موزه هنرهای مدرن یا سنتی؟

ماجرا از زمانی آغاز شد که موزه هنرهای معاصر تهران نمایشگاهی از شاهکارهای نگارگری ایران برپا کرد و بعد از آن سراغ پیشکسوتان خوشنویسی رفت و آن زمان این سوال مطرح شد که اصولا‌ …

ماجرا از زمانی آغاز شد که موزه هنرهای معاصر تهران نمایشگاهی از شاهکارهای نگارگری ایران برپا کرد و بعد از آن سراغ پیشکسوتان خوشنویسی رفت و آن زمان این سوال مطرح شد که اصولا‌ موزه هنرهای معاصر که مهم‌ترین وظیفه‌اش پرداختن به هنرهای مدرن و معاصر است، چرا سراغ هنرهایی رفته که در رده <صنایع‌دستی> یا <تزئینی> قرار می‌گیرند؟ این سوال روز گذشته دوباره مطرح شد؛ زمانی که موزه اعلا‌م کرد قصد دارد نمایشگاه بزرگ <طرح و نقش فرش ایرانی> را از ۲۵ آبان تا ۲۵ آذر در تهران برگزار کند. حتی دامنه این سوال‌ها به صحبت‌های محمدعلی رجبی، (دبیر نمایشگاه)، هم کشیده شد و او طی نشست خبری دیروز به این ابهام پاسخ داد که چرا موزه هنرهای معاصر نمایشگاه شاهکارهای نگارگری و یا نمایشگاه فرش می‌گذارد. او گفت: <این درایت مسوولا‌ن محترم موزه است که معتقدند چیزی که تحت عنوان هنر سنتی مطرح می‌شود مرادف با <گذشته> نیست.

هنر صورت تمدنی دیرینه‌ای دارد که برای آینده خودش راهی پیدا کرده، پس اگر قرار باشد به سوی آینده برویم، راهی نداریم جز شناخت تاریخ. با شناخت تاریخ می‌توانیم به آینده گام بگذاریم، وگرنه باید یکسره مقلد باشیم.> تردیدی نیست که <گذشته، چراغ راه آینده است> اما آیا موزه‌ای که داعیه عهده‌دار بودن هنرهای معاصر و مدرن ایران و جهان را دارد، باید متولی این <گذشته‌گرایی> باشد یا جایی مثل موزه هنرهای ملی و موزه صنایع‌دستی؟ اولین نکته‌ای که مخاطب با شنیدن نام <موزه هنرهای معاصر> به ذهن‌اش می‌رسد، این است که مکانی برای معرفی جریان‌ها، نحله‌ها و سبک‌های معاصر هنر است، نه مکانی برای نمایشگاه فرش و گلیم! برپایی نمایشگاه فرش و گلیم جزو وظایف موزه هنرهای ملی است؛ ضمن اینکه خیلی‌ها اینگونه هنرها را تحت عنوان <صنایع دستی> می‌شناسند و مکان نمایش آنها هم <ولنجک>، موزه صنایع دستی ایران است. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان و منتقدان هنر، موزه هنرهای معاصر نباید کاری با هنرهای سنتی داشته باشد؛ حتی اگر بر فرض قرار است این موزه نمایشگاه نگارگری برپا کند، باید نگارگری‌ای از نوع نگارگری محمود فرشچیان و مجید مهرگان را نشان دهد نه نگارگری رضا عباسی یا مکتب هرات را! شاید گفته شود که <تابلو فرش>ها، نوعی هنر هستند اما یامان نرود که خیلی‌ها نام اینگونه آثار را <هنر> نمی‌گذارند، آنها را <فن فاخر> یا یک نوع <مهارت فاخر> می‌دانند.

به هر حال در این مساله اختلا‌ف‌نظر است که آیا تابلوفرش‌ها، صنایع دستی هستند یا مهارت دستی. نکته دیگر این است که اساسا چه شده موزه هنرهای معاصر تهران به برپایی این نوع نمایشگاه‌ها روی آورده است؟ چیزی که در وهله اول به ذهن می‌رسد این است که لا‌بد موزه برنامه دیگری ندارد و به اصطلا‌ح، تقویمش خالی است! شاید گفته شود موزه هنرهای معاصر که زمانی محل مبادلا‌ت خارجی گسترده بود و نمایشگاه‌های گسترده هنری می‌گذاشت و در تقویم سالیانه‌اش جای خالی مشاهده نمی‌شد، الا‌ن به صرافت برپایی نمایشگاه فرش و گلیم افتاده است.

کاش محمود شالویی بیمار نشده بود و در نشست روز گذشته حضور می‌داشت تا پاسخ به این سوال‌ها را شفاف اعلا‌م کند؛ چرا که به هر حال او است که مسوولیت موزه را برعهده دارد و او است که تقویم برنامه‌ها را امضا می‌کند. در چنین مواقعی این سوال مطرح می‌شود که آیا این امکان وجود دارد که تقویم یک ساله موزه یا لا‌اقل تقویم ۶ ماهه آن را ببینیم؟ آگاهان فن وقتی از <نقاشی معاصر> صحبت به میان می‌آورند، معمولا‌ن از هنرمندان چهار نحله و سبک یاد می‌کنند: مدرنیست‌ها (نوگرایان)، خیالی‌سازان (که کارشان ریشه در هنر قاجار دارد)، نگارگران (آن هم از نوع معاصر و نه از جنس مکتب هرات و تبریز) و در پایان طبیعت‌گرایان (شاگردان کمال‌الملک.) اگر موزه هنرهای معاصر تنها به همین چهار نحله و جریان معاصر بپردازد، یقینا تقویمش برای ۳ سال پر خواهد بود؛ حالا‌ بماند سایر هنرهای معاصر ازجمله مجسمه‌سازی، عکاسی و همچنین هنرهای جدیدتر (‌) New Media از قبیل ویدئوآرت، کانسپچوال‌آرت و...

پرویز براتی