سبد سلامتی خانواده با داروهای گران

نیم نگاهی به وضعیت دارو و درمان در کشور

بوی تند دارو فضای جمع وجور داروخانه را پر کرده است، درهر دم و بازدمی ریه هایت پر از بوی قرص و شربت می شود.

پیرمرد زودتر از من درصف تهیه دارو ایستاده است. دکتر جوان با لحنی تند روبه پیرمرد و بدون توجه به سن و سالش که گرد روزگار موهای مجعدش را سپید کرده قیمت داروها را ۱۵ هزار تومان اعلام می کند و منتظر می ماند.

دراین فاصله دفترچه بیمه ام را از روی پیشخوان برمی دارد و ورق می زند، از قفسه های دارو چند ورق قرص سرماخوردگی، دو عدد آمپول و یک سرم شستشو برمی دارد و درون سبد سبزرنگ چرکی که دم دستش قرار دارد می ریزد. با تق تق دل انگشتان دکمه های ماشین حساب را می فشارد و می گوید: «خانم، داروی شما ۸ هزار تومان!»

نگاهم به پیرمردی افتاد که با دست های لرزان از جیب بغل کتش مشغول برداشتن پول دارو می باشد ، از قیمت گران دارو آن هم با دفترچه بیمه به دکتر اعتراض می کنم.جواب از پیش آماده شده ای دارد و بدون معطلی می گوید: «خانم به ما شکایت نکنید، به سازمان های تامین اجتماعی و بیمه گر معترض باشید.»

بدیهی است گرانی دارو باری مضاعف را به دوش خانواده هایی می گذارد که حداقل یک بیمار در منزل داشته باشند. اما متاسفانه هرازگاهی از سوی مسئولان اعلام می شود. دارو گران نشده است! و گاهی نیز خبر از پوشش بیمه ای داروها می دهند، اما حقیقت این است که بین آنچه مردم و به طورکلی بیماران با آن دست و پنجه نرم می کنند، با آنچه که مسئولان می گویند تفاوت معناداری وجود دارد. ضمن اینکه مردم از پایین بودن کیفیت داروهای داخلی گله مندند و ترجیح می دهند از داروهایی با برند خارجی استفاده نمایند. هرچند اگر مجبور باشند پول بیشتری بپردازند.

گران شدن برخی از اقلام دارویی در داروخانه ها، واردات بی رویه مواد اولیه داروهای تقلبی، پایین آمدن کیفیت دارو، واردات و توزیع داروهای چینی، هندی و پاکستانی در بازار و قاچاق دارو، گرانی داروهای خاص برای بیماران سرطانی، سرگردانی و ازدحام مردم در داروخانه های دولتی، عدم پوشش بیمه ای داروهای خارجی، کمیاب و یا نایاب بودن داروهای بیمه ای و برخی چالشهای پیش روی نظام سلامت، مهمترین محورهای مورد بحث و بررسی در گزارش امروز و فردای کیهان است.

● گله مردم از گرانی داروها

مشکلات مردم و خواسته های آنها در زمینه دارو همواره مسئله ای قابل توجه بوده است، با وجود اینکه تلاش زیادی از سوی داروسازان و سرمایه داران کشور برای ساخت داروها صورت می گیرد و نیز تلاشی که انجام می شود تا با تدوین برنامه هایی در راستای تامین داروهای کمیاب و نایاب وابستگی مردم به نمونه های خارجی کم شود، اما برخی از مردم همچنان چشم به داروهایی با برند خارجی دارند، چون وقتی مجبورند داروهای بی کیفیت را با قیمت بالا تهیه و مصرف نمایند و نتیجه ای هم نگیرند، به استقبال داروهای خارجی از نوع چینی، هندی و پاکستانی می روند.

الف- سرابی بیماری که برای تهیه داروی «ویلسون» جهت کاهش (مس کبد) به یکی از داروخانه های منطقه صادقیه مراجعه کرده، در گفت وگو با گزارشگر کیهان نظرش را در مورد قیمت داروها، اینطور بیان می کند: «قیمت داروها واقعا سرسام آور است با یک حقوق بازنشستگی و ناچیز، برای یک بیماری ساده مثل سرماخوردگی از حق ویزیت و دارو گرفته تا تزریق و... باید ۲۰ هزار تومان هزینه کنیم.»

تازه همیشه باید چند قلم دارو را به نرخ آزاد بخریم، چون اغلب داروها تحت پوشش بیمه نیست و باید خودمان هزینه آن را پرداخت نماییم من واقعا نمی فهمم وقتی ما هم تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی هستیم و هم بیمه تکمیلی داریم، چرا بازهم باید بخش عمده پول داروها را خودمان تقبل کنیم و بیمه فقط در شرایطی به داد ما می رسد که به قول معروف روبه مرگ باشیم و یا در بستر بیماری افتاده باشیم.»

