نیازهای تغذیه‌ای كودكان پیش‌دبستانی (تغذیه كودك، لاغری)

این دوران یعنی پس از شیرخواری و قبل مدرسه، دورانی است كه سرعت رشد كاهش یافته و یك رویه ثابت شده‌ای ندارد. در واقع می‌توان گفت كه غیر قابل پیش‌بینی است (erratic) و در دوره‌هایی رشد حتی …

این دوران یعنی پس از شیرخواری و قبل مدرسه، دورانی است كه سرعت رشد كاهش یافته و یك رویه ثابت شده‌ای ندارد. در واقع می‌توان گفت كه غیر قابل پیش‌بینی است (erratic) و در دوره‌هایی رشد حتی به شكل ثابت (Plateau) می‌ماند و در زمان‌هایی یك جهش كوچكی را در سرعت رشد می‌توان دید. این الگوی رشد اشتهای كودك را تحت تأثیر قرار می‌دهد. به نحوی كه كودك گاهی كم اشتها یا بی‌اشتهای كامل شده و در زمان‌هایی به شدت پرخور می‌شود. والدینی كه از این الگو آگاه باشند مشكلی با كودك خود نخواهند داشت.

الف) ۳- ۱ سالگی: ویژگی‌های جسمی و رشد

هر چند میزان وزن گیری كودكان پایین است ولی الگوی رشد تغییرات مشهودی را در بدن ایجاد می‌كند. پاها بلندتر می‌شوند و كودك چربی دوران شیرخواری را از دست می‌دهد. آب كل بدن كمتر شده و اغلب آن نیز آب داخل سلولی است. نیاز انرژی نسبت به قبل كمتر می‌شود، افزایش بافت عضلانی آغاز شده و در واقع نیمی از وزن‌گیری كودك مربوط به افزایش توده عضلانی است. به‌طور كلی سرعت رشد اسكلتی پایین است و عمدتاً به‌صورت ذخیره‌سازی مواد معدنی در استخوان‌ها است تا افزایش اندازه آن‌ها، و در نتیجه، این عمل باعث تقویت استخوان‌ها جهت تحمل افزایش وزن كودك می‌شود.

نیازهای غذایی:

۱) انرژی- در ۱ سالگی كودكان حدوداً به ۱۰۰۰ كیلو كالری در روز احتیاج دارند این رقم در ۳ سالگی به ۱۳۰۰ كیلو كالری در روز می‌رسد.

۲) پروتئین- در مقایسه به انرژی، نیاز به پروتئین نسبتاً افزایش می‌یابد چرا كه سرعت رشد توده عضلانی بالاست و كودكان ۳-۱ ساله روزانه ۱۳ گرم پروتئین نیاز دارند كه نیمی از آن می‌بایست از منشاء حیوانی باشد. به‌طور كلی نیاز روزانه به پروتئین در این گروه سنی ۱/۱ گرم به ازای هر كیلوگرم وزن بدن می‌باشد.

۳) املاح- كلسیم و فسفر جهت معدنی شدن استخوان‌ها لازم هستند- آهن جهت حفظ سطوح كافی از هموگلوبین به منظور حمایت از افزایش حجم خونی ناشی از افزایش اندازه بدن لازم است. جهت ساخت پروتئین و تقسیم سلولی میزان كافی از روی (Zn) مورد نیاز است.

ب) ۳ تا ۶ سالگی:‌ ویژگی‌های جسمی و رشد

در این سنین كودك در مسیر رشد ژنتیكی خود قرار گرفته و رشد فیزیكی به صورت جهش‌هایی ادامه پیدا می‌كند، در بعضی مواقع، كودك محصور به انرژی می‌شود. بازی او اغلب بازی‌های سختی از قبیل دویدن، پریدن و ... است. ظرفیت ذهنی او رو به تكامل است و بیشتر در حال تفكر و جستجو در محیط اطراف خود است. این مرحله از رشد زمان مناسبی برای كودك است تا روند فعالیت‌های فیزیكی خود را یافته و بدین ترتیب از خطر ابتلا به چاقی كودكی بكاهد. تشویق كودكان به شركت در بازی‌های فعال به جای تماشای تلویزیون و بازی‌های ویدیویی به تقویت عادت غذایی صحیح نیز كمك می‌كند.

ـ نیاز انرژی- در این گروه سنی نیاز روزانه به انرژی بین ۲۰۰۰- ۱۳۰۰ كیلو گرم كالری بر حسب میزان فعالیت كودك است. این دریافت ممكن است برای كودكانی كه فعالیت كمتری دارند بیش از اندازه باشد و نیز برای كودك خیلی فعال، كافی نباشد. هدف باید حمایت از سرعت طبیعی وزن‌گیری بدون تغییر شكل اضافی چربی باشد. اغلب كودكان اگر مجبور به خوردن نشوند، خود را برای رسیدن به این هدف تنظیم خواهند كرد.

ـ پروتئین- كودكان پیش دبستانی روزانه به ۱۹ – ۱۳ گرم پروتئین با كیفیت خوب نیاز دارند. پروتئین با كیفیت خوب در شیر، تخم‌مرغ، گوشت، پنیر، حبوبات و سویا یافت می‌شود.

املاح- در این سنین همچنین نیاز به كلسیم و آهن برای رشد و تأمین ذخایر بدن وجود دارد. چون ویتأمین‌های A و C و فولات اغلب در رژیم كودكان پیش‌ دبستانی كم هستند، تنوعی از میوه و سبزی‌ها بایستی در رژیم آن‌ها گنجانده شود. ویتأمین D برای جذب كلسیم مهم است كه می‌تواند از شیر غنی شده یا محصولات سویا و یا در معرض آفتاب قرار گرفتن بدست آید.

دكتر ناصر كلانتری استادیاری گروه تغذیه جامعه دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی