قانون تاسیس و نحوه اداره کتابخانه های عمومی کشور

لایحه شماره ۳۶۳۰۲ ۲۵۸۸۲ مورخ ۲۸ ۷ ۱۳۸۱ دولت در مورد تأسیس و نحوه اداره کتابخانه­های عمومی در جلسه علنی روز یکشنبه مورخ ۱۷ ۱۲ ۱۳۸۲ مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ ۲۵ ۱۲ ۱۳۸۲ به تأیید شورای نگهبان رسیده است۱

لایحه شماره ۳۶۳۰۲/۲۵۸۸۲ مورخ ۲۸/۷/۱۳۸۱ دولت در مورد تأسیس و نحوه اداره كتابخانه­های عمومی در جلسه علنی روز یكشنبه مورخ ۱۷/۱۲/۱۳۸۲ مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ ۲۵/۱۲/۱۳۸۲ به تأیید شورای نگهبان رسیده است۱.

● ماده[۱]۱- تأسیس، ساخت، تجهیز و بازسازی، توسعه، مدیریت، نظارت و سایر امور كتابخانه­های عمومی در سراسر كشور به موجب این قانون انجام می­شود.

● ماده ۲- به منظور ایفای وظایف مندرج در این قانون، هیأت امنای كتابخانه­های عمومی كشور با تركیب زیر تشكیل می­گردد:

الف) وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی (رئیس هیأت امنا)؛

ب) رئیس شورای عالی استان­ها ؛

ج) معاون ذیربط از سازمان مدیریت و برنامه­ریزی كشور؛

د) یك عضو از كمیسیون فرهنگی به پیشنهاد آن كمیسیون و تصویب مجلس شورای اسلامی به عنوان ناظر؛

۶۵۲۵۹; ) رئیس كتابخانه ملی ایران ؛

و) پنج نفر از صاحبنظران و شخصیت­های علمی فرهنگی كشور كه حداقل دو نفر آنان را بانوان تشكیل دهند به پیشنهاد وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و با حكم رئیس جمهور برای مدت چهارسال انتخاب می­شوند كه یك نفر از آنان به انتخاب وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان دبیركل هیأت امنا مسؤلیت اداره امور دبیرخانه را به عهده خواهد داشت.

● ماده ۳- وظایف و اختیارات هیأت امنای كتابخانه­های عمومی كشور به شرح زیر می­باشد:

الف) برنامه­ریزی به منظور تأسیس، ساخت، تجهیز و توسعه و نظارت بر فعالیت كتابخانه­های عمومی كشور؛

ب) تصویب دستورالعمل­های لازم برای حمایت و نظارت بر ارائه خدمات كتابخانه­های عمومی بخش خصوصی؛

ج) بررسی گزارش­ها در خصوص وضعیت كتابخانه­های عمومی كشور و اتخاذ تصمیمات لازم؛

د) بررسی و تصویب بخشنامه­ها و دستورالعمل­های مورد نیاز در زمینه­های اداری، مالی، جذب و نگهداری نیروی انسانی، امور مربوط به اخذ درآمدها و كمك­ها و نحوه هزینه كردن، تأمین كتاب و سایر منابع كتابخانه­ای و تجهیزات، مبادلات با سایر مراكز فرهنگی و كتابخانه­ها، عضوگیری، امانت دادن كتاب، تشكیل انجمن­های كتابخانه­های عمومی استان، شهرستان، بخش، شهر و روستا و هدایت فعالیت­های آنها؛

۶۵۲۵۹; ) تعیین معیارها و سرانه­های مربوط به امور مختلف كتابخانه­های عمومی و شاخص­های لازم برای درجه­بندی آنها؛

و) بررسی و توصیف شرح وظایف، تشكیلات، ساختار، نحوه تأمین نیروی انسانی، ضوابط و مقررات مورد نیاز برای امور مالی و اداری دبیرخانه هیأت امنا و سایر موارد مرتبط با مأموریت­های آن؛

ز) برنامه­ریزی برای استفاده از امكانات كتابخانه­ها در زمینه فعالیت­های فرهنگی و هنری؛

ح) برنامه­ریزی برای استفاده نابینایان از امكانات كتابخانه­های عمومی.

▪ تبصره- كلیه مصوبات هیأت امنای كتابخانه­های عمومی كشور با تأیید وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دارای اعتبار بوده و از طریق دبیركل هیأت مذكور ابلاغ می­شود.

