تمام راه ها به سمت نقطه مورد نظر مسدود می باشد

بحران های ترافیکی هنگام وقوع زلزله

بلایای طبیعی مانند سیل و زلزله در بیشتر موارد تلفات سنگینی به جا می‌گذارند و عوارض اقتصادی و اجتماعی وسیعی بر جوامع و کشور‌ها تحمیل می‌کنند...

هرچند انسان نمی‌تواند حوادث طبیعی را کنترل کند اما با هوشمندی و مدیریت بحران می‌تواند از شدت فاجعه بکاهد. مقابله با سوانح طبیعی صرفا مقاوم‌سازی نیست بلکه باید یک دید جامع سازمانی برای مقابله با بحران پدید آورد تا از این طریق ابعاد بحران به حداقل کاهش یابد. هنگام وقوع زلزله، ما با پارامترهای نامشخص متفاوتی روبه‌رو هستیم. یکی از مهم‌ترین این پارامترها، رفتارهای انسانی است. بعد از زلزله، عده‌ای از افراد برای نجات، امداد و برقراری نظم کمک می‌کنند و عده‌ای دیگر برای اطلاع از وضعیت خانواده، تخلیه شهر یا کمک?رسانی از شبکه ترافیک استفاده می‌کنند.

در شبکه حمل ونقل و ارزیابی آن با چند گروه از افراد روبه‌رو خواهیم بود. اولین آنها رانندگانی‌اند که هنگام بروز زلزله در سطح شبکه راه‌ها در حال رانندگی هستند و وسیله نقلیه آنها نیز به نوعی می‌تواند سبب انسداد مسیرها شود. دومین گروه افرادی ‌هستند که بعد از بروز زلزله با وسیله خود یا بدون آن برای اطلاع از وضعیت خانواده یا تخلیه آنها یا کمک‌رسانی به سایر مردم از شبکه استفاده می‌کنند. سومین گروه، نیروهای انتظامی هستند که باید ترافیک شبکه را بعد از زلزله کنترل کنند و در بازکردن مسیر و اختصاص آن به

نیروهای امدادی کمک کنند. چهارمین گروه نیروهای امدادی هستند که برای انجام ماموریت خود از شبکه استفاده می‌کنند. پنجمین گروه نیز نیروهای مدیریت بحران هستند.

● زلزله، ترافیک و رفتار رانندگان

هنگام زلزله، برخی افراد با وسایل نقلیه خود در حال استفاده از شبکه هستند و زلزله می‌تواند سبب انسداد مسیرها و بروز مشکلاتی شود که ماشین‌های در حال حرکت را در ترافیک و راه‌بندان گرفتار می‌کند و موجب انسداد مسیر می شود. مواردی مانند خرابی پل‌ها، ریزش دیوارهای حایل، تصادف ماشین‌ها و رها کردن ماشین‌ها در سطح جاده نیز می‌تواند از جمله دلایل بسته‌شدن جاده‌ها باشد. از آنجایی‌ که بعد از بروز زلزله بخش زیادی از سطح شبکه توسط وسایل نقلیه اشغال می‌شود، رفتار رانندگان باید کاملا مورد توجه قرار گیرد.

۴ عامل شدت زلزله، زمان وقوع زلزله، سطح فرهنگ و پایبندی به مقررات و میزان اعمال مقررات در نحوه رفتار رانندگان اهمیت زیادی دارد.

▪ شدت زلزله: زلزله هرچقدر شدیدتر باشد، میزان آسیب‌ها بیشتر و گسترده‌تر می‌شود و هراس بیشتری در رانندگان ایجاد می‌شود. رانندگان تعجیل بیشتری برای اطلاع از وضعیت خانواده و کمک‌رسانی به آنها دارند و انسداد مسیرها گسترده‌تر خواهد بود.

▪ زمان وقوع زلزله: زمان وقوع زلزله نیز در رفتار رانندگان موثر است. بروز زلزله در شب نسبت به روز دیرتر احساس می‌شود و وقوع زلزله در شدت‌های بالا و هنگام شب هراس بیشتری را ایجاد می‌کند. در طول شب اعمال مقررات سخت‌تر خواهد بود و بی‌نظمی‌ بیشتری مشاهده می‌شود. مهم‌ترین عاملی که استفاده از وسایل نقلیه را با مشکل مواجه می‌کند بروز زلزله در ساعاتی است که شبکه در زمان اوج بهره‌برداری است. این زمان معمولا در ساعات اولیه صبح (۷ تا۹ صبح) ودر عصرها هنگام برگشت از کار (۵ تا ۷ بعدازظهر) است. در این زمان‌ها سطح بیشتری از خیابان‌ها توسط وسایل نقلیه اشغال شده‌اند. تاکید عده‌ای بر استفاده از وسیله نقلیه شخصی و ادامه مسیر و در کنار آن رها کردن ماشین‌ها توسط افراد مشکلات زیادی را در ساعات اوج ترافیک ایجاد می‌کند.

▪ سطح فرهنگ و پایبندی به مقررات: در جوامعی که تمایل زیادی به گریز از قوانین و مقررات وجود دارد و رانندگان خود را ملزم به رعایت حقوق دیگران نمی‌دانند مشکلات ایجادشده توسط وسایل نقلیه‌ای که هنگام بروز زلزله در سطح شبکه قرار دارند، بسیار زیاد است.

