تاثیرات آلودگی هوا بر جسم و روان

هر چه آلودگی بیشتر و درازمدت‌تر باشد، اثر مخرب آن بر آدمی بیشتر است و هر چه فرد ناسالم‌تر و ضعیف‌تر باشد،‌ بیشتر در معرض عوارض منفی‌ آن قرار می‌گیرد مثلا خطری که افراد بیمار …

هر چه آلودگی بیشتر و درازمدت‌تر باشد، اثر مخرب آن بر آدمی بیشتر است و هر چه فرد ناسالم‌تر و ضعیف‌تر باشد،‌ بیشتر در معرض عوارض منفی‌ آن قرار می‌گیرد مثلا خطری که افراد بیمار (جسمی-روانی) و حتی کودکان، خانم‌های باردار و شیرده را در اثر استنشاق هوای ناپاک تهدید می‌کند، شدیدتر است...

روان و جسم از هم تفکیک شده نیستند و خیلی از بیماری‌ها هم منشأ جسمی و هم روانی دارند، عوارضی مثل، سردردعصبی، سرگیجه، منگی، بی‌قراری، زودرنجی، تحریک‌پذیری، اضطراب، نداشتن تمرکز و فراموشکاری در هنگام تشدید آلودگی هوا افراد زیادی را دچار می‌کنند. مواد آلاینده از طریق تنفس وارد ریه و سپس خون می‌شوند. سپس خون این مواد را به دستگاه اعصاب می‌برد و باعث کاهش اکسیژن‌رسانی به مغز می‌شود. حتی فعالیت‌های پیشرفته‌ مغزی مانند حافظه و تمرکز نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرند و مختل می‌شوند.برخی آثار آلودگی هوا مستقیم هستند و برخی غیرمستقیم. آنچه تا اینجا گفتیم، اثرهای مستقیم بودند و ترس و اضطراب از اینکه نکند در این هوای آلوده دچار بیماری یا چند سال بعد به سرطان مبتلا شوم یا نکند اطرافیانم بیمار شوند حمله‌های هول و تپش را در پی دارند و از آثار غیرمستقیم این پدیده به شمار می‌روند.

گاهی احساس ترس از مرگ هم پدیدار می‌شود. افزایش اضطراب و افسردگی و وسواس قبلی یا شروع اضطراب و افسردگی و وسواس به بیماری یا خودبیمارانگاری نیز در چنین شرایطی دیده می‌شود. این یعنی حتی وقتی بحران آلودگی هوا برطرف می‌شود، اثر روان‌شناختی آن در آدمی از بین نمی‌رود. حتی گاهی این استرس‌ها باعث بروز بیماری‌های گوارشی‌ می‌شوند که تا آخر عمر در انسان می‌مانند.البته غیر از استرس، اضطراب، وسواس و افسردگی‌ها، دیگر بیماری‌های روانی مانند اسکیزوفرنی تاثیر چندانی از آلودگی نمی‌‌گیرند و اگر هم باشد، قابل توجه نیست. معمولا مردم ما آنچه اثرش را در زمان حال و بلافاصله نشان ندهد جدی نمی‌گیرند و به آن توجه نمی‌کنند. مثلا تشنگی و گرسنگی از نیازهای اولیه است بنابراین خیلی زود برای برطرف کردن آن اقدام می‌کنند ولی به سلامت خود در درازمدت توجه چندانی ندارند در حالی که باید عوارض طولانی‌مدت پدیده‌ها را هم در نظر گرفت. در روزهایی که میزان آلاینده‌ها در هوا بالاست، پرخاشگری، زودرنجی و خشم زیاد به دلیل تاثیر آنها هم بیش از مواقع دیگر است ولی باید آن را مدیریت و کنترل کرد. نکته مهم دیگر این است که هر چه آلودگی قابل مشاهده‌تر و واضح‌تر باشد، اثر مخربی که بر روان می‌گذارد، بیشتر است چون ترسی که در افراد ایجاد می‌شود آنها را دچار اضطراب می‌کند.

دکتر محمدرضا خدایی

روان‌پزشک

استادیار دانشگاه علوم پزشکی و توانبخشی