كتاب های بی كاغذ

منظور از واژه كتابخانه چیست و چه فرقی با كتابخانه دیجیتالی دارد به طور سنتی كتابخانه محلی است كه در آن كتابها, نسخه های خطی, مجلات و یا سایر متون برای استفاده نگهداری می شوند در واقع, كتابخانه مؤسسه ای است كه برای مجموعه سازی و امانت كتاب به وجود آمده است و افراد امكان استفاده از تسهیلات آن را دارند

منظور از واژه كتابخانه چیست و چه فرقی با كتابخانه دیجیتالی دارد؟ به طور سنتی كتابخانه محلی است كه در آن كتابها، نسخه های خطی، مجلات و یا سایر متون برای استفاده نگهداری می شوند. در واقع، كتابخانه مؤسسه ای است كه برای مجموعه سازی و امانت كتاب به وجود آمده است و افراد امكان استفاده از تسهیلات آن را دارند.

در حالی كه یك كتابخانه دیجیتالی برپایه سیستم كامپیوتری است كه به گردآوری، ذخیره سازی، سازماندهی، جست وجو و توزیع مواد دیجیتالی برای دسترسی كاربر نهایی می پردازد. كتابخانه دیجیتالی فقط مجموعه ای از مواد الكترونیكی نیست بلكه شامل یك واسطه مرورگر و یك فضای مجازی نیز است. كتابخانه دیجیتالی به فضای كمی نیاز دارد و داده ها با جست وجوی آسان از طریق شبكه های ارتباطی در دسترس هر كسی در هر كجای دنیا قرار می گیرند. كتابخانه دیجیتالی یك وجود انتزاعی نیست و با منابع و مجموعه های زیادی در ارتباط است.

● ebook

تاریخچه شروع كتابخانه دیجیتالی رابطه تنگاتنگی با پیدایش كتاب های الكترونیكی دارد و داستان book-e از زمانی آغاز شد كه جلوی هر كلمه e بگذارند. Book man شركت sony یك دستگاه ROM CD - با نمایشگری با كیفیت پائین بود كه در سال ۱۹۹۱ عرضه شد، اما بی اعتنایی جهانیان را در پی داشت. از آن زمان تاكنون، بازار book-e به كامپیوترهای خانگی و PDA محدود شده است، ولی واقعیت این است كه كتاب خواندن از این طریق زیاد آسان نیست.

اول این كه مجبوریم یك نرم افزار نمایش دهنده كتاب موسوم به Reader را Download و در دستگاه خودنصب كنیم. نرم افزارهای مختلفی از این نوع وجود دارند كه به شدت با هم رقابت می كنند. Microsoft و Adobe دو نمونه از شركت های رقیب اند. نتیجه این رقابت این شده كه معلوم نیست كتابی كه Download می كنیم با نرم افزاری كه در سیستم خود داریم كار می كند یانه. ولی حتی اگر همه شرایط فنی فراهم باشد و كتاب را در نرم افزار مشاهده كنیم، حس خواندن كتاب از روی نمایشگر اصلاً با خواندن نسخه كاغذی كتاب قابل مقایسه نیست. برای رشد كتابخانه های دیجیتالی باید كوشش هایی انجام شود از جمله:

▪ دیجیتالی كردن تمام منابع موجود در كتابخانه

▪ ارتباط با كاربران به صورت پیوسته و غیرپیوسته

▪ اتصال به شبكه و دسترسی به شبكه جهانی web

● دیجیتالی كردن منابع موجود در كتابخانه

برای این منظور، باید همه اسناد، كتاب ها، مقالات و غیره كه در كتابخانه وجود دارد، به فایل های دیجیتالی تبدیل شوند تا از طریق كامپیوترها و شبكه های موجود قابلیت دسترسی را برای تمام اعضای كتابخانه داشته باشند. برای این منظور سه رویكرد وجود دارد:

۱) سیستم خود را خود بنویسید: در این رویكرد با اتكا به دانش مهندسان و برنامه نویسان درون سازمان نرم افزار این كار طراحی شده، بر روی شبكه قرار می گیرد. از معایب این رویكرد هزینه زیاد و طولانی شدن زمان برنامه نویسی است.