▪ میزان اعمال مقررات: هنگام زلزله یا وقوع راه‌بندان‌های گسترده به ویژه در ساعات اوج، امکان استفاده از سطح شبکه برای وسایل امدادی کاهش خواهد یافت. رفع این مشکل به اجرای دقیق‌تر مقررات و شدت عمل بیشتر پلیس نیازمند است. در صورت عدم حضور چشمگیر و موثر پلیس و عدم اعمال مقررات به طور صحیح، رفتارهای رانندگان آسیب بیشتری به وضعیت عبور و مرور وارد می‌کند وسبب ناپایدار شدن شبکه

حمل و نقل و اختلال در کار نیرو‌های امدادی می‌شود. در چنین شرایطی، نظارت و اجرای شدید مقررات توسط پلیس، موجب قانونمند شدن رفتار رانندگان می‌شود.

● بحران‌های ترافیکی هنگام زلزله

برخی از رایج‌ترین بحران‌های ترافیکی هنگام وقوع زلزله عبارتند از:

▪ اشغال سطح خیابان‌ها: معمولا مشکل‌ترین قسمت عملیات امدادرسانی مربوط به حمل‌ونقل است. به‌ ‌رغم سرعت فوق‌العاده ترابری هوایی و مزایای آن به علت محدودیت ظرفیت هواپیما و کمبود فرودگاه‌های قابل‌استفاده اغلب از به کارگیری آن در حجم زیاد، صرف نظر می‌شود. بنابراین برای جابه‌جایی گسترده باید از حمل و نقل زمینی استفاده کرد. در حمل و نقل زمینی مهم‌ترین مشکل اشغال سطح شبکه و راه‌های دسترسی است. نیروهای امداد و نجات و انتظامی، برای رسیدن به مقاصد خود نیاز به استفاده از خیابان‌هایی دارند که ممکن است توسط خودرو‌های شخصی اشغال شده باشند. این موضوع در ساعات اوج ترافیک پیچیده‌تر خواهد بود.

▪ تخلیه وسایل نقلیه: از اولین اقدامات بعد از زلزله، پاکسازی معابر وآزادکردن آنها برای عبور وسایل نقلیه امدادی است، اما در این مورد ممکن است مشکلاتی وجود بیاید. امکان دسترسی به آزادراه‌ها از طریق ورودی و خروجی‌ها محدود است. از طرفی انسداد خروجی‌ها امکان تخلیه را مشکل می‌کند. همچنین ماموران در بعضی از مسیر‌ها برای رسیدن به محل انسداد مسیر و رفع آن، نیاز به عبور از مسیری دارند که توسط وسایل نقلیه دیگر اشغال شده‌اند یا اینکه وسایل نقلیه گرفتارشده مجبورند، مسیر طولانی و پرتراکمی را برای رسیدن به مناطقی که ظرفیت پذیرش آنها را برای توقف موقت دارند، طی کنند.

▪ عدم کارکرد چراغ‌ها: در اثر زلزله ممکن است ایستگاه‌های تولید و خطوط انتقال برق دچار آسیب شود و برق مورد نیاز چراغ‌های راهنمایی قطع شود،‌ یا اینکه خود چراغ‌ها آسیب‌دیده یا زمانبندی آنها متناسب با وضعیت بحرانی پیش‌آمده نباشد. این عوامل و همچنین عدم حضور نیروهای پلیس می‌تواند باعث بروز مشکلاتی در تقاطع‌هایی که تردد زیادی در آنها انجام می‌شود، گردد.

▪ تصادفات احتمالی: به علت هراس ایجادشده، عجله وعدم دقت لازم یا خرابی‌های ناشی از راه، ممکن است تصادفاتی در سطح خیابان‌ها رخ دهد. این تصادفات سطح دسترسی به شبکه را کاهش می‌دهد.

▪ وسایل نقلیه رهاشده: رها کردن خودروها در سطح خیابان‌ ممکن است در اثر آسیب‌های وارده برخودروها، شوک و هراس ناشی از وقوع زلزله یا در اثر ناامیدی از بازشدن مسیرها و تعجیل برای اطلاع از وضعیت خانواده رخ بدهد.

▪ افزایش طول سفرها: هنگام زلزله رانندگان به علت سردرگمی ‌و شوک وارده در تشخیص مسیر دچار اضطراب می‌شوند و ممکن است مسیرهای اصلی را گم کنند و مسیرهای دیگری را طی کنند. این موضوع موجب افزایش متوسط طول سفرها می‌شود. از سوی دیگر به علت

عدم آگاهی از محل و آسیب‌های مسیر، امکان انسداد در طول مسیر یا تغییر مسیر نیز وجود دارد.

▪ نگرانی‌های ناشی از زلزله: در زلزله‌های با شدت بالا که خرابی‌های زیادی را نیز در پی دارد اگر آموزش‌ها و آمادگی‌های ذهنی قبلی برای شهروندان وجود نداشته باشد رفتار رانندگان و سایر شهروندان می‌تواند در استفاده از معابر، مشکلات زیادی را ایجاد کند. به عنوان نمونه عجله در اطلاع از وضعیت خانواده، تلاش برای رسیدن به یک نقطه امن و دور شدن از مناطق خطرناک می‌تواند باعث عدم توجه به مقررات و اختلال درجریان عبور و مرور شود.

سرهنگ دکتر علیرضا اسماعیلی

استادیار دانشگاه علوم انتظامی