مثل قارچ سبز می شوند

نگاهی به مشکلات آموزشگاه های موسیقی

اگرچه وضعیت آموزشگاه‌های آزاد در کشور ما همچنان آشفته و غیرمنظم است و از نظام مشخص و منسجمی‌تبعیت نمی‌کند، اما حکایت آموزشگاه‌های آزاد موسیقی، حکایت دیگری است. چرا که بازار آشفته موسیقی و حتی نیمه رسمی‌ آن بر مشکلات این صنف دامن هم زده و اعتراض هنرمندان و متخصصان با سابقه این رشته نیز برای ساماندهی وضعیت این مراکز آموزشی تاکنون راه به جایی نبرده است. هرچند تاکنون از سوی برخی نهادهای مسئول اقداماتی همچون: تهیه بانک اطلاعاتی و برگزاری جشنواره آموزشگاه‌های موسیقی، برای ساماندهی این مراکز صورت گرفته اما هنوز اقدام جامعی در این زمینه توسط هیچ مرکزی و نهاد مسئولی انجام نشده است.

هر ساله با آغاز فصل گرم و تعطیلی مدارس، بازار آموزشگاه‌های موسیقی نیز گرم می‌شود و بر تعداد هنرجویان و به دنبال آن مدرسان حاضر در این آموزشگاه‌ها نیز اضافه می‌شود غافل از آنکه این مراکز بدون وجود هدایت و نظارت تخصصی درحال گسترش و رشد شده‌اند.

براساس یک آمارگیری که در سال ۸۴ از تعداد آموزشگاه‌های رسمی ‌موسیقی در ایران انجام شده است، ۳۶۴ آموزشگاه موسیقی در سراسر کشور مشغول فعالیت هستند که تهران با ۱۸۲آموزشگاه، مقام نخست را دارد.اگرچه ممکن است چنین به نظر برسد که رقم بالای آموزشگاه‌های آزاد موسیقی نشان توجه جامعه ایرانی به هنر موسیقی باشد، اما باید توجه داشت این آموزشگاه‌ها هم اکنون جای خالی موسیقی را در سیستم آموزشی ما پر می‌کنند و به این ترتیب نمی‌توانند به عنوان یک شاخص مناسب در این زمینه عمل کنند. درحالی که یکی از نکات قابل اهمیت این است که آیا آموزشگاه‌هایی که تعداد آنها رو به افزایش است و قرار است کمبودهای سیستم آموزشی را جبران کنند; از کیفیت لازم برخوردارند یا خیر؟

«عاصمه فندرسکی»، مدیر آموزشگاه موسیقی آوای مهربانی معتقد است که تعداد بالای آموزشگاه‌ها کیفیت تدریس را تحت تاثیر قرار داده است.

وی وضعیت صدور مجوز آموزشگاه‌های موسیقی کشور را رضایت بخش نمی‌داند و معتقد است که این اوضاع به شیوه‌ای است که به هر فردی مجوز تاسیس آموزشگاه موسیقی داده می‌شود.

فندرسکی می‌گوید: «نحوه صدور مجوز برای مراکز علمی‌و کاربردی در تهران به این ترتیب است که تا ظرفیت مراکز موجود تکمیل نشود، نمی‌توان مرکز یا موسسه جدیدی دایر کرد، درحالی که درمورد آموزشگاه‌های آزاد و ازجمله موسیقی; به چنین شیوه‌ای عمل نمی‌شود و افراد مختلف می‌توانند به راحتی مجوز تاسیس آموزشگاه موسیقی دریافت کنند. در اینجا بحث، انحصار در آموزش موسیقی مطرح نیست، بلکه موضوع کیفیت آموزشی است که تنزل پیدا می‌کند. زیرا به این ترتیب توازن میان عرضه و تقاضا که از مهمترین اصول اقتصادی هر فعالیتی است، از بین می‌رود و عرضه از تقاضا بیشتر می‌شود و این موضوع علاوه بر تاثیر منفی که بر کیفیت آموزش دارد، تبعات نامناسب دیگری نیز به همراه دارد.»

«سودابه سالم» مدیر آموزشگاه موسیقی ودا نیز تعداد آموزشگاه‌های موسیقی در ایران را در مقایسه با جهان پرشمار توصیف می‌کند: «علاقه به موسیقی، به خصوص در جوانان باعث می‌شود تا در نبود فضای آکادمیک مناسب; این اندازه آموزشگاه موسیقی در ایران شکل بگیرد برای آنکه جوابگوی این همه علاقمند باشند. خوشبختانه با تمام ضعفهایی که آموزشگاه‌های آزاد موسیقی در ایران دارند، باید بگویم که همین‌ها موسیقی را در ایران زنده نگه داشته اند.»

