ریا نشانه کمی عقل و خرد

ریا از کمی عقل ناشی می شود, زیرا ریاکار عملی را که رضای خدا در آن است برای دیگری انجام می دهد و اگر آن را فقط برای خدا انجام دهد, همان را که می خواهد سریعتر به دست می آورد یکی از آفات خودسازی ریاست که عبارت است از نشان دادن و وانمود کردن چیزی از اعمال حسنه یا اخلاق پسندیده به مردم برای قدر و منزلت یافتن پیش آنها و به یک معنای ساده تر یعنی نشان دادن چیزی به دیگران بر خلاف آنچه که هست

ریا از کمی‌عقل ناشی می‌شود، زیرا ریاکار عملی را که رضای خدا در آن است برای دیگری انجام می‌دهد و اگر آن را فقط برای خدا انجام دهد، همان را که می‌خواهد سریعتر به دست می‌آورد. یکی از آفات خودسازی ریاست که عبارت است از نشان دادن و وانمود کردن چیزی از اعمال حسنه یا اخلاق پسندیده به مردم برای قدر و منزلت یافتن پیش آنها و به یک معنای ساده تر یعنی نشان دادن چیزی به دیگران بر خلاف آنچه که هست. مثل این که کسی به دیگران نشان بدهد که نماز و روزه‌اش برای خداست، در حالی که در واقع چنین نیست.عادت کردن انسان به ریا و خو گرفتنش به آن از زشت‌ترین صفات است، بلکه در مواردی زشت تر از آن نیست. قرآن می‌فرماید: هنگامی‌که منافقان به نماز بر می‌خیزند با کسالت بر می‌خیزند و در برابر مردم ریا می‌کنند و خدا را جز اندکی یاد نمی‌نمایند.

یزید بن خلیفه از حضرت امام صادق(ع) نقل می‌کند که فرمود: هر ریایی شرک است. همانا کسی که برای مردم کار کند ثواب آن به عهده مردم باشد و کسی که برای خدا عمل کند ثواب او به عهده خدا باشد.هرگاه ریاکار عملی را که معتقد به آن نیست بین مردم انجام دهد از جمله منافقان است که در آتش ابدی خواهد بود و اگر معتقد باشد ولی برای این که موقعیت و منزلتی در بین مردم بیابد آن را به جا می‌آورد این شخص منافق نیست، ولی این ریا باعث می‌شود که نور ایمان از قلب او رخت بر بندد و هیچ زمانی نمی‌تواند خود را از زیر فشار نفس‌اماره برهاند و خود فراموشی و غفلت چنان او را احاطه می‌کند که دقیقه‌ای به عاقبت کار خود نمی‌اندیشد و معلوم است که اعمال قلبی در صورت خالص نبودن مورد توجه حق تعالی واقع نمی‌شود.کسی که عبادت را وسیله‌ای برای کسب عنوان و محبوبیت بین مردم بداند باید به حال آن شخص گریست که قرآن می‌فرماید وای بر نمازگزاران که در نماز خود مسامحه می‌کنند! آن کسانی که ریا می‌کنند. طاعت خود را به جهت ثنای دیگران به‌جا می‌آورند. در مقام مذمت جمعی می‌فرماید؛ اعمال خود را به مردم نشان می‌دهند و خدا را مگر اندکی یاد نمی‌کنند.شخصی که در اعمال و کردار خود توجهش به مردم باشد اگر کمکی یا اطعامی‌می‌نماید به جهت تعریف و تمجید دیگران باشد این شخص خود ساخته نیست.

