حکومت فردیت و خلاقیت

روانشناسی اینترنت

هنگامی که واژه «دهکده جهانی» برای نخستین بار به کار برده شد، بسیاری از مردمان کشورهای سنتی پیشتر تحت سلطه و اکنون در حال توسعه، با بدبینی بسان توطئه یی نوین از سوی استعمار و امپریالیسم، بدان نگریستند. اما این واژه بی پایه بیان نشده بود. نسل های نوین فناوری های اطلاعاتی در راه بودند تا با رشد و گسترشی شتابان، این دهکده را بیافرینند. فناوری های پیشین همچون روزنامه، سینما، رادیو، تلویزیون، ویدئو و شبکه های کابلی و ماهواره یی، پیش از آن، از میان برداشتن فرسنگ ها و فاصله ها را آغاز کرده بودند.

«شبکه سوئیچ بسته یی» (PSN) پیشنهاد شده از سوی پول باران برای ارتش ایالات متحده به نخستین ساختار شبکه به نام «آرپانت» در سال ۱۹۶۹ انجامید که با شتاب ۵۰ کیلوبایت بر ثانیه، رایانه های مرکزی چهار پژوهشکده دانشگاه های لس آنجلس، استنفورد، سانتاباربارا و یوتا را به هم مرتبط می ساخت. در سال ۱۹۷۲ نخستین برنامه پست الکترونیک برای «آرپانت» پدید آمد. در سال ۱۹۷۶ امریکا و اروپا از طریق شبکه ماهواره یی آتلانتیک (SATNET) به هم پیوستند.

زادروز اینترنت کنونی را نخستین روز ژانویه ۱۹۸۳ می دانند که قرارداد ارتباطی اینترنت دگرگون شد. در کمتر از یک دهه، اینترنت از انحصار نظامی -امنیتی خارج و به حوزه های پژوهش های دانشگاهی وارد شد. فراگیری عمومی این «ابررسانه» در دهه ۱۹۹۰ رخ داد. بی گمان هیچ اختراع دیگری، اینچنین شتابان، بی درنگ پس از زاده و فراگیر شدن، چنین دگرگونی های سترگی را پدید نیاورده است.

اینترنت برخلاف روزنامه، سینما، رادیو، تلویزیون و شبکه های کابلی و ماهواره یی، گفتمانی بسته، یکسویه و اقتدارمآبانه ندارد. این «ابررسانه» بیش از هر رسانه دیگری، جایگاه تبادل و تحول دیدگاه ها و اندیشه هاست. آدمیان در اینترنت به آسانی می توانند ایده ها و اندیشه های خودشان را به اشتراک بگذارند. اینترنت حیطه ها و حوزه های فراوانی پدید آورده است که بر پایه مرزهای سیاسی، امنیتی و جغرافیایی بنیان گذاشته نشده اند. مدت هاست اینترنت به پشتوانه «فردیت» و «خلاقیت» اجتماعات، اقلیم ها و قلمروهایی آفریده است که جز خواست ها، کشش ها و دلبستگی ها هیچ چارچوب دیگری را نمی پذیرد. حکومت در اینترنت، از آن «فردیت» و «خلاقیت» است. فردیت و خلاقیت در اینترنت، «هویت» و «ملیت» می آفریند. احساس و اندیشه تک تک آدمیان، رنگ دلبستگی و وابستگی پذیرفته، به همبستگی و پیوستگی می انجامد. بدین گونه است که خرد و خلاقیت در اینترنت فردیت بنیاد، «قدرت» و «مشروعیت» پدید می آورند.

گرچه اینترنت فرزند مدرنیته است اما سرشتی پست مدرن دارد. اینترنت فضای مجازی نامتمرکزی است که هر هویت همگون و یکپارچه یی را می تواند برپا دارد یا زیر پا گذارد. اینترنت هویت های کهنه و نخ نما شده را کنار زده و آزادی های آدمیان را به رخ می کشد تا هویت های نوین هویدا شوند.

اینترنت گیتی را درمی نوردد و افسار و مهاری برای خود نمی یابد؛ این گونه مرزهای سیاسی، امنیتی و جغرافیایی را کمرنگ و بی رنگ می سازد تا «دهکده جهانی» سر برآورد. این گونه اینترنت با اصالت بخشیدن به آزادی و اندیشه های گوناگون، در عمل «طریقت جهانی» و «تک ملت گیتی» را بنیان می گذارد؛ الگو و انگاره یی که نه «لیبرال دموکراسی» غربی و نه «سوسیال دموکراسی» شرقی است،

اینترنت، قدرت را به مردمان بازمی گرداند و دولت ها و حکومت ها را به جایگاه حقیقی آنها (پاسداشت و خدمت به مردمان) وادار می سازد. «آزادی» فردیت بنیاد و «پویایی» خلاقیت بنیاد دو ویژگی برتر و یگانه این «ابررسانه» نسبت به رسانه های پیشین است. در اینترنت، سطوح آگاهی از حالت بالقوه به بالفعل می رسند تا هویت هایی از اجتماعات پراکنده آدمیان آفریده شود که پیشتر حتی احتمال وجودشان هم داده نمی شده است.

گروهی از دسترسی افراد به وب سایت های شرم ستیزانه و هرزه درآ، یا سیمپاتی برخی با فلان دستجات خرافی، انحرافی یا سیاسی نگران و شاکی هستند؛ در حالی که آنچه در درجه نه دوم که چندم اهمیت قرار می گیرند، همین «ویران شهر»ها و «آرمان شهر»های انتزاعی و مجازی اند. اصالت اینترنت به همان پویایی خلاقیت بنیاد و آزادی فردیت بنیادش است که توانایی ها و قابلیت های ناشناخته آدمی را به جوشش و پویش درمی آورد تا کاروان بشریت، شتابان تر رشد کرده و به کمال رسد.

اگر به جایگاه و اهمیت رادیو در برانگیختن و فراگیر ساختن جنبش های توده ها در سده بیستم میلادی نگاهی گزیده اما حساب شده بیندازیم، خواهیم فهمید اینترنت تا چه اندازه و چگونه به رشد و پیشرفت افراد و اجتماعات جایگزین، درون و بین ملت ها شتاب و راستا خواهد بخشید. هیچ اختراع و نوآوری دیگری همچون پیدایش و پیشرفت اینترنت، چنین امکانات گسترده و سترگی برای تحت تاثیر قرار دادن دگرگونی های اجتماعی فراهم نیاورده است.

روانشناسی اینترنت به کنش ها، واکنش ها و برهمکنش های آدمیان در این دنیای مجازی و انتزاعی بی همتا و بیکران می پردازد تا فرصت ها برای سامان بخشیدن به این قلمرو نوین پاس داشته شده و آسیب ها به کمترین اندازه برسد. به یاری و پشتیبانی پروردگار بخشنده مهربان، دست کم برای ۲۰ هفته، در همین ستون «روانپزشک آنلاین»، به روانشناسی «رنسانس به سبک مجازی» خواهم پرداخت. «گردوی دانش سخت است و محکم، اما نباشد ما را از آن غم»،

دکتر بهنام اوحدی

روانپزشک و درمانگر مشکلات جنسی زناشویی و خانوادگی

www.iranbod.com