خانم فاطمه کشاورز که ۴۰ سال سن دارد و دو سال قبل به سرطان سینه مبتلا شده مورد سؤالم قرار می گیرد. او که خوشبختانه داروهای گیاهی را جایگزین داروهای شیمیایی کرده است و حال عمومی خوبی نسبت به دیگر بیماران مشابه دارد، نظرش را در مورد سوژه گزارش این طور بیان می نماید: «به حمدالله من برای تامین دارو زیاد مشکلی ندارم اما همیشه می بینم که چگونه بیماران مجبورند برای تهیه داروهای شیمیایی خود مبالغ سنگینی را پرداخت کنند. داروهای بیماران سرطانی به دلیل تولیدنشدن در داخل کشور گران است و بسیاری از بیماران در موارد حاد مجبورند تمام درآمد ماهانه خود را صرف خرید دارو کنند.» و زمانی که افراد گرفتار یک بیماری مثل سرطان می شوند، آواری از مشکلات برسرشان می ریزد که تامین هزینه های دارویی یکی از آنهاست.»

خانم کشاورز با اشاره به اینکه یک سری از داروهای شیمیایی یک میلیون تومان هزینه دارد و فقط برای مصرف یک ماه بیمار می باشد، در ادامه می گوید: «واقعا من از مسئولان وزارت بهداشت می خواهم که به بیماران سرطانی که از درد خود در رنج هستند، کمک نمایند و درد مضاعفی را بر آنها تحمیل نکنند. اگر داروهای این بیماران تحت پوشش بیمه قرار گیرد، کمک بزرگی در حق این قشر از جامعه که با بیماری های خاص درگیر هستند، انجام می دهند و آنها را حداقل از ناراحتی های روحی و روانی نجات می دهند.»

وی که با توکل به پروردگار از روحیه بسیار بالایی برخوردار است یک گله هم از پزشکان دارد و می گوید:«۲سال است که قرص گیاهی مصرف می کنم و وضعیت جسمانی بسیار خوبی دارم، اما در عین حال نمی دانم چرا اکثر پزشکان به بیماران خاص و امثال من توصیه می کنند از داروهای شیمیایی استفاده کنیم و داروهای گیاهی را تایید نمی کنند حال آنکه من با صراحت می گویم تا الان از داروهای شیمیایی استفاده نکرده ام و نسبت به بیمارانی که وضعیت مشابهی با من دارند، حالم خیلی بهتر است و از این بابت خداوند را شاکرم.»

وی با اشاره به اینکه داروهای گیاهی هم در بازارگران و کمیاب هستند می گوید: «هر بسته قرص ۴۰تایی را که فقط برای مصرف یک ماه می باشد، ۸۰هزار تومان می خریم، اما از این بابت خوشحالم که حداقل عوارض جانبی نسبت به داروهای شیمیایی ندارد و امیدوارم روزی شاهد آن باشیم که پزشکان به جای توصیه به بیماران برای استفاده از داروهای شیمیایی آن هم از نوع خارجی، بیماران را به مصرف داروهای گیاهی و ساخت تولیدکنندگان داخلی تشویق نمایند.»

مهدی براتی ۳۷ساله یکی از مراجعه کنندگان که برای تهیه داروی مربوط به تاندون های پا به داروخانه ۱۳ آبان مراجعه کرده، می گوید: «مواقعی که قیمت داروها در داروخانه های غیردولتی و غیروابسته گران می شود، به این مرکز مراجعه می کنم.»

وی اختلاف قیمت داروها بین داروخانه های خصوصی و دولتی را ناچیز می داند و ادامه می دهد. «حال که داروخانه های وابسته به دولت نیز بیمه را قبول نمی کنند، فرقی میان این دو نوع داروخانه نیست.»

براتی در خصوص داروی خارجی نظری متفاوت از دیگر افراد دارد و می گوید: «ایرانی یا خارجی فرقی نمی کند، دارو باید خوب باشد، چون مردم از داروی خارجی بهتر جواب گرفته اند دید مثبتی نسبت به این داروها دارند و اگر داروی ایرانی کارآیی و کیفیت خارجی را کسب کند به زودی نظر مردم تغییر می کند.»

● داروخانه، بقالی نیست!

خانم پورمحمدی دکتر داروساز جوانی است که مدت ۳سال در داروخانه ابن سینا واقع در غرب تهران مشغول خدمت به بیماران می باشد. او که در طول روز ۳۰۰ تا ۴۰۰ نسخه می پیچد و با بیماران و مراجعه کنندگانی زیادی روبرو می شود در گفت وگو با سرویس گزارش روز کیهان با بیان اینکه قیمت داروهای ایرانی نسبت به داروهای خارجی پایین تر است به کیفیت بالای داروهای خارجی اشاره می کند و می گوید: «نحوه و روش ساخت تمام داروها براساس کتاب فارماکوپه، یا ساخت دارو، همه یک نوع است و هیچ تفاوتی در روش ساخت دارو وجود ندارد اما در کیفیت با هم تفاوت دارند وقتی ماده اولیه ارزان تهیه شود طبیعی است که کیفیت پایین می آید.»

دکتر پورمحمدی می گوید: «داروهای خارجی از قبیل کپسول و قرص های ویتامین با توجه به تولید کارخانه های مختلف، قیمتهای متفاوتی هم دارند، اما در ایران قیمتها تقریبا یکسان است اما خرید مواد اولیه ارزان باعث افت کیفیت داروهای ایرانی شده است.»

