باكو و برزخ روابط خارجی

جمهوری آذربایجان سال ۲۰۰۶میلادی و سومین سال دوره ریاست جمهوری «الهام علی اف» را با تقویت بیش از پیش جایگاه حزب حاكم «آذربایجان نوین» و ضعیف شدن مواضع احزاب مخالف در حیات سیاسی این كشور پشت سر گذاشت

● نگاهی به رخدادهای سال ۲۰۰۶ جمهوری آذربایجان

جمهوری آذربایجان سال ۲۰۰۶میلادی و سومین سال دوره ریاست جمهوری «الهام علی اف» را با تقویت بیش از پیش جایگاه حزب حاكم «آذربایجان نوین» و ضعیف شدن مواضع احزاب مخالف در حیات سیاسی این كشور پشت سر گذاشت. احزاب غربگرای مخالف دولت باكو پس از انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۰۳ میلادی مدعی بودند كه غرب به دولت علی اف به خاطر غیر دمكراتیك بودن این انتخابات اعتماد چندانی ندارد.

بر این اساس، آنها در انتخابات پارلمانی ماه نوامبر سال ۲۰۰۵میلادی به حمایت های غرب و بویژه آمریكا چشم دوخته بودند.اما موضع آمریكا و متحدان غربی آن در اروپا پس از انتخابات پارلمانی ماه نوامبر سال ۲۰۰۵میلادی در جمهوری آذربایجان، این امیدها را نقش بر آب كرد و خود احزاب و گروههای مخالف دولت نیز این مساله را متوجه شدند كه غرب و به ویژه آمریكا، بیشتر مایل به همكاری با دولت علی اف است.

با این حال دولت فعلی باكو كه خود را پیرو خط مشی حیدر علی اف رییس جمهوری فقید می داند، توسعه مناسبات با همسایگان را یكی از اولویت های سیاست خارجی خود اعلام كرده است.بر این اساس، سفر رسمی «ولادیمیر پوتین» رییس جمهوری روسیه در ماه فوریه به باكو و حضور وی در برنامه های آغاز سال فرهنگی این كشور و همچنین چند سفر رسمی و غیر رسمی «الهام علی اف» به روسیه از دیگر رویدادهای مهم سال ۲۰۰۶این كشور محسوب می شود.

باكو به این نكته توجه دارد كه مسكو یك مهره اصلی در حل مسالمت آمیز مناقشه قره باغ است و علاوه بر این، برخی وابستگی های اقتصادی، از جمله اقامت بیش از دو میلیون شهروند آذری در روسیه و نیز تامین نیمی از نیاز جمهوری آذربایجان به گاز طبیعی، نشاندهنده اهمیت بیش از پیش این كشور به جمهوری آذربایجان است.

روسیه در چنین شرایطی از اوایل سال ۲۰۰۶میلادی تعرفه گاز طبیعی صادراتی خود به جمهوری آذربایجان را كه همه ساله نزدیك به پنج میلیارد متر مكعب بود از ۶۰دلار بابت هر یكهزار متر مكعب به ۱۱۰دلار افزایش داد و در اواخر سال نیز اعلام كرد كه از اوایل سال آینده، این نرخ را به ۲۳۰دلار افزایش خواهد داد.این اقدام روسیه نگرانی های دولت جمهوری آذربایجان را كه در حال اجرای برخی پروژه های فرامنطقه ای نفت و گاز است در پی داشت و به همین خاطر دولت باكو منابع دیگر از جمله واردات گاز طبیعی از ایران را بررسی می كند.

برگزاری نشست مقدماتی وزیران امور خارجه در ماه می و نهمین اجلاس سران كشوهای عضو سازمان همكاری اقتصادی (اكو) و نیز سی و سومین گردهمایی وزیران امور خارجه سازمان كنفرانس اسلامی در باكو در ماه ژوئن، از رویدادهای مهم سیاسی و اقتصادی جمهوری آذربایجان و موثر در مناسبات این كشور با دولتهای اسلامی به شمار می آید.

نهمین اجلاس سران كشورهای عضو سازمان همكاری اقتصادی در باكو با حضور محمود احمدی نژاد رییس جمهوری ایران برگزار شد و طی آن همكاریهای منطقه ای كشورهای عضو اكو در زمینه های اقتصادی، انرژی، بازرگانی و مالی مورد بررسی قرار گرفت.

