درباره فیلم فرش ایرانی هنر ایرانی در قاب سینما

«فرش ایرانی» که قرار است نماینده سینمای ایران در جشنواره مونترال هم باشد, اثری ارزشمند و به یاد ماندنی از یک هنر اصیل ایرانی است

چندی پیش فیلم مستند «فرش ایرانی» که شامل نگاه ۱۵ کارگردان ایرانی به فرش ایرانی در قالب ۱۵ فیلم کوتاه است، در موزه هنرهای دینی امام علی)ع( به نمایش درآمد. این فیلم که در جشنواره فجر و در کوران رقابت فیلم های بخش مسابقه به نمایش گذاشته شده بود، آنقدر که می بایست در آن زمان دیده نشد و مورد توجه قرار نگرفت.

«فرش ایرانی» که قرار است نماینده سینمای ایران در جشنواره مونترال هم باشد، اثری ارزشمند و به یاد ماندنی از یک هنر اصیل ایرانی است.

بهرام بیضایی، داریوش مهرجویی، عباس کیارستمی، بهمن فرمان آرا، مجید مجیدی، جعفر پناهی، بهروز افخمی، رخشان بنی اعتماد، کمال تبریزی، خسرو سینایی، مجتبی راعی، رضا میرکریمی، محمدرضا هنرمند، سیف الله داد و نورالدین زرین کلک هر یک فیلمی کوتاه درباره فرش ایرانی ساخته اند.

این فیلم ها به تهیه کنندگی رضا میرکریمی و به سفارش مرکز ملی فرش ایران تولید شده و در قالب یک فیلم سینمایی نمایش داد می شود.

البته قرار بود ابراهیم حاتمی کیا هم سازنده یکی از این فیلم های کوتاه باشد که به دلیل مشغله کاری موفق به ساخت فیلم نشد و جعفر پناهی به جای او یکی از فیلم ها را کارگردانی کرد. جالب اینکه از ناصر تقوایی هم به عنوان یکی از سازندگان فیلم ها نام برده می شد، اما تقوایی پس از مدتی از این مساله اظهار بی اطلاعی کرد و گفت که فقط در روزنامه ها خوانده که قرار است فیلمی کوتاه با چنین موضوعی را کارگردانی کند،

به غیر از حاتمی کیا و تقوایی، جای مسعود کیمیایی هم در بین سازندگان فیلم فرش ایرانی خالی است و اگر این سه نفر هم به این مجموعه اضافه می شدند، آن وقت دیگر جمع همه جمع می شد.

اما در فیلم فرش ایرانی، تقریباً اکثر کارگردانان به کار با فرم پرداخته اند و از دیدگاه خودشان به موضوع مورد نظر را به تصویر کشیده اند.

اما در میان فیلم های ساخته شده، آثار رخشان بنی اعتماد و جعفر پناهی از ساختار و روایت جذاب تری برخوردار است.

بنی اعتماد در فیلمش با عنوان «مشترک مورد نظر در دسترس نیست» تاثیرگذار ترین فیلم این مجموعه را ساخته است. او در فیلمش که ساختاری مستندگونه دارد به راستی عظمت فرش ایرانی و در عین حال مظلومیت بافندگان آن را به تصویر کشیده است. بنی اعتماد در این فیلم به فرشی که از روی سردر مسجد جامع اصفهان بافته شده، پرداخته است.

فیلم او با نشان دادن فردی که خود را طراح فرش مسجد جامع معرفی می کند، شروع می شود و در ادامه بنی اعتماد با سفر به اصفهان بافندگان اصلی فرش را پیدا کرده و با آنها گفت وگو می کند. فرشی که آنها بافته اند به راستی شاهکاری از هنر ایرانی است که متاسفانه به دلایلی لای پتو پیچیده شده و در انبار نگهداری می شود،

رخشان بنی اعتماد کارگردان فیلم «فرش سه بعدی» در مورد فیلمش می گوید: «طرح های زیادی برای این کار نوشته بودم که هیچ کدام راضی ام نمی کرد، تا اینکه موضوع آقای احمدی و ادعای مالکیت فرش سه بعدی پیش آمد و تصاویری هم که از ایشان دیدید توسط مستندسازی خارجی گرفته شده که برای ساخت فیلمی درباره من آنجا بود و از این تصاویر در فیلم استفاده کردم.»

اما فیلم جعفر پناهی نیز با عنوان «گره گشا» سر و شکل و روایت جذابی دارد. پناهی برخلاف دیگر کارگردانان به تعریف داستان در فیلم کوتاهش پرداخته است. او در فیلمش با ظرافتی همراه با جذابیت به مجموعه فرش های موجود در «بانک کارگشایی» می پردازد که مراجعه کنندگان در قبال به امانت گذاشتن فرش ها، مبلغی را به صورت وام دریافت می کنند.

فیلم پناهی که فقط یک پلان دارد به صورت دوربین روی دست روایت می شود. پناهی در این فیلم کوتاه به تعریف قصه می پردازد و فیلمش به نوعی داستان گو است. داستانی که با فرش ایرانی پیوند خورده است.

جعفر پناهی نیز در مورد فیلم «گره گشا» می گوید: «زمانی که این پیشنهاد مطرح شد، هیچ انگیزه یی نداشتم و فکر می کردم سفارشی شود. اما دوستان اصرار داشتند تا من هم در این مجموعه باشم تا اینکه خاطره یی از دوران کودکی ام به ذهنم رسید.

در آن زمان هر موقع مشکلی پیش می آمد، پدرم فرش مان را به بانک می سپرد و با پولی که می گرفت گره گشایی می کرد و ما تنها یک ماه قبل و بعد از عید این فرش را در خانه داشتیم. تحقیقاتی انجام دادم و دیدم ۸ سال است که دیگر این کار انجام نمی شود. این صحنه ها را بازسازی کردیم و کار را گرفتیم. »

اما در دیگر فیلم ها اگر انتظار داستان گویی را نداشته باشید، می توانید نمونه های بی نظیری از فرش ایرانی را روی پرده سینما تماشا کنید. اگر چه «فرش ایرانی» توقع تماشاگران را از سینماگران مطرح ایران برآورده نمی کند و فیلم های برخی از آنها حرف چندانی به لحاظ ساختار و یا نوع روایت ندارند، اما به هر حال تلاشی گرانبها در جهت معرفی هنر فرش ایران است که جای تقدیر دارد.