این دکتر داروساز با انتقاد از مصرف بی رویه و خودسرانه دارو بین خانواده های ایرانی می گوید: «متاسفانه مردم داروخانه را با بقالی اشتباه می گیرند و هنگام مراجعه خودشان بدون در دست داشتن هیچ نسخه ای از ما تقاضای داروهای مسکن و آنتی بیوتیک های قوی می کنند و برای این کار غلط خود توجیه هم می آورند که چون ویزیت دکتر گران است و داروهای دفعه قبل را تکرار می کند، پس ما خودمان پزشک خودمان هستیم و ما را مجبور می کنند تا داروها را در اختیار آنها قرار دهیم و اصلا به توصیه های ما توجهی نمی کنند.»

دکتر فرشادفر کارشناس دارویی سازمان تامین اجتماعی هم در گفت وگو با خبرنگار کیهان با اشاره به اینکه در هر مقطعی و به طور دائم با افزایش قیمت دارو مواجه هستیم می گوید: «در هر فاصله زمانی ممکن است مثلا قیمت ۱۰قلم دارو افزایش یابد اما این افزایش در داروهای مختلف مشاهده می شود و گاهی عکس قضیه هم اتفاق می افتد و ما با کاهش نرخ بعضی از اقلام دارویی روبرو هستیم که این مسئله براساس سیاستهای شورای عالی بیمه، وزارت بهداشت و ارگانهای بیمه گر صورت می گیرد و آنها هستند که تصمیم می گیرند کدام داروها افزایش قیمت پیدا کند و یا قیمت کدام دارو کاهش یابد.»

دکتر فرشادفر با تاکید بر این مسئله که قیمت دارو در سراسر کشور یکسان است، خاطرنشان می کند: «افزایش قیمت دارو به کاهش یا افزایش مواد اولیه ساخت دارو بستگی دارد، اما به طور کلی قیمت مصوب دارو در ایران ارزان تر از دیگر کشورهای جهان است.»

وی به عنوان نمونه به قیمت یک شربت سرفه در ایران که ۴۵۰ تومان و در سوئد ۲۲هزار تومان است اشاره می کند و ادامه می دهد: «اولا شربت سرفه را در سوئد بدون نسخه تحویل بیمار نمی دهند، ضمن اینکه مواد موثری که در آن دارو وجود دارد، بیشتر از شربتهای سرفه موجود در داروخانه های ایران است. اما فرمولاسیون، روش ساخت و مواد اولیه داروها هیچ تفاوتی با هم ندارند.»

وی به کیفیت داروهای ایرانی و خارجی هم اشاره می کند و می گوید: «اختلاف فقط در مواد موثره است که ما این مواد را از چین وارد کنیم یا از شرکتهای معتبر آلمانی و آمریکایی. البته ورود مواد موثره از کشور چین خلاف نیست ولی به شرط آنکه بعد از تولید دارو، شرکتهای داروساز داروی چینی را به اسم شرکتهای کانادایی و... به مردم نفروشند که در این میان وظیفه گروه های نظارتی در وزارت بهداشت و درمان بسیار خطیر و سنگین می باشد و باید به این مسئله رسیدگی کنند.»

این کارشناس دارویی به کیفیت متفاوت داروهای داخلی اشاره می کند و می گوید: «فرمولاسیون و دستورالعمل ساخت داروها در کارخانه ها و شرکتهای داروسازی یکسان است، اما ممکن است برخی از سازندگان دارو، سهوا دچار خطا شوند و مواد موثره داروها را کم یا زیاد کنند که این مسئله نهایتا در تاثیرگذاری و کیفیت دارو موثر است البته تاثیر دارو در بدن افراد متفاوت است و به متابولیسم بدن افراد برمی گردد. به همین دلیل است که نمی توان گفت همیشه داروهای خارجی بهتر از داروهای ایرانی هستند، البته یک مسئله را نباید نادیده گرفت که داروسازان خارجی برای بالا بردن کیفیت داروی خود، چندین ماده موثره را در کنار هم قرار می دهند به همین دلیل اثرگذاری داروهای خارجی نسبت به داروهای ایرانی بهتر است.»

دکتر فرشادفر در ادامه ضمن توصیه به مردم از عدم مصرف خودسرانه و بی رویه داروها و مخصوصا آنتی بیوتیکها می گوید: « «میانگین اقلام دارویی نسخ در کشورهای پیشرفته ۲/۱ و در ایران ۴/۳ قلم در نسخه است و این مسئله بیانگر مصرف زیاد دارو در کشور است.»

● دارو گران نیست، نگران نباشید

«ما نباید در مورد گران شدن دارو صحبت کنیم و یا نگران این قضیه باشیم چون قیمت دارو روبه تعدیل است و نرخ آن به روز شده است ضمن اینکه به برخی از داروها یارانه تعلق می گیرد و قیمت داروها توسط وزارت بهداشت و سازمان های حمایتی کنترل می شود و سازمان های بیمه گر هم قیمتها را تحت نظارت دارند و ما دراین زمینه سازمان پرقدرت بیمه را داریم که چتر حمایتی خود را روی کلیه اقشار جامعه گسترده و باز کرده است.»

دکتر رهبر مژده ای آذر رئیس انجمن داروسازان ایران در گفت وگو با کیهان درحالی به بیان این سخنان می پردازد که مردم از عدم پوشش بیمه برخی داروها در داروخانه ها گله دارند و از گرانی داروها دل پردردی دارند. وی می گوید: «اگر افراد بیمه باشند و بیمه توان لازم را در ارائه خدمات دهی به بیمه شدگان را داشته باشد، هیچ صدمه ای به بیمه شده وارد نمی شود.»