رییس جمهوری ایران در این اجلاس، بار دیگر با رد ادعاهای آمریكا و غرب، بر صلح آمیز بودن برنامه هسته ای ایران تاكید كرد و نیز كشورهای عضو اكو را به تقویت همكاریها با توجه به روند جهانی شدن دعوت كرد.الهام علی اف در حاشیه این اجلاس، در دیدارهای دوجانبه با رییس جمهوری ایران و سران دیگر كشورهای عضو، مذاكراتی را درباره گسترش روابط فیمابین انجام داد.برگزاری سی و سومین نشست وزیران امور خارجه سازمان كنفرانس اسلامی در باكو، از دیگر رویدادهای مهم جمهوری آذربایجان بود، این اجلاس در شرایطی برگزار شد كه تهدیدات علیه برخی كشورهای اسلامی و توهین به مقدسات اسلامی در غرب افزایش یافته بود و به این لحاظ اهمیت زیادی داشت.

دیدار و مذاكره روسای جمهوری ایران و آذربایجان در حاشیه نهمین اجلاس سران كشورهای عضو سازمان همكاری اقتصادی اكو و نیز مذاكرات دوجانبه وزیر امور خارجه كشورمان در جریان سی و سومین اجلاس وزیران امور خارجه سازمان كنفرانس اسلامی در باكو با مقامات جمهوری آذربایجان، از مهمترین رویدادهای سال ۲۰۰۶در مناسبات باكو و تهران به شمار می آید.

در سال ۲۰۰۶میلادی تلاشهای بی نتیجه برای حل مناقشه قره باغ بزرگترین مشكل جمهوری آذربایجان، همچنان ادامه داشت و به رغم این كه میانجیگران بین المللی در طول سال سه دیدار مستقیم روسای جمهوری آذربایجان و ارمنستان در پاریس، مسكو و مینسك برای مذاكره در مورد حل مسالمت آمیز این مناقشه تشكیل دادند ولی هیچ پیشرفتی در این باره حاصل نشد.

به عقیده كارشناسان سیاسی، باكو و ایروان نمی توانند درباره موقعیت آینده سیاسی منطقه قره باغ كوهستانی و همچنین آزادی بخشهای اشغال شده جمهوری آذربایجان به توافق برسند.در این حال در پی انتخابات پارلمانی ماه نوامبر سال گذشته میلادی جمهوری آذربایجان و شكست احزاب سیاسی غربگرا در انتخابات مذكور، هواداران این احزاب از غرب ناامید شده و برای نخستین بار در جامعه جمهوری آذربایجان انتقادات شدیداللحن علیه آمریكا را مطرح كردند.

برخی كارشناسان سیاسی جمهوری آذربایجان پیش بینی كردند، در این شرایط ناامیدی بخشی از جامعه از احزاب و تشكلهای غربگرا می تواند به افزایش نقش اسلامگرایان منجر شده و ایده های دمكراسی اسلامی جایگزین ایده دمكراسی غرب در این كشور شود.در سال ۲۰۰۶تشكلهای غربگرای مخالف دولت باكو در مقایسه با سالهای قبل دچار بی تحركی و سستی شدند و دولت هرگونه تظاهرات اعتراض آمیز آنها را تا حدودی ممنوع كرد.

توهین ماه گذشته به مقدسات اسلامی در نشریه «صنعت قزتی» چاپ باكو، یكی دیگر از رویدادهای جمهوری آذربایجان بود كه خشم و انزجار اقشار متدین جامعه اسلامی جمهوری آذربایجان و تظاهرات اعتراض آمیز در مناطق مختلف این كشور را در پی داشت.

نهادهای ذیربط جمهوری آذربایجان به دنبال این اعتراضات و نیز اعتراضات مسلمانان سایر كشورها بویژه ایران و روسیه، ناگزیر به بازداشت عاملان این اهانت شدند و آنها در حال حاضر در زندان بسر می برند.یكی از رویدادهای مهم در حیات اقتصادی جمهوری آذربایجان، آغاز بهره برداری از خط لوله نفتی یكهزار و ۷۶۸كیلومتری باكو - تفلیس - جیهان و صادرات نفت این كشور در ماه ژوئن از بندر جیهان تركیه به بازارهای جهانی بود.احداث این خط لوله كه بنا بر آمارهای موجود نزدیك به پنج میلیارد دلار هزینه با بازپرداخت وام های دریافتی در بر دارد، در آوریل سال ۲۰۰۳میلادی آغاز شد.