سبُک سنگین

ایران فارغ از موفقیت های توسعه منابع انسانی, فعلاً به برکت منابع نفتی توانسته از زیر بار تحریم های شدید جهانی بگریزد

اقتصاد ایران، علیرغم وجود نواقص زیاد، به دلیل بهره مندی از منابع هیدروکربنی فراوان، تا به امروز در مقابل تحریم های جهانی ایستادگی کرده است. این جمله، تحلیل بانک جهانی از وضعیت اقتصادی امروز ایران است که در آخرین گزارش خود بدان اشاره داشته است. این گزارش، محصول ناخالص داخلی (GDP) ایران را ۴۰۰ میلیارد دلار اعلام کرده و از این حیث کشورمان را پس از عربستان در رده دوم کشورهای خاورمیانه طبقه بندی کرده است.

این بانک ویژگی دیگر اقتصاد ایران را حضور گسترده دولت در اقتصاد برشمرده است. همچنین در این گزارش، ایران در رده دوم بزرگترین تولید کنندگان نفت اُپک قرار گرفته است.

از دیدگاه بانک جهانی، حذف یارانه های مستقیم حامل های انرژی و حرکت به سمت توسعه اقتصاد آزاد در ایران، یک اقدام مثبت طی سال های گذشته به شمار می آید، هر چند در سوی مقابل، واگذاری شرکت های دولتی به شبه دولتی ها حتی می تواند اقتصاد ما را به سمت انحصار بیشتر سوق دهد. بانک جهانی به این مسأله هم اشاره داشته که دولت قصد دارد طرح بزرگ خصوصی سازی را در چارچوب برنامه پنج ساله خود در فاصله سال های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۵ اجرا نماید و بر این اساس هر سال ۲۰ درصد شرکت های خود را به بخش خصوصی واگذار کند. اما چیزی که در این بین هنوز مورد ارزیابی دقیق قرار نگرفته، توان بخش خصوصی واقعی در اقتصاد ایران است.

جدا از پیشرفت های دولت در زمینه حذف یارانه های انرژی، برنامه دولت در زمینه کمک به بخش صنعت به دلیل پیش بینی نادرست از عواید طرح و تشخیص ناصحیح از رقم تخصیص یارانه های نقدی پرداخت شده، پیشرفت چندان خوبی نداشته که این مسأله تأثیر زیادی در گسترش رکود اقتصادی در ایران داشته است.

● تحریم ها و اوضاع کسب و کار

بانک جهانی همچنین تصریح کرده که تحریم های اخیر اعمال شده علیه ایران در فاصله دسامبر ۲۰۱۱ تا فوریه ۲۰۱۲ هزینه انجام فعالیت های اقتصادی را در ایران به شدت افزایش داده و محدودیت های گسترده ای را برای دسترسی به فناوری های پیشرفته و حجم سرمایه گذاری مستقیم خارجی ایجاد کرده اند. علاوه بر این موارد صادرات، واردات و همچنین مبادلات مالی ما با سایر کشورهای جهان دچار مشکلات عدیده ای شده اند.

در این گزارش همچنین وضعیت کسب و کار در ایران نامطلوب ارزیابی شده است. به تحلیل بانک جهانی، ایران در زمینه کسب و کار در سال ۲۰۱۲ با قرار گرفتن در رتبه ۱۴۴، جزو شاگرد آخری های جهان تلقی می گردد. وضعیت ما از این نظر حتی در میان کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا مناسب نیست. البته این مطلب هم مورد اشاره قرار گرفته که مقامات ایران استراتژی جدیدی را در سند چشم انداز ۲۰ ساله و برنامه پنج ساله پنجم توسعه کشور برای انجام اصلاحات اقتصادی بر مبنای اقتصاد بازار در پیش گرفته اند.

● شاخص های اجتماعی

بر خلاف نواقص اقتصادی و بازارهای مالی در ایران، بانک جهانی روند توسعه شاخص های انسانی در کشورمان را کاملاً مطلوب توصیف کرده و با جمع بندی فاکتورهای متعدد در حوزه توسعه منابع انسانی این گونه نتیجه گیری نموده که ایران در توسعه اهداف هزاره سازمان ملل گام های مهم و مثبتی برداشته است.

رشد نرخ سواد در میان جوانان ایرانی که از ۷۷ درصد در سال ۱۹۹۵ به ۹۹ درصد در سال ۲۰۰۹ رسیده یکی از دلایل این توصیف از سوی بانک جهانی بوده است. از دیدگاه بانک جهانی، حضور پررنگ تر زنان در عرصه مشارکت اجتماعی و اقتصادی نسبت به سال های گذشته نشان از کاهش مناسب تبعیض جنسیتی در ایران، به خصوص در عرصه اقتصادی دارد. همچنین عملکرد بخش سلامت طی ۲۰ سال گذشته در ایران به نحو قابل ذکری بهبود یافته، به طوری که به عنوان مثال نرخ مرگ و میر کودکان زیر ۵ سال از ۶۵ مورد در هر یک هزار کودک در سال ۱۹۹۰ به ۲۷ مورد در سال ۲۰۰۹ رسیده است. البته فارغ از عملکرد مطلوب سال های اخیر بخش سلامت، هزینه های درمان در ایران طی سال های گذشته به شدت افزایش یافته اند. مضاف بر این، به دلیل تحریم هایی که اخیراً صورت گرفته اند، از این به بعد طیفی از داروهای خاص به ایران وارد نخواهد شد و این موضوع می تواند وضعیت سلامت در ایران را طی سال های آینده کمی بغرنج نماید که این مهم، توجهاتی ویژه را می طلبد.