دکتر مژده ای آذر می گوید: «اگر مردم در مورد گرانی دارو احساس ناراحتی می کنند، به سازمان های بیمه ای مربوط می شود که چتر حمایتی گسترده ای ندارند.»

وی با اظهار تاسف از اینکه از بیمه ضعیفی در کشور برخوردار هستیم، خاطرنشان می کند. «موقعی باید نگران وضعیت دارو و درمان در کشور باشیم که بیمه نداشته باشیم اما حال که سازمانهای بیمه گر داریم، سازمان بازرسی کل کشور باید نظارت و حسابرسی دقیقی بر سازمان های بیمه گر داشته باشد و اشکالات کار را برطرف نماید.»

رئیس انجمن داروسازان ایران در ادامه با اشاره به اینکه در مورد کیفیت داروهای داخلی هم هیچ مشکلی نداریم و همتراز کشورهای دیگر قرار داریم، به مطالبات داروخانه ها و بیمارستان ها از مراکز مختلف بیمه طرف قرارداد شکایت می کند و می گوید: «عدم پرداخت مطالبات داروخانه ها و بیمارستان ها از سوی سازمان های بیمه و تامین اجتماعی ضربات جبران ناپذیری را به کارخانجات و شرکتهای داروسازی و در نهایت به مردم منتقل می نماید و این گردونه مثل زنجیره ای به هم وابسته اند که کوتاهی و کم کاری در یک بخش خساراتی چشمگیر را به بخشهای دیگر وارد می نماید.»

وی می گوید: «سازمان های بیمه گر که ۹۰ درصد مشتری داروخانه ها و بیمارستان ها را تشکیل می دهند به علت عدم پایبندی به تعهدات خود همه پزشکان را تحت فشار قرار می دهند و داروخانه ها و سیستم درمان کشور را فلج کرده اند، لذا وقتی کارخانجات داروسازی ما تحت فشار باشند طبیعی است که در کیفیت و ساخت داروها نیز اثر می گذارند و ما درهمین جا از شرکتهای بیمه می خواهیم مطالبات داروخانه ها، پزشکان، رادیولوژیست ها و افراد تحت پوشش بیمه را پرداخت نمایند ضمن اینکه باید تعرفه ها را واقعی نمایند.»

دکتر مژده ای آذر در مورد تفاوت داروهای داخلی و خارجی هم در سخنانی ادامه می دهد: «در مورد این مسئله که داروهای خارجی همیشه بهتر از داروهای ایرانی هستند، من اصلا این موضوع را قبول ندارم چون روی این بحث باید کار کارشناسی و تحقیقاتی صورت گیرد و یک مرکز تحقیقاتی این نتایج را اعلام کند که متاسفانه هنوز چنین مرکزی در کشور نداریم.»

● خودکفایی در تولید دارو

«۹۶ درصد داروهای موردنیاز کشور در داخل تولید می شود و در این مرحله به مرز خودکفایی رسیده ایم و فقط ۴ درصد داروها را از خارج وارد می کنیم.»

انوشیروان محسنی عضو هیئت رئیسه کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی در گفت وگو با گزارشگر کیهان با اشاره به اینکه هزینه های تولید دارو در کشور ۲ هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان می باشد می گوید: «از این مبلغ ۸۰۰ میلیارد تومان صرف خرید ۴ درصد داروهای وارداتی می شود و ۱ میلیارد و ۶۰۰ هزار تومان صرف تولید داروهای داخلی می گردد که متاسفانه مواد اولیه داروها اغلب از کشورهایی مثل چین و هند با قیمتهای ارزان وارد می شود و همین مسئله باعث پایین آمدن کیفیت داروهای ایرانی شده است.»

محسنی می گوید: «متولی سلامت در کشور دولت است و دولت برای نظام سلامت قیمت تمام شده ای را پرداخت نمی کند و ما در مجلس مصر هستیم که هزینه های سلامت مردم را پایین آوریم تا مردم توان تهیه دارو و پرداخت هزینه های آن را داشته باشند.»

عضو هیئت رئیسه کمیسیون بهداشت مجلس در ادامه با اشاره به مصرف بی رویه دارو در خانواده ها آن هم بدون تجویز پزشک می گوید: «سعی ما براین است که قیمت داروهای خاص را پایین آوریم و نرخ بعضی از داروهای معمولی را بالا ببریم اما درکل قیمت دارو در ایران نسبت به کشورهای همجوار مصرف کننده ارزان تر است.»

محسنی به داروهای یارانه ای هم اشاره می کند و می گوید: «هرسال مجلس ۲۵۰ میلیون دلار برای داروهای یارانه ای اختصاص می دهد که به این سمت پیش می رویم تا ۵۰ درصد این رقم صرف داروهای کمیاب و درمان بیماری های خاص و بقیه صرف خرید مواد اولیه و ساخت دارو گردد و درحال حاضر به سوی کیفی تر کردن داروها پیش می رویم و تلاش داریم تا مواد اولیه با کیفیت تر وارد کشور کنیم.»