● ماده ۴- به منظور حسن اجرای وظایف مندرج در ماده (۳) این قانون، تهیه گزارش­های مورد نیاز از وضعیت كتابخانه­ها، اتخاذ روش­های هماهنگ و استاندارد، تهیه طرح­ها و برنامه­های لازم براساس سیاست­های مصوب هیأت امنا و نظارت و پیگیری مصوبات، دبیرخانه هیأت امنای كتابخانه­های عمومی كشور زیر نظر رئیس هیأت امنا تشكیل می­گردد.

▪ تبصره- دبیركل مسؤلیت اداره كلیه امور دبیرخانه و اجرای وظایف مندرج در این قانون و تهیه گزارش­های مورد نیاز از وضعیت كتابخانه­ها، اتخاذ روش­های هماهنگ و استاندارد، تهیه طرح­ها و برنامه­های لازم براساس سیاست­های مصوب هیأت امنا و نظارت و پیگیری مصوبات را برعهده دارد.

● ماده ۵- منابع مالی برای اداره امور دبیرخانه هیأت امنا انجمن­ها و كتابخانه­های عمومی به شرح زیر است:

الف) كمك­های دولت در بودجه سالیانه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؛

ب) درآمدهای حاصله موضوع ماده (۶) این قانون؛

ج) هدایا و كمك­های مردمی سازمان­ها، مؤسسات و نهادهای عمومی غیردولتی و بخش خصوصی و مجامع بین­المللی؛

د) موقوفات؛

۶۵۲۵۹; ) درآمدهای اختصاصی انجمن­ها و كتابخانه­های عمومی از محل انجام فعالیت­های فرهنگی آموزشی مرتبط و دریافت حق عضویت.

▪ تبصره- دولت می­تواند اعتبارات تخصیصی خود را برای نیل به حداقل سرانه­ها و معیارهای قابل قبول در بودجه­های سنواتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پیش­بینی نماید.

● ماده ۶- شهرداری­ها مكلفند همه ساله حداقل نیم درصد (۵/۰%) از درآمدهای خود را به منظور اداره امور كتابخانه­ها در اختیار انجمن­های كتابخانه­های عمومی شهر مربوطه قرار دهند.

● ماده ۷- به منظور تشكیل انجمن­های كتابخانه­های عمومی استان و ایجاد هماهنگی و بررسی و پیشنهاد برنامه و بودجه، عملكرد و تراز مالی سالانه آنها به هیأت امنا و نیز حل و فصل مسائل و مشكلات انجمن­های مذكور، انجمن كتابخانه­های عمومی استان با تركیب زیر تشكیل می­شود:

الف) استاندار (رئیس انجمن استان) ؛

ب) مدیركل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان (دبیر انجمن) ؛

ج) رئیس سازمان آموزش و پرورش استان ؛

د) رئیس سازمان مدیریت و برنامه­ریزی استان ؛

۶۵۲۵۹; ) رئیس شورای اسلامی استان ؛

و) چهار نفر از شخصیت­های حقیقی یا حقوقی كه حداقل یك نفر آنان از بانوان باشد به پیشنهاد دبیر انجمن و تصویب رئیس انجمن طبق دستورالعمل هیأت امنا .

● ماده ۸- تركیب اعضای شهرستان به شرح زیر می­باشد:

الف) فرماندار (رئیس انجمن) ؛

ب) رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان (دبیر انجمن) ؛

ج) شهردار شهر مركز شهرستان ؛

د) رئیس شورای اسلامی شهرستان ؛

۶۵۲۵۹; ) پنج نفر از اشخاص حقیقی و حقوقی كه حداقل یك نفر آنان از بانوان باشد به پیشنهاد دبیر انجمن و تصویب رئیس انجمن طبق دستورالعمل هیأت امنا .

● ماده ۹- وظایف انجمن كتابخانه­های عمومی شهرستان عبارتند از:

الف) مطالعه، بررسی و تدوین برنامه و بودجه سالانه جاری و عمرانی كتابخانه­های تحت پوشش و ارائه آن به انجمن استان ؛

ب) همكاری با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سایر دستگاههای دولتی در زمینه ساخت، تجهیز، تكمیل و بازسازی كتابخانه­ها

ج) جذب، نگهداری و انجام سایر امور اداری مربوط به نیروی انسانی شاغل در كتابخانه­های تحت پوشش ؛

د) تشویق به اهدای زمین، كتاب و سایر كمك­های نقدی و غیرنقدی به كتابخانه­ها ؛

۶۵۲۵۹; ) افتتاح حساب مخصوص در یكی از بانك­های دولتی در محل، برای نگهداری وجوه حاصل شده از محل كمك­ها و درآمدها ؛

و) تهیه و نگهداری دفاتر قانونی و انجام امور دریافت و پرداخت و امور مالی و واریز كمك­های نقدی و تقویم و نگهداری كمك­های غیرنقدی ؛

ز) تهیه و ارسال گزارش عملكرد و ترازمالی سالانه انجمن در پایان هر سال جهت بررسی به انجمن كتابخانه­های عمومی استان.