تمام دانشجویان و فارغ التحصیلان رشته موسیقی بعد از ۵ سال می‌توانند مجوز تاسیس آموزشگاه بگیرند و دیگر از آنها امتحانی گرفته نمی‌شود. اما افرادی که سابقه فعالیت در حوزه موسیقی را دارند، برای دریافت این مجوز باید آزمونی که به همین منظور تعیین شده را پشت سر بگذارند. اگرچه ممکن است چنین قوانینی در نگاه اول منطقی و حساب شده به نظر برسد، اما ارزیابی عنصر کیفیت در هیچ کجای این شیوه به درستی پیش‌بینی نشده است، ضمن آنکه پس از تاسیس آموزشگاه نظارت حرفه‌ای بر نحوه کار این مراکز وجود ندارد.

«سوشیانت عازمی‌خواه»، مدیر آموزشگاه فاخته کرج نیز رشد بی رویه آموزشگاه‌های موسیقی را یکی از عواملی می‌داند که بر کیفیت آموزش موسیقی در کشور تاثیرات نامناسبی بر جای گذاشته است: «تعداد آموزشگاه‌های موسیقی به خصوص در چند سال اخیر و به دنبال افزایش عمومی‌گرایش به هنر موسیقی; بالا رفته است و متاسفانه تا شکایتی از آموزشگاه‌ها نشود، آنها به فعالیت خود ادامه می‌دهند. البته به آموزشگاه‌ها، مراکز تدریس‌های خصوصی غیرحرفه‌ای را هم باید اضافه کرد. مجموع این عوامل باعث می‌شود که ارزش یک آموزش حرفه‌ای و بلندمدت زیر سوال برود و هر هنرجویی با گذراندن چند دوره در این آموزشگاه‌ها فکر کند که یک نوازنده کامل شده است.»

این نوازنده پیانو یکی از دلایل بروز چنین مشکلی را شناخت عمومی‌پایین از هنر موسیقی و سازها می‌داند: «متاسفانه در کشور ما شناخت از موسیقی به دلایل مختلف بالا نیست و بسیاری از والدین و هنرجویان فکر می‌کنند که موسیقی هم مثل ترم‌های آموزش زبان رده بندی دارد و انتظار دارند با گذشت یک یا دوره تبدیل به یک نوازنده شوند. درحالی که آموزش موسیقی یک فرایند نسبتا بلندمدت است و در معلمی‌هم شیوه خود را دارد.»

دکتر «فرید عمران» مسئول مرکز آموزشی آکادمیا نیز در این زمینه می‌گوید: «۴۲ سال است که کار تدریس موسیقی می‌کنم و تاکنون هیچ سرفصلی را در آموزش‌های خود به کار نبرده‌ام. سرفصل‌ها را کسانی می‌نویسند که متخصص تدریس نیستند. باید استاد را آزاد گذاشت تا بتواند با توجه به امکانات موجود به آموزش بپردازد.»

سالم در جای دیگری; با تاکید بر اینکه کیفیت آموزش در بسیاری از آموزشگاه‌ها پایین است، عنوان می‌کند: «ما بارها و بارها گفته‌ایم که باید رشته مربی‌گیری موسیقی در ایران داشته باشیم، اما متاسفانه مسئولان پاسخ می‌دهند که به دلیل محدودیت‌ها ما نمی‌توانیم این رشته را داشته باشیم. طبیعی است دانشجویی که در رشته آهنگسازی و نوازندگی مشغول است; وقتی فارغ‌‌التحصیل می‌شود نه آهنگساز است و نه نوازنده چطور می‌خواهد یک معلم خوب موسیقی باشد؟ به همین خاطر به تنها چیزی که در آموزش موسیقی می‌توان امیدوار بود، غریزه هنری یک فرد است.»