وی به مطالبات شرکتهای دارویی از سازمان های بیمه گر هم اشاره ای می کند و می گوید: «سازمان تامین اجتماعی ۲۸۰ میلیارد تومان به بیمارستان های دولتی بدهکار است، ضمن اینکه سازمانهای خدمات درمانی هم به بیمارستان های طرف قرارداد بدهکار هستند و اگر این مطالبات پرداخت شود، کیفیت داروها بالاتر می رود و وضعیت درمانی سروسامان می یابد.»

قضیه کمبود وگرانی دارو، هزینه های بالای درمان و پوشش های ناقص بیمه ای مسئله ای ناآشنا و دور از ذهن نیست. هر کدام از شما شاید حداقل طی چند ماه اخیر، یک بار برای تهیه دارو به داروخانه مراجعه کرده و با قیمتها آشنا باشید. گرچه براساس شواهد و قرائن و بنابه گفته مسئولان، دارو در ایران ارزانتر از دیگر کشورها است، اما اکثر مردم از قیمت های سرسام آور دارو شکوه و گلایه دارند خصوصاً افرادی که در دسته بیماران خاص مثل سرطانی قرار دارند بار مضاعفی از هزینه های فراوان مالی و روحی و روانی را بر دوش می کشند.

دکتر مرضیه وحید دستجردی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در بیست و چهارمین گردهمایی کشوری معاونان غذا و داروی دانشگاه های علوم پزشکی اعلام کرده است که گرانی برخی داروهای حیاتی، بعضی از مردم را خانه خراب می کند!

وزیر بهداشت در عین حال اعلام کردند که حدود ۳ تا ۴ درصد داروهای کل کشور که در داخل تولید نمی شود، بسیار گران قیمت هستند و ۳۵ تا ۴۰ درصد اعتبارات دارویی کشور را به خود اختصاص داده اند و این ۳ تا ۴ درصد، ۷۶۰ میلیارد تومان سالانه هزینه بر دوش وزارت بهداشت قرار داده است.

دکتر وحید دستجردی همچنین اعلام می کند که معاون پژوهشی وزارت بهداشت برای ۳۴ قلم دارو که اکثراً داروهای ضدسرطان و وارداتی می باشند و با قیمتهای سرسام آور در اختیار بیماران قرار می گیرند، حرکتی را شروع کرده و از متخصصان داخل کشور برای انجام کارهای پژوهشی برای تولید آنها دعوت کرده و قراردادی تنظیم کرده است.

وزیر بهداشت در ادامه می گوید: «داروهای تولید داخل که ۹۶ درصد کل داروهای کشور را تشکیل می دهند در مسئله کیفیت و رضایتمندی پزشکان و مردم باید ارتقا پیدا کنند و کنترل کیفیت این داروها توسط معاونان غذا و دارو بسیار اهمیت دارد.»

وی با اشاره به اینکه داروهای کشور نسبت به داروهای جهان ارزان تر هستند، می گوید: «اما برای برخی مردم این میزان قیمت نیز و پرداخت فرانشیز داروها سخت است و فقط راه حل این مشکل هدفمند کردن یارانه هاست که یارانه ها به خود مردم پرداخت شود و این موضوع موجب افزایش کیفیت تولید دارو در شرکت های دارویی خواهد شد.»

● چالش های دارویی

پوشش ناقص داروهای گران قیمت و مخصوصاً داروهای بیماران صعب العلاج از سوی بیمه ها، تجویز غیرمنطقی دارو و بی اعتمادی مردم به داروهای ایرانی از سوی برخی پزشکان و داروسازان مهمترین چالش های دارویی کشور است.

دکتر محمدرضا شیرخانی استاد دانشگاه شهید بهشتی در گفت وگو با سرویس گزارش روز کیهان، با اشاره به اینکه در نظام دارویی کشور کماکان چند چالش عمده داریم که از سالهای پیش باقیمانده است می گوید: «اولین مسئله این است داروهایی که برای درمان بیماران صعب العلاج مصرف می شود و اکثر آنها گران هستند، پوشش بیمه ای ندارند، به همین علت هزینه بیماران برای تامین این داروها بسیار بالاست.»

دکتر شیرخانی در ادامه به چالش دیگر پیش روی نظام دارویی کشور اشاره می کند و توضیح می دهد: «تجویز غیرمنطقی دارو، چالش دیگر دارویی کشور محسوب می شود، برخی پزشکان داروهایی را تجویز می کنند که واقعاً برای آن بیمار نیاز نیست و می شود با داروی ارزان تر و در دسترس تر، بیمار را درمان کرد، اما این گروه از پزشکان اصرار دارند داروهای خارج از فهرست بیمه، و یا فهرست دارویی کشور تجویز کنند.»

این استاد دانشگاه می گوید: «تجویز غیرمنطقی دارو، نه تنها هزینه گزاف و بیهوده ای را به بیماران تحمیل می کند، بلکه گاهی اوقات خطرناک هم هست. نمونه آن تجویز بیش از حد آنتی بیوتیک در کشور است که باعث شده بدن مردم نسبت به آنتی بیوتیک ها مقاومت پیدا کند، به همین علت گروه زیادی از این داروها در کشور ما مؤثر نیستند چون بی رویه تجویز شده اند.»

دکتر شیرخانی با اشاره به اینکه مسئله دیگر بی اعتمادی برخی پزشکان و حتی داروسازان در برخی داروخانه ها نسبت به داروهای ایرانی است، خاطر نشان می سازد: «نمی گوییم کیفیت داروهای ایرانی از خارجی بالاتر است، اما به هیچ وجه کیفیت پایین تری هم ندارند.»

