تصویر شعر مذهبی در «آیینه نبی»

مرودشت, شهری تاریخی است در استان فارس استانی که علاوه بر جایگاه مهم و تاثیرگذار در تاریخ و تمدن فارسی, مهد پرورش گروهی از بزرگ ترین شاعران و نویسندگان و ادیبان این سرزمین بوده است

مرودشت، شهری تاریخی است در استان فارس. استانی که علاوه بر جایگاه مهم و تاثیرگذار در تاریخ و تمدن فارسی، مهد پرورش گروهی از بزرگ‌ترین شاعران و نویسندگان و ادیبان این سرزمین بوده است. امروز نیز نقش و جایگاه اهل ادبیات این استان در مجموعه فرهنگ و زبان فارسی چنان تاثیرگذار است که در حوزه‌های مختلف ادبی، تاثیرگذاری هنرمندان و فرهنگیان اهل شیراز و دیگر شهرهای این استان را نمی‌توان نادیده گرفت.

یکی از مهم‌ترین جلوه‌های این حضور، تاثیر روشن شاعران فارس بر جریان ادبیات آیینی است که در سال‌های اخیر با روندی شتابنده مشهود بوده و برگزاری نشست‌ها و شب شعرها و کنگره‌های مختلف ادبیات آیینی در این استان از جلوه‌های این روند است. در این مطلب با نگاهی به چگونگی برگزاری یکی از این کنگره‌های ادبی که روزهای ۳۱ تیر و اول مرداد در مرودشت برگزار شد، به تاثیر شاعران آیینی فارس بر جریان ادبیات مذهبی کشور اشاره خواهیم کرد.

۳ سال پیش گروهی از شاعران استان فارس با استفاده از تجربه‌هایی که از برگزاری مستمر شب‌های شعر عاشورا در ۳ دهه گذشته اندوخته بودند، تصمیم گرفتند پایه‌گذار یک رویداد ادبی دیگر در حیطه ادبیات آیینی کشور باشند که این عزم، تولد کنگره ملی شعر آیینی ـ آیینه نبی(ص) ـ را در شهر تاریخی مرودشت کلید زد.

● نگاه به عرصه‌های خالی

این کنگره، تولد حضرت علی‌اکبرع را بهانه‌ای برای تولد و برگزاری خود قرار داده است. این مساله، می‌تواند مثبت باشد به این دلیل که توجه شاعران را به یکی از چهره‌های ارزشمند اهل بیتع‌ و شهدای بزرگ حادثه کربلا معطوف می‌کند که پیش از این در آینه شعر فارسی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. از سوی دیگر جوان بودن این بزرگوار می‌تواند باعث ایجاد رابطه‌ای حسی و عاطفی میان شاعران جوان آیینی و ایشان شود و به خلق آثار حسی‌تر در این عرصه منجر شود.

از سوی دیگر این خطر وجود دارد که با توجه به کمبود مطالعات اغلب شاعران آیینی در متون مذهبی کهن، آثاری با مضمون‌های تکراری را در این کنگره شاهد باشیم و حرف شاعران درباره این جوان رشید کربلا خیلی زود تمام شود. البته هیات علمی برگزاری کنگره تصمیم گرفته است برای رفع این نقیصه هرسال وجهی از زندگی حضرت علی‌اکبر را نیز مورد توجه قرار دهد که باید دید در این زمینه چه توفیقی حاصل کنگره می‌شود.

موضوع دیگری که مورد توجه برگزارکنندگان کنگره یاد‌شده قرار گرفته است، توجه آنها به خلأهایی است که در مجموعه آثار شاعران آیینی وجود دارد و یکی از برجسته‌ترین موارد آن عدم توجه شاعران به توصیف و منقبت همه معصومانع است.

متاسفانه باید گفت از آنجا که شاعران آیینی اغلب برپایه تجربیات حسی و شنیده‌های خود از زندگی ائمهع شعر می‌گویند به برخی از این بزرگان در شعر خود چندان نپرداخته‌اند. ما امروز با گنجینه‌ای افتخارآمیز با شعرهای فاطمی، علوی، حسینی، رضوی و مهدوی در شعر جوان مواجهیم، اما در مقام مقایسه در توصیف و منقبت از زندگی دیگر معصومان راه‌های نپیموده فراوانی در برابر داریم.

● کنگره مردمی و باید‌های آن

آیینه نبی را جوانان و علاقه‌مندان فرهنگ علوی و شیعی در مهدیه مرودشت برگزار می‌کنند. برگزاری یک کنگره ملی با حضور ده‌ها شاعر از شهرهای مختلف کشور سختی‌هایی دارد که تنها عشق و علاقه به امام حسین(ع) و جوان برومند شهیدش، این مرارت‌ها را قابل تحمل می‌کند.

اما باید گفت مردمی بودن یک کنگره ادبی تنها به مستقل‌بودن آن از نهادهای دولتی خلاصه نمی‌شود. تا زمانی که حضور و نفس مردم یک شهر در یک کنگره ادبی به تمامی مشاهده نشود و مردم یک شهر، برگزاری رویدادی ادبی با حضور ده‌ها چهره شاخص شعر کشورشان را به رسمیت نشناسند، مردمی بودن کنگره به تمامی محقق نشده است. این مساله باید بیش از این وجه همت برگزارکنندگان سختکوش و مخلص این کنگره باشد و با تبلیغات و ارائه آگاهی‌های مورد نیاز، حضور انبوه مردمی را در این رویداد تضمین کنند.

از سوی دیگر باید ضمن حفظ استقلال کنگره، سعی در جذب و استفاده از همه امکانات ممکن برای ایجاد بالاترین زمینه رفاه مدعوین کنگره، دایره شرکت‌کنندگان و شاعران دعوت شده را گسترده‌تر کنند و همچنان به جذب چهره‌ها و جریان‌های مختلف ادبی فارغ از گرایش‌های سلیقه‌ای ادامه دهند تا در آینده خیمه شعر آیینه نبی بدرستی جلوه‌گاه حضور شاعران آیینی با همه نگرش‌ها و سلیقه‌ها باشد.

سومین کنگره شعر آیینه نبی که هفته گذشته در مرودشت برگزار شد شاهد حضور چهره‌های مختلفی از شاعران پیشکسوت، میانسال و جوانی بود که در عرصه شعر مذهبی در این سال‌ها فعال بوده‌اند.

همچنین در این کنگره نشستی صمیمانه اما بسیار صریح درباره آسیب‌شناسی جریان شعر آیینی در کشور برگزار شد که در آن شاعران شرکت‌کننده به بیان دیدگاه‌های خود در زمینه چالش‌های پیش روی ادبیات آیینی پرداختند.

از جمله مباحثی که در این نشست مطرح شد و می‌تواند هریک از آنها به صورتی گسترده مورد توجه قرار گیرد می‌توان به نبود سواد مذهبی و مطالعات جامع در بین هنرمندان، تاثیرپذیری از ادبیات غلوآمیز و انحرافی، کم‌کاری شاعران آیینی در زمینه ارتباط با گروه‌های تاثیرگذار در جامعه مذهبی، نبود تحلیل و نگرش تاریخی و مستند در برخی اشعار آیینی، کنگره‌زدگی و تاثیر مخرب برخی جشنواره‌ها و کنگره‌ها بر ذهنیت شاعران آیینی، غیبت گونه‌های مختلف ادبیات مذهبی چون مناجات و نعت در آثار شاعران و... اشاره کرد.

آرش شفاعی