خودساخته واقعی کسی است که خود را از تمام شائبه‌ها بری سازد و عملش را تنها برای رضایت خداوند به جا آورد تا مورد قبول او قرار گیرد. رسول‌اکرم(ص) فرمود؛ به درستی که ترسناک ترین چیزی که بر شما می‌ترسم شرک کوچک است. عرض کردند شرک کوچک چیست؟ فرمود ریا. خدای عزوجل در روز قیامت وقتی که جزای بندگان را می‌دهد می‌فرماید شما بروید پیش کسانی که برای آنها ریا کردید ببینید آیا جزای خود را پیش آنها می‌یابید.اگر کسی در عبادات واجب خود مرتکب ریا نشود ولی در مستحبات ریا کند. مثلا در خلوت، نوافل شبانه روزی و نمازشب و روزه مستحبی را به جا نیاورد اما در حضور مردم این اعمال را انجام دهد یا به گونه‌ای ذکر بگوید که صدای تسبیح و تهلیل او را مردم بشنوند یا با قصد ریا به عیادت بیمار برود و در تشییع جنازه شرکت کند این شخص البته از شخصی که در واجبات ریا می‌کند بهتر است، ولی باز با اولی در شرک شریک است، چون کسی که در واجبات ریا ورزد و در عبادت غیر خداوند را در نظر داشته باشد مشرک واقعی است.کسی که نفس خود را ازآلودگی‌ها به گناهان و هواپرستی و اسارت امیال حیوانی و لذایذ نفسانی پاک کرده باشد و روح خود را از صفات رذیله مانند بخل، حرص، طمع، دنیاپرستی، جاه طلبی، تکبر و عجب پیراسته و خود را به حق پرستی و اخلاص در راه حق آراسته باشد، هرگز به گرد ریا نمی‌گردد و این صفت نکوهیده را سرکوب می‌نماید.

مسلم است شخص ریاکار هیچگاه رستگار نخواهد شد و اسلام به نیت قبل از عمل اهمیت می‌دهد، چون نیت است که به عمل شکل می‌دهد. آن کس که برای خدا کاری انجام می‌دهد شالوده آن را محکم می‌کند و تمام تلاش او این است که مردم از اعمال او هرچه بیشتر بهره مند شوند و کسی که برای تظاهر و ریا، کاری را انجام دهد تنها به ظاهر و زرق و برق آن می‌پردازد بدون آنکه به عمق و عاقبت آن بیندیشد. جامعه‌ای که به ریاکاری عادت کند نه فقط از خدا و اخلاق نیکو و ملکات پسندیده دور می‌شود، بلکه تمام برنامه‌های اجتماعی او از محتوا تهی و در مشتی از الفاظ و ظواهر فریبنده خلاصه می‌شود و چه دردناک است سرنوشت چنین انسان و جامعه ای. امام صادق(ع) می‌فرماید؛ کسی که برای مردم عمل کند ثوابش بر مردم است.‌ای زراره! هر ریایی شرک است.

انسان ریاکار نه تنها در آخرت بیچاره است بلکه در دنیا نیز از وضعیت خوبی برخوردار نیست، چرا که همواره با اندوه دست به گریبان است و می‌بیند که دلهای مردم مخالف با اوست چون خواه ناخواه این خودنمایی و ریاکاری او بر ملا شده و آبروی او در این دنیا هم ریخته می‌شود.بدترین اقسام ریا، ریای در ایمان است که انسان ایمان خود را بیشتر از حد معمول جلوه دهد. دیگر ریای در عبادت است که شخص در مقابل دیگران نماز خود را با طمانینه و آرامش بیشتری بخواند.راه علاج ریا این است که اولا بکوشد با نفس خود به مبارزه برخیزد، ثانیا تا هنگامی‌که این حالت در او وجود دارد عبادت‌های خود را پنهانی انجام دهد و جز خداوند احدی را مدنظر نداشته باشد و آن قدر این فکر و نظر را در خود تقویت کند که ملکه وجودش شود تا به هنگام عبادت جز پروردگار کسی را نبیند.

منابع: آیه ۱۴۲ سوره نسا. اصول کافی، ج ۳. آیات ۴-۶ سوره ماعون. آیه ۱۴۲ سوره نسا. محجة البیضا، ج ۶. آیه ۱۴ سوره اعلی. وسائل الشیعه، ج ۱.