وی در ادامه همین بحث می گوید: «کیفیت دارو مقوله ای نیست که با نظرسنجی از مردم بتوان به آن رسید، اثر داروها هم آنی و فوری نیست که یک فرد بگوید فلان داروی خارجی اثر داشت یا فلان داروی ایرانی اثر نداشت.»

وی می گوید: «این تصورات از نظر علمی به عنوان موضوع دارونما یا اثر «پلاسگویی دارویی» معروف است. به این ترتیب که اگر بیمار به یک دارو اطمینان داشته باشد، حتی اگر مشابه آن را بدون ماده مؤثره به او بدهیم احساس بهبودی پیدا می کند، بدون اینکه دارو مصرف کرده باشد.»

● داروهای ارزان با پرداخت یارانه

حسینعلی شهریاری نماینده مردم زاهدان و نایب رئیس کمیسیون بهداشت و درمان در گفت وگو با گزارشگر کیهان با اشاره به اینکه داروهای تولید داخل کشور با توجه به یارانه ای که دولت پرداخت می کند، بسیار ارزان در اختیار مردم قرار می گیرد، می گوید: «برای اینکه توان رقابت با داروهای خارجی و شرکتهای داروسازی خارجی را داشته باشیم، باید مردم به مصرف داروهای داخلی تشویق شوند و برای این مسئله باید کیفیت داروها بالاتر رود و شرکتهای تولیدی از موادی استفاده کنند که ماده مؤثر بیشتری داشته باشد، لذا جلب اعتماد مردم در این زمینه بسیار مهم است.»

شهریاری در ادامه نظر خود را در مورد کیفیت داروهای ایرانی اینطور بیان می کند: «با توجه به اینکه کیفیت مواد اولیه داروهای داخلی خوب نیست، لذا توان رقابت با برندهای خارجی را نداریم، اما قیمت دارو در ایران نسبت به کشورهای همجوار بسیار پایین است به همین دلیل قاچاق داروهای وارداتی را داریم و چون دولت برای داروهای وارداتی یارانه پرداخت می کند، متأسفانه دارو از داخل کشور توسط افراد سودجو خارج می شود.»

نایب رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس با اشاره به اینکه یکی از مشکلات وزارت بهداشت، پرداخت پول زیاد برای تولید دارو می باشد، می گوید: «متأسفانه داروهای داخلی از کشور خارج می شود و به دست مصرف کننده واقعی نمی رسد، که برای حل این مشکل باید به سمتی پیش برویم تا کیفیت داروهای تولید داخل را بالا ببریم و شرکتهای دارویی اجازه داشته باشند مواد اولیه ای را وارد کنند که توان رقابت با داروهای خارجی را داشته باشند.»

نماینده مردم زاهدان می گوید: «اگر شرکتهای داروسازی بتوانند با پرداخت پول بیشتر مواد اولیه با کیفیت تری را تهیه نمایند، مجبور می شوند، داروهایی با کف استاندارد تولید کنند.»

وی در ادامه با اشاره به اینکه ۱۰ درصد جمعیت فقیر کشور برای تامین هزینه درمان زیر خط فقر هستند، می گوید: «سالانه ۷۰۰ هزار نفر به علت پرداخت و تامین هزینه های دارو و درمان زیر خط فقر قرار می گیرند. ضمن اینکه دولت و بودجه عمومی کشور توان پرداخت هزینه های دارویی را به صورت کامل ندارند.»

شهریاری می گوید: «با توجه به اینکه بیمه های ما یک بیمه واقعی نیست، لذا سرانه درمان هم واقعی نمی باشد و همین مسئله باعث شده فشار زیادی به مردم وارد شود.»

وی با اظهار امیدواری از اینکه دولت در برنامه پنجم توسعه، سرانه های درمان را واقعی نماید، می گوید: «تفاوت موجود بین سرانه درمان روستائیان و عشایر ۱۸۰۰ تومان و شهرنشینان که ۵ هزار تومان است باید از میان برود و همه از سرانه درمان واقعی و یکسانی برخوردار باشند.»

وی می گوید: «سهم مردم برای هزینه های درمان طبق قانون برنامه چهارم توسعه باید ۳۰ درصد لحاظ می شد که متأسفانه الان ۷۰ درصد می باشد، این هزینه ها باید کاهش یابد و به صورت برعکس محاسبه گردد.»

شهریاری با اشاره به اینکه هزینه های درمان در هیچ نقطه ای از دنیا تاکنون اصلاح نشده است می گوید: در کشورهای غربی هم موفق به اجرای درست طرح مذکور نبودند، اما هزینه های درمان را کاهش داده اند، ما هم باید به همین سمت پیش برویم.»

وی به اقدامات مجلس در این زمینه هم اشاره می کند و می گوید: «امیدواریم در برنامه پنجم توسعه، قانون مواد خوراکی، غذایی و دارویی در دستور کار قرار گیرد و کمیسیون بهداشت و درمان راهکارهای روشن و شفافی جهت ارائه در صحن علنی مجلس داشته باشد تا هم مشکلات نظارتی کاهش یابد و هم از داروی باکیفیت تر برخوردار شویم.»

