱۳۷۹) در پایان نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان "بررسی تاثیر پست الکترونیکی بر فعالیت های علمی اعضای هیئت علمی دانشگاه های ایران" پرداخته است. این تحقیق به روش پیمایشی انجام شده و برای گردآوری داده ها، از پرسشنامه استفاده شده است. جامعه ی مورد بررسی شامل تمامی اعضای هیئت علمی دانشگاه های زیر پوشش وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بوده است. یافته های پژوهش نشان می دهد نیمی از کاربران از پست الکترونیکی استفاده می کنند. ۷۰ درصد استفاده کنندگان دارای درجه ی دکترا و فارغ التحصیل خارج هستند. کاربران پست الکترونیکی را وسیله تازه ای برای کسب اطلاعات علمی می دانند و آنها که از پست الکترونیکی استفاده می کنند، آثار علمی بیشتری را منتشر کرده اند .

روز پژوهش بر همه پژوهشگران که به نام خدا، با یاد خدا و برای خدا در تلاشند گرامی باد.

علی معروفی

منابع

محمد کامرانی اقدام – روز پژوهش

بیانات حضرت آیةالله خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در آغاز مجدد درس خارج

نقش پژوهش در روند توسعه - کاظم رضانیا