۲) از نرم افزاری استفاده كنید كه در سازمان وجود دارد: در این روش سعی می شود كه از نرم افزاری كه تاكنون در سازمان وجود داشته است، استفاده شود و این نرم افزار توسعه داده شده و بر روی شبكه قرار بگیرد. شرط لازم برای استفاده از این نرم افزار، وجود این سیستم در سازمان است و طبیعتاً سازمان های تازه تأسیس كه فاقد چنین سیستمی اند، از این انتخاب محروم خواهند بود. از جمله معایب این روش یكسان نبودن برنامه نویسان اولیه و ثانویه در سازمان است كه سبب به وجود آمدن اختلاف هایی در سیستم نرم افزاری كتابخانه خواهد شد.

۳) بسته ای بخرید كه به صورت تجاری تولید شده است: در این روش، سازمان از نرم افزارهای آماده و موجود در بازار استفاده می كند و پس از انتخاب گزینه مناسب از بین نرم افزارهای موجود، یكی از آنها را بر روی شبكه نصب كرده، شروع به فعالیت می كند. از معایب این روش عدم امكان توسعه محصول (un customize) و وابستگی دائم به شركت سازنده نرم افزاری است.

نكته قابل ذكر در تمامی روش های بالا آن است كه شخصاً هنگامی می توانید یك انتخاب خوب داشته باشید كه انتظار خود را از نرم افزار كاملاً روشن و شفاف كنید.

● تغییر سیستم از سنتی به دیجیتال

پس از تصمیم گیری در مورد روش پیاده سازی سیستم كتابخانه از سنتی به دیجیتال لازم است تدابیری اتخاذ شود. بعضی از نكاتی كه بایستی مورد توجه قرار گیرند عبارت اند از:

▪ پیش بینی ترافیك در شبكه ها:

یكی از مشكل سازترین مواردی كه كتابخانه های دیجیتالی با آن مواجه هستند هجوم یكباره كاربران به سوی وب سایت كتابخانه و درخواست خدمت دهی است. برای جلوگیری از این مشكل مدیران كتابخانه پیش از هر اقدامی باید با پیش بینی تقریبی تعداد كاربران و متقاضیان استفاده از خدمات كتابخانه اقدام به اختصاص پهنای باند (Band width) مورد نظر كنند تا با مشكل عدم امكان خدمت دهی به كاربران مواجه نشوند.

▪ مشخص كردن منشأ و هدف ترافیك:

اگر زمانی تعداد كاربران از حد مورد نظر تجاوز پیدا كرد، باید دلیل این امر مشخص شود. آیا این كاربران به صورت واقعی درخواست خدمت دهی دارند و یا نرم افزارهای خراب كاری بر روی سایت فعال شده است و با ارسال درخواست وقفه های كاذب سیستم را به صورت مجازی به خود مشغول می كند تا از ادامه خدمت به سایر كاربران محروم شود.

▪ انواع برنامه هایی كه از طریق شبكه قابل دسترسی هستند:

آیا تمام برنامه های داخلی كتابخانه باید در اختیار تمام كاربران قرار گیرد و یا در دسترسی به این برنامه ها محدودیت هایی وجود دارد؟ در این مورد پس ازتصمیم گیری مدیر سایت (Admin) درباره انواع برنامه های كاربردی (Application) موجود در كتابخانه سطح دسترسی افراد نیز مشخص می شود و دسترسی ها در لایه های مختلف توزیع می شود، بدین معنا كه گروهی تنها كاربر عادی كتابخانه هستند و باید تنها امكان جست وجو و رزرو كتاب را داشته باشند، گروهی دیگر عضو دائم كتابخانه هستند باید برای این عده امكانات print و یا به اشتراك گذاری داده ها با كاربران دیگر را نیز مدنظر گرفت و در مقابل عده ای هم از كتاب داران كتابخانه هستند كه باید امكان اضافه، یا حذف كردن كتاب ها و مقالات تنها در اختیار این گروه باشد.

پس دسترسی به برنامه ها و امكانات كتابخانه باید در لایه هایی توزیع شده و كاربران هر لایه نیز مشخص شود.

وحید نقشینه

---