● قاچاق دارو، مشکلات پیش رو

قاچاق دارو به آن سوی مرزها و همچنین ورود داروهای تقلبی به بازار دارویی کشور از جمله آسیبهایی است که سلامت جامعه و بخصوص بیماران را تهدید می کند. به طوری که گفته می شود سالانه ۴ هزار میلیارد ریال دارو به صورت قاچاق وارد کشور می شود، در حالیکه حجم کل داروی مصرفی در ایران، با یارانه ای که دولت به آن تزریق می کند، در حدود ۱۶۰۰ میلیارد تومان است. احمد-ب فروشنده مواد آرایشی- بهداشتی و دارویی که ۳۲ سال در ناصرخسرو مشغول به کار می باشد، می گوید؛ «در ۳۰ سال اخیر برند اول ایران در داروها، آمریکا و اروپا بود اما طی ۱۰ سال اخیر ورود و خرید مواد اولیه و داروهای قاچاق از آسیای شرقی باعث افت کیفیت داروهای تولید داخل شده، همچنین تقاضای زیاد مصرف کنندگان دارو، باعث افزایش قیمت دارو شده است.»

وی به حمایت بیشتر کارخانه ها برای تولیدات بهتر داروها اشاره می کند و ادامه می دهد: «متأسفانه عده ای سودجو با ورود بی رویه داروهای تقلبی چینی، هندی، پاکستانی باعث تضعیف بازار داروهای ایرانی می شوند ضمن اینکه اگر نظارت بیشتری بر ورود مواد اولیه با کیفیت تر باشد، هرگز مردم به استقبال داروهای خارجی آن هم از نوع درجه سه و اکثرا تقلبی نخواهند رفت.»

وی با تاکید بر اینکه مرزهای ما نیاز به حفاظت بیشتری دارد، می گوید: «اگر در امر تولید دارو نظارت و کنترل بیشتری از سوی مسئولان وزارت بهداشت صورت گیرد، هم سلامت مردم تضمین می گردد و هم قاچاق دارو از بین می رود و این مهم در صورتی محقق خواهد شد که هر کس در جایگاه خود قرار داشته باشد و کار خود را انجام دهد و با این توجیه اشتباه که کار واردات دارو درآمد بالایی دارد، وارد این کار نشود، صراحتا بگویم قطع دست دلالان و سوءاستفاده کنندگان در این زمینه چاره کار است.»

البته ناگفته نماند که مسئولان نظارتی و بهداشتی طبق قوانین مربوطه کار خود را به صورت دقیق انجام می دهند و سلامتی مردم را در اختیار عده ای دلال و سودجو قرار نمی دهند.

دکتر شهاب الدین جنیدی عضو هیئت مدیره انجمن داروسازان ایران در گفت وگو با کیهان با تاکید بر اینکه چندین نهاد، ناظر بر کار داروخانه ها هستند و داروخانه ها تحت نظارت وزارت بهداشت فعالیت می کنند، می گوید: «معاونت غذا و داروی وزارت بهداشت و دانشگاه های علوم پزشکی کشور هم کار نظارت را برعهده دارند و علاوه بر آن در شهرستانهای تابعه مرکز استان، کارشناسان داروساز امور دارویی شبکه های بهداشتی، درمانی نظارت بر فعالیت داروخانه ها را برعهده دارند. ازطرف دیگر هر داروخانه حداقل یک مسئول فنی داروساز دارد که در اصل ناظر و امین وزارت بهداشت در داروخانه بوده و مسئولیت های کلی دارویی و پزشکی و خدمت رسانی برعهده وی می باشد.»

دکتر جنیدی با اشاره به اینکه بحث داروهای قاچاق در تمام بازارهای دارویی دنیا وجود دارد، ادامه می دهد: «خوشبختانه در ایران این مورد کاهش نسبی چشمگیری داشته و در حال حاضر از این نظر شرایط نسبتاً خوبی داریم.»

وی می گوید: «معمولاً ورود دارو به شکل قاچاق یا به دلیل عدم تمکین واردکننده به قوانین موضوعه، فرار مالیاتی و غیر قانونی بودن عرضه دارو در کشور و موارد دیگری است و معمولاً بیشتر در قالب داروهای سقط جنین، مخدرها و نیروزاها به چشم می خورد و در این خصوص می بایست داروسازان شاغل در داروخانه ها ضمن توجه به خرید دارو از شرکت های معتبر رسمی توزیع دارو، عملاً خیال خود را از این معضل راحت کنند و پزشکان و بیماران هم با شناخت و دقت بیشتر بین این داروها فرق بگذارند و تبلیغات غیررسمی و غیرمجاز داروها را جدی و علمی تلقی نکنند چراکه دارو جهت تولید می بایست حتماً شرایط ویژه ای داشته باشد.»

دکتر جنیدی با اشاره به اینکه در تهیه مواد اولیه دارو باید دقت لازم صورت گیرد، می گوید: «در تمام کارخانجات داروسازی کشور مسئولان فنی و مدیران تولید از توانمندی های علمی و تجربی خوبی برخوردارند، و داروهای ساخت داخل هم عمدتاً شرایط نسبی خوبی دارند و حتی در بعضی موارد قابل رقابت با نمونه های تولیدی کارخانجات معتبر داروسازی دنیا هستند. در مجموع داروهای داخلی از شرایط کلی خوبی برخوردارند ولی در هر صورت کیفیت، یک مقوله بی انتها است و در دنیا برخی از کارخانجات داروسازی هستند که با قدمت بیش از یک قرن حتی از استانداردهای کتاب های رسمی دارویی بالاتر رفته اند و جهت ارتقا کیفیت از هیچ کوششی دریغ نکرده اند و طبیعتاً مخارج بالایی را هم به بیماران و هم به سازمان های بیمه گر خود تحمیل می کنند.»

