گوشی‌های همراه، در آستانه سقوط آزاد به گرداب ویروس‌ها

کافی است ۱۰ درصد از بازار در دست گوشی‌هایی با سیستم‌عامل مشابه باشد تا شیوع گسترده ویروس‌ها در گوشی‌های همراه آغاز شود.
ویروس‌هایی که توسط بلوتوث منتقل می‌شوند، در عرض چند …

کافی است ۱۰ درصد از بازار در دست گوشی‌هایی با سیستم‌عامل مشابه باشد تا شیوع گسترده ویروس‌ها در گوشی‌های همراه آغاز شود.

ویروس‌هایی که توسط بلوتوث منتقل می‌شوند، در عرض چند روز به تمام گوشی‌های دارای یک سیستم عامل مشابه سرایت می کنند؛ ویروس‌هایی که با پیامک‌های چند رسانه‌ای (ام‌ام‌اس و مانند آنها) منتقل می‌شوند، این کار را تنها طی چند ساعت انجام می‌دهند. ولی هر دو روش در یک ویژگی مشترکند و آن، این‌که همه‌گیری آن تنها هنگامی رخ می‌دهد که یک سیستم عامل بخصوص، دست‌کم ۱۰ درصد از کل بازار را در اختیار داشته باشد. این همان «گذار نفوذ» است که در کنفرانس علم فراتر از داستان (Science Beyond Fiction) در پراگ، تشریح شد.

معجون رسانه‌ای

در سال ۲۰۰۸ / ۱۳۸۷، آلبرت لازلو باراباسی، مدیر مرکز پژوهش‌های رسانه‌های مختلط در دانشگاه نورت‌استرن ایالات متحده، نتیجه یک تحقیق بر روی جابجایی تقریبا ۱۰۰ هزار کاربر گوشی تلفن همراه را منشر کرد. روال تحقیقات آنها نشان داد که الگوی جابجایی کاربر در «شبکه‌های اجتماعی» که کاربر در آنها عضویت دارد، به طرز شگفت‌انگیزی تکراری و قابل پیش‌بینی است.

اکنون، پروفسور باراباسی و گروهش توجه خود را به این نکته معطوف داشته‌اند که این شبکه‌ها چگونه می‌توانند به تکثیر ویروس‌های گوشی‌های همراه کمک کنند.

پروفسور باراباسی می‌گوید: «در حال حاضر بیش از ۶۰۰ ویروس برای گوشی‌های همراه وجود دارند. مسئله مهم در این میان، این است که زمان لازم برای رسیدن به سطحی از کمال که برای ویروس‌های کامپیوتری تقریبا دو دهه به طول انجامید، برای موبایل‌ها کمتر از دو سال طول کشید. ولی چرا بسیاری از کاربران هیچ‌گاه به این ویروس‌ها دچار نشده‌اند؟»

حرکت آهسته

ویروس‌های گوشی همراه می‌توانند به دو طریق منتشر شوند: با استفاده از بلوتوث، یا با استفاده از فایل‌هایی که با پیامک‌های چند رسانه‌ای ارسال می‌شوند.

پروفسور باراباسی می‌گوید: «شما باید سیستم‌عامل درست را داشته باشید! ویروسی که از طریق آی‌فون منتقل می‌شود، روی نوکیا کاری نمی‌تواند انجام دهد؛ و همین امر در مورد دیگر سیستم‌عامل‌ها نیز صادق است. مشخص شده است که یک ویروس قابل انتشار از طریق بلوتوث، به دلیل ماهیتش که وابسته به جابجایی دارنده گوشی است، با سرعت کمتری منتقل می‌شود. اگر شما یک ویروس بلوتوث داشته باشید، ممکن است بین چند روز تا چندین ماه برای شیوع آن زمان لازم باشد، مخصوصا اگر سیستم‌عامل گوشی شما از یک نوع کمیاب باشد».

در نهایت، کاربران مجبور خواهند شد تا گوشی مبتلا به ویروس خود را به فروشگاه‌های خدمات گوشی همراه ببرند و آن را عوض کنند و یا در صورت امکان، حافظه‌اش را پاک کنند و به این ترتیب، جلوی انتشار ویروس را بگیرند.

«اما مشکل اصلی در مورد ویروس‌های ام‌ام‌اس است. آنها آنی منتقل می‌شوند: در عرض دو دقیقه، گوشی همراه هر کسی که در فهرست شماره‌های گوشی شما باشد، مبتلا خواهد شد و در عرض چند ساعت، هر کسی که ممکن باشد آن را خواهد داشت».

برای کشف دلیل این که چرا این امر تا کنون اتفاق نیفتاده، تیم باراباسی به نظریه شبکه‌ای که در پژوهش سال ۲۰۰۸ استفاده شده بود، روی آورد و از مجموعه اطلاعاتی که جزئیات جابجایی‌های کاربران و ارتباطات اجتماعی آنها را نشان می‌داد، استفاده کردند.

در نظریه شبکه، پدیده‌ای وجود دارد که «گذار نفوذ» نامیده می‌شود. در شبکه‌های اجتماعی، بعد از گذار، همه به هم متصل هستند. اگر این را به ویروس‌های گوشی همراه اعمال کنیم؛ گذار می‌تواند نقطه بی بازگشت را تشریح می‌کند. این نقطه، زمانی است هر کس که امکان ابتلا به ویروس را داشته باشد، حتما دچار آن خواهد شد.

تا کنون، سرعت انتشار ویروس‌هایی که با پیامک‌های چند رسانه‌ای منتقل می‌شدند به اندازه‌ای پایین بود که به اپراتورها این فرصت را می‌داد تا جلوی انتشارشان را بگیرند. ولی در آینده اوضاع خیلی متفاوت خواهد بود. به گفته باراباسی «در حال حاضر، ما در آستانه نفوذ قرار داریم. تنها ۵ درصد از کاربران گوشی همراه، گوشی‌های هوشمند دارند و همین مقدار کم هم بین سیستم‌عامل‌های مختلف تقسیم شده است؛ تازه سهم بزرگ‌ترین آنها هم از ۳ درصد کل بازار کمتر است! طبق پیش‌بینی ما، هنگامی‌که هر یک از این سیستم‌عامل‌ها بتواند ۱۰ درصد از کل بازار را در اختیار بگیرد، آنگاه گذار نفوذ اتفاق افتاده است و پس از آن ویروس‌ها در همه جا منتشر می‌شوند».

در نزدیکی مرز گذار نفوذ ۱۰ درصد از کل بازار، ویروس‌هایی که از طریق ام‌ام‌اس منتقل می‌شوند الزاما نمی‌توانند به هر گوشی ممکن با آن سیستم‌عامل دست پیدا کنند؛ ولی آنها قادر خواهند بود پیش از این‌که اپراتور‌های شبکه بتوانند در مقابل آن واکنش نشان دهند، در تمام شبکه پخش شوند.

در سوی دیگر، ویروسی که از طریق بلوتوث منتقل می‌شود، به رغم این که سرعت انتشار بسیار پایین‌تری دارد، توانایی این را دارد که در دراز مدت، هر دستگاهی را که از آن سیستم‌عامل استفاده می‌کند، به ویروس آلوده کند.

بی‌بی‌سی، ۲۳ آوریل-ترجمه مجید جویا