اصولا منطق حکم می‌کند که ورود به هر فعالیتی (از جمله فعالیت هنری) مزایای مادی و معنوی به همراه داشته باشد که فعالیت‌های موسیقایی نیز از این قاعده مستثنی نیست. اگر چه ممکن است علاقه به هنر یا هر دلیل غیرمادی دیگری یک عامل محرک، برای گام نهادن به حوزه موسیقی باشد، اما بدون داشتن یک توجیه اقتصادی ادامه حضور در این حوزه معنا پیدا نمی‌کند. همین عامل موجب شده است، بسیاری; از خیر تدریس و حضور در آموزشگاه‌های موسیقی گذشته و سراغ فعالیت دیگری غیر از هنر بروند.فندرسکی در این زمینه می‌گوید: «آموزشگاه‌های موسیقی، حتما باید فعالیت خود را یک ملک تجاری یا دربست انجام دهند و هزینه‌های چنین محل‌هایی نیز بسیار بالاست. بنابراین گاهی برای گردانندگان آموزشگاه‌ها; هزینه‌های آموزش خود به خود بالا می‌رود. البته همان نبود تعادل میان عرضه و تقاضای موسیقی میان آموزشگاه‌ها و هنرجویان نیز موجب می‌شود که شهریه‌های آموزش بالا برود. زیرا زمانی که تعداد تمام آموزشگاه‌ها زیاد شود، تعداد هنرجویان هریک از آنها کاهش پیدا می‌کند. بنابراین آنها برای تامین هزینه‌های خود ناگزیر به بالا بردن شهریه‌ها می‌شوند.»

«عازمی‌خواه» نیز یکی دیگر از مشکلات اساسی آموزشگاه‌های موسیقی را هزینه بالای اجازه بهای واحدهایی می‌داند که آموزشگاه‌ها در آنها دایر شود: «بناهایی که برای آموزشگاه موسیقی اختصاص پیدا می‌کند، باید آگوستیک باشد و از امکاناتی بهره‌مند باشد که شاید دیگر آموزشگاه‌ها به آن نیازی ندارند. بنابراین این هزینه‌های جنبی را نیز باید به هزینه بالای اجاره بهای واحد تجاری هم اضافه کرد.»

«کیوان ساکت»، مدیر آموزشگاه وزیری نیز در این زمینه می‌گوید: « برخی از آموزشگاه‌ها برای تامین هزینه‌های خود اقدام به راه‌اندازی ساز فروشی یا بخش تعمیر ساز در داخل آموزشگاه می‌کنند، اما آموزشگاه موسیقی یک محیط فرهنگی هنری است و بسیاری حاضر نیستد، به این ترتیب شان این محل را پایین بیاورند، بنابراین بیشتر از سایرین مشکلات مالی خواهند داشت.»ساکت پیشنهاد می‌کند: «دولت و نهادهایی که مرتبط با موسیقی عمل می‌کنند، باید کمک‌هایی را نیز به فعالان این حوزه اختصاص دهند، همان طور که چنین بودجه‌هایی در قانون هم برای کمک به فعالیت‌های فرهنگی پیش بینی شده است. درحالی که همین آموزشگاه‌ها یکی از مراکزی هستند که موجب گسترش و معرفی هنر والای ایرانی خواهند بود.»

«مرتضی مبکی» جانشین مدیریت آموزشگاه موسیقی پویش نیز از کمبود امکانات برای فعالیتهای موسیقایی گله می‌کند: «ما در بخش زیرساخت‌های مربوط به فعالیت‌های فرهنگی و هنری کمبود داریم. یکی از همین بسترها امکانات مناسب آموزشی است. شما فکر کنید علاوه بر اینکه بسیاری از آموزشگاه‌های موسیقی برای تدریس هنر مناسب نیستند، هنرجویانی که به تازگی نواختن یک ساز را آغاز کرده‌اند نیز، محل مناسبی برای ارائه آن ندارند. بسیاری از نهادها یا موسسات دولتی یا نیمه‌دولتی، از امکاناتی همچون سالن مناسب بهره می‌برند که سال‌هاست خاک می‌خورد که می‌توان آنها را با اجاره بهای کمتر در اختیار آموزشگاه‌ها وحتی گروه‌های موسیقی قرار داد، تا در آنجا تمرین کرده و کارهای خودشان را ارائه دهند.»

این فعال حوزه موسیقی همچنین یکی دیگر از کمبودهای این حوزه را نبود امکان رقابت میان آموزشگاه‌های موسیقی می‌داند: «فضای سالم رقابتی میان آموزشگاه‌های موسیقی یکی از عواملی است که منجر به افزایش کیفیت آموزش موسیقی در کشور می‌شود، اما منتاسفانه شرایط و امکانات مناسب برای چنین رقابتی وجود ندارد و اصولا معیارهای مشخص و مناسبی هم برای آن تعریف نشده است.»

طاهره رحیمی