● ارزش صنعت داروسازی

دکتر علی منتصری مدیرعامل شرکت داروسازی جابربن حیان در گفت وگو با سرویس گزارش روز، با اشاره به اینکه صنعت داروسازی بسیار باارزش است و منافع ملی را تأمین می کند و در عرصه درمان، داورهای بسیار باارزش و کیفی با ارزانترین قیمت ممکن در اختیار مردم قرار می دهد در تعریف داروهای وارداتی چنین می گوید: «داروهای وارداتی داروهایی هستند که تولیدشان از تکنولوژی خاص و منحصر به فردی پیروی می کند و تنها در اختیار سازنده است. بعضی از داروها مصارف خاص و کمی دارند و تولید آنها اقتصادی نمی باشد. لذا در دنیا یک یا دو شرکت آنها را تولید و به همه کشورها صادر می کنند. بنابراین داروهای تجاری شرکت های چندملیتی که خود کاشف مولکول اصلی دارو می باشند، بسیار گران بوده و در همه کشورها با نرخ های بسیار بالا به فروش می رسند. درمان بیماران سرطانی، بیماری های خاص و صعب العلاج توسط چنین داروهای گرانی بسیار پرهزینه است و اگر گرانی در مورد دارو در ایران مطرح باشد مربوط به این گونه داروها است.» وی درمورد رعایت استاندارد در تولید دارو می گوید: «از نظر تولید هر داروئی، مراعات استانداردهای مدون در کشور الزامی است. بنابراین هیچکدام از کارخانه های داروسازی مجاز به تولید داروئی پائین تر از استانداردهای پذیرفته شده نیستند. خوشبختانه استاندارد کشور ایران مطابقBP و USP است. یعنی استاندارد انگلستان و آمریکا در هرحال استاندارد معمولاً شرایط کف را مشخص می کند ولی هر شرکت بخواهد می تواند بالاتر از استاندارد مدون دارو تولید کند.

دکتر منتصری در مورد داروهای تقلبی هم به خبرنگار کیهان چنین می گوید: «داروهای تولید داخل و مواد اولیه ذیربط به دلایل اقتصادی تا به حال نمونه تقلبی نداشته اند و گزارشی در این زمینه نبوده است. ولی در کشورهای دیگر موضوع داروهای تقلبی شبه برندهای اصلی که بسیار گرانقیمت است مطرح بوده و نمونه هایی در کشور ما هم گزارش شده است. داروهای تقلبی مربوط به واردات است و منافع آن مربوط به واردکننده و مضار آن مربوط به مصرف کننده می باشد که می بایستی سیستم دارویی در این زمینه هوشیار عمل نماید و درمورد قیمت های دارو باتوجه به آمار و ارقام مقایسه ای معمولاً نقش وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در کمیسیون قانونی قیمت همیشه به دلایل ساختاری و خریدار بودن دولت در جهت منافع مصرف کننده بوده و شرکت های سازنده دارو مخالف کاربرد شیوه قیمت گذاری به شکل قیمت تمام شده می باشند.»

● مصرف دارو بالا نیست

علیرغم نگرانی های موجود در مورد گرانی و وضعیت دارو و تجویز بیش از حد دارو توسط پزشکان و توضیحات مسئولان داروساز ، دکتر احمد شیبانی معاون غذا و داروی وزارت بهداشت می گوید: «داروهای ایرانی با کیفیت هستند و اکثر داروهای تولید شده در کشور خوب است. مصرف دارو در ایران نیز بالا نیست، اما ممکن است مصرف بی رویه داشته باشیم.»

وی در مورد صنعت داروسازی در کشور هم می گوید: «نگاه وزارت بهداشت به صنعت داروسازی حمایت از تولیدات داخل است و باید هم از نظر کمی و هم کیفی اطمینان لازم را در بین جامعه پزشکی و مردم نسبت به داروهای ایرانی ایجاد کنیم و خوشبختانه ما در این زمینه مصر هستیم و برنامه ها و دستورالعمل های لازم در راستای حمایت از این صنعت وجود دارد.»

دکتر شیبانی اضافه می کند: «باید به تدریج فاصله ارزش ریالی داروهای وارداتی را با ارزش ریالی داروهای تولید داخل کم کنیم، در زمان حاضر ۳ درصد داروهای مصرفی کشور خارجی هستند اما ۳۵ درصد ارزش ریالی داروهای مصرفی مربوط به این داروهاست و داروهای داخلی که ۹۷ درصد مصرف کشور را در اختیار دارند فقط ۶۵ درصد ارزش ریالی بازار دارویی کشور را دارند و این نشان می دهد که داروهای خارجی گران است و ما باید با تولید هرچه بیشتر داروها در کشور سهم بازار دارویی داخلی را در گردش مالی بازار دارویی داخل کشور بیشتر کنیم.»

صدیقه توانا