● ماده ۱۰- انجمن كتابخانه­های عمومی استان با تصویب هیأت امنا می­تواند در بخش­ها، شهرها و روستاهایی كه دارای شرایط لازم هستند نسبت به تشكیل انجمن كتابخانه­های عمومی بخش، شهر و روستا اقدام نماید.

▪ تبصره- وظایف انجمن­های كتابخانه­های عمومی بخش، شهر و روستا در چارچوب وظایف انجمن كتابخانه­های عمومی شهرستان و تركیب انجمن­های مذكور با لحاظ نوع اعضای انجمن كتابخانه­های عمومی شهرستان به موجب دستورالعملی است كه به تصویب هیأت امنا می­رسد.

● ماده ۱۱- تكلیف مالكیت اموال منقول و غیرمنقول دولتی كتابخانه­های عمومی و امور اداری، مالی و استخدامی آنها در آیین­نامه اجرایی این قانون مشخص خواهد شد، لكن كمك­ها و منابع نقدی و غیرنقدی اهدایی اختصاص داده شده به انجمن در حكم دارایی و اموال انجمن محسوب و در چارچوب ضوابط مصوب هیأت امنای كتابخانه­های عمومی كشور و طبق نظر اهدا­كننده استفاده و هزینه می­شود.

▪ تبصره ۱- كتابخانه­های عمومی به عنوان نهاد عمومی غیردولتی از استقلال مالی برخوردار بوده و هیأت امنای انجمن­ها و دبیرخانه­های آنها از اركان آن محسوب می­شوند.

▪ تبصره ۲- كتابخانه ملی، كتابخانه­های آستان قدس رضوی(ع) ، حضرت معصومه سلام الله علیها، حضرت عبدالعظیم (ع) ، احمد بن موسی (ع) ، كتابخانه آیت­الله العظمی مرعشی نجفی و كتابخانه مجلس شورای اسلامی تابع ضوابط و مقررات مربوط به خود و كتابخانه­های وقفی تابع وقفنامه می­باشند.

▪ تبصره ۳- كتابخانه­های خصوصی اشخاص كه با حفظ مالكیت خود و بدون وقف نمودن، آن را مورد استفاده عمومی قرار داده یا خواهند داد از شمول حكم این ماده خارج است.

● ماده ۱۲- شهرداری­ها می­توانند مقدار مناسب از اراضی متعلق به خود را برای ساختمان كتابخانه­های عمومی براساس طرح­های توسعه شهری به صورت بلاعوض در اختیار انجمن كتابخانه­ها قرار دهند. مؤسسات و شركت­های دولتی یا وابسته به دولت نیز مجازند زمین و ابنیه مورد نیاز را برای ساختن كتابخانه عمومی به صورت بلاعوض واگذار نمایند.

▪ تبصره- وزارت مسكن و شهرسازی مكلف است فضاهای مورد نیاز كتابخانه­های عمومی را كه براساس معیارهای مذكور در بند (۶۵۲۵۹;) ماده (۳) این قانون تعیین می­شود در طرح­های توسعه منظور نموده و مشاورین طرف قرارداد خود را ملزم به رعایت آنها نماید.

●ماده ۱۳- نحوه رسمیت یافتن جلسات و حدنصاب آرا لازم برای اخذ تصمیمات هیأت امنا و انجمن­های كتابخانه­های عمومی استان، شهرستان، بخش، شهر و روستا در آیین­نامه اجرایی این قانون مشخص خواهد شد.

● ماده ۱۴- آیین­نامه اجرایی این قانون توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تهیه و حداكثر ظرف مدت سه ماه به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.

● ماده ۱۵- قانون تأسیس كتابخانه عمومی در تمام شهرها مصوب ۲/۱۰/۱۳۴۴ و اصلاحات بعدی و سایر قوانین و مقررات مغایر با این قانون لغو می­گردد.

قانون فوق مشتمل بر پانزده ماده و هشت تبصره در جلسه علنی روز یكشنبه مورخ هفدهم اسفندماه یكهزاروسیصدوهشتادودو مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ ۲۵/۱۲/۱۳۸۲ به تأیید شورای نگهبان رسیده است.

مسعود بهمن آبادی

رئیس مجلس شورای اسلامی – مهدی كروبی

۱. قوهٔ قضائیه. روزنامهٔ رسمی جمهوری اسلامی ایران . چهارشنبه بیست­وششم فروردین ماه ۱۳۸۳. سال شصت، شماره ۱۷۲۱۹ .