هراس امارات از تعطیل شدن کاسبان تحریم

سیاست اقتصادی یا اقتصاد سیاسی پرسش و مساله یی است که این روزها در روابط تجاری ایران با بسیاری از کشورها بدون پاسخ روشن باقی مانده است چرا که با بالا گرفتن تحریم های غرب علیه ایران, بسیاری از شرکای سابق ایران اندک اندک بارخود بستند و از ایران رفتند

سیاست اقتصادی یا اقتصاد سیاسی؛ پرسش و مساله‌یی است که این روزها در روابط تجاری ایران با بسیاری از کشورها بدون پاسخ روشن باقی مانده است چرا که با بالا گرفتن تحریم‌های غرب علیه ایران، بسیاری از شرکای سابق ایران اندک‌اندک بارخود بستند و از ایران رفتند.

برخی هم ظاهرا رفتند و در خفا با ایران ماندند و برخی دیگر که مشکلی برای تجارت با ایران نداشتند، قیمت معامله با ایران را با این شرایط بالا بردند و در مقام ناز و تنعم قرار گرفتند. کشورهایی همچون امارات، ترکیه، هند، چین ، پاکستان و... که در گذشته با ایران رابطه تجاری داشتند در این ایام تا توانستند هزینه معامله با ایران را بالا بردند و به روش‌های مختلف قصد استفاده از ضعف‌های ایران را داشتند. اما این روزها، با بالا گرفتن احتمال گشایش دیپلماتیک در روابط ایران وغرب، بحث توسعه روابط سیاسی و اقتصادی ایران با کشورهای اروپایی و امریکا باعث تکاپوی تازه‌یی در منطقه و میان این کشورها شده که نشانه‌هایی از تغییر در رفتار اقتصادی و سیاسی این کشورهاست.

در سوی نادیده این ماجرا، کشوری مانند امارات که تا همین ماه‌های اخیر اقدام به اخراج تاجران و فعالان اقتصادی ایران از این کشور می‌کرد، در اقدامی تازه از این کار فعلا صرف‌نظر کرده و فشار بر فعالیت‌های اقتصادی ایرانیان را اندکی کاهش داده تا شاید در روزهای پیش روی تجارت ایران سهم بیشتری از آن خود کند چرا که احتمال بازگشت ارتباط جهانی تجارت ایران، بازار سیاه و منفعت طلبانه چنین کشورهایی را به خطر انداخته است و این احتمال وجود دارد تا تجار ایرانی و اقتصاد برونگرای ایران این تجربه تلخ را فراموش نکند.

کشورهایی که به واقع در این سال‌ها کاسبان تحریم ایران بودند، حالا هراس دارند که حافظه تجاری ایران فراموشکار نباشد و رابطه آزاد با اروپا و امریکا، آنها را از میدان سود‌گیری از تجارت با ایران به در کند. حالا دوره تازه دیپلماسی ایران با غرب، هراسی شده بر بدنه تجارت سیاسی و سیاست تجاری کشورهایی که تا همین روزهای اخیر دست از سودجویی روز افزون از ایران بر‌نداشته بودند. حالا و در روزهایی که اندک‌اندک نشانه‌های روشنی از توافق ایران با غرب دیده می‌شود، این کشورها در رفتارهایشان تغییر زیر پوستی دیده می‌شود تا معلوم شود، این کشورها خوشحال از رابطه ایران با غرب نیستند. همچنین مسدود کردن حساب ایرانیان و اخراج ایرانیان ساکن در این کشور که تاکنون ادامه داشته به حال تعلیق درآمده و به نظر می‌رسد این شیخ نشین عربی بوی توافق ایران با غرب را زودتر از دیگران شنیده است. رفتارهای این شیخ نشین که اکنون بزرگ‌ترین کشور مبدا و طرف قرارداد در واردات ایران است، به نظر می‌رسد درحال تغییر است و نشانه‌هایی از تاثیردیپلماسی تازه ایران در جهان و منطقه در حال روشن شدن است.

▪ خبرهای خوش ژنو و امارات از پیش باخته

این روزها و پس از دور نخست مذاکرات هسته‌ای، با گروه ۵=۱ (در ژنو) امیدها نسبت به دستیابی توافق میان طرفین تا حدی زیادی افزایش داشته و در این خصوص مسوولان کشورهای مختلف در اطراف و اکناف اقتصاد ایران را به تکاپو وادار کرده است. برخی چون کشورهای عربی دست به کارشکنی‌های پشت پرده اقدام کرده و برخی هم در حال بررسی رویکرد خود برای مواجهه با ساختار تازه اقتصاد ایران هستند چرا که به نوشته روزنامه نیویورک تایمز، یک مقام ارشد در دولت ایالات متحده امریکا، دور نخست مذاکرات هسته‌یی با ایران را «امیدبخش» خوانده و خبر داده است که امریکا طرح کاهش تحریم‌های تهران و آزادسازی تدریجی اموال آن را در دست بررسی دارد. این مسوول در دولت امریکا روایت کرده که در طرح کاهش تحریم‌های ایران پیش‌بینی شده که چندین میلیارد دلار از وجوه بلوکه شده ایران آزاد شود اما این وجوه به صورت قسطی آزاد تا از مخاطرات سیاسی و دیپلماتیک لغو تحریم‌ها پرهیز شود.

حال با توجه به آنچه پیش‌رو است، گشایش سیاسی اقتصادی ایران و غرب باعث خواهد شد تا زمینه رقابت برای ورود به بازار ایران افزایش یابد و ترکیب شرکای تجاری ایران تغییر کند. این‌گونه است که کشورهای عربی خلیج فارس و خاصه امارات باید به دنبال نگه داشتن بازار کنونی و بالا بردن سهم خود در آینده باشند و با کشورهای قدرتمند اروپایی و امریکایی رقابت کنند. با این حساب و سوابقی که این کشور در تجارت با ایران داشته به نظر می‌رسد پیش دستی اماراتی‌ها در توقف ادامه تحریم‌های ایران (تا حد امکان و علاقه)، برای نباختن بیشتر در بازی است که از هم‌اکنون بازنده‌ آن هستند چرا که نگاهی به حجم تجارت ایران با امارات گویاست که این کشور در دهه گذشته و با نبود کشورهایی چون آلمان که روزگاری شریک اول تجاری ما محسوب می‌شدند، این روزها به شریک اول ایران مبدل شده‌اند و در چند سال اخیر، حضور کمرنگ کشورهای اتحادیه اروپا و صادرات ضعیف کالاهای آنها به ایران فرصتی بی‌نظیر برای امارات متحده عربی، چین و کره جنوبی و ترکیه بود که از تحریم ایران سودی سرشار نصیب خود کنند و واسطه کالاهایی شوند که پیش از این مستقیم خریداری می‌شد.

هر چند که این کشور با نفع تجاری خود به ایران هم در این روزگار کمک کرده است اما تجارت مجدد و انبار و قاچاق کالا از این کشور، دست آخر به ضرر مصرف‌کننده ایرانی بوده و تنها ارزش‌افزوده فراوانی (به بهانه واسطه‌گری بین ایران و غرب) برای این شیخ نشین ایجاد کرده و باعث رشد اقتصادی آن کشور ازجیب ایران بوده است چرا که تا پیش از تحریم‌ها صنایع کلیدی ایران و بازرگانی و اموراعتباری ومالی کشوردرسطح معمولی با دنیا رابطه داشت و انتقال منابع ارزی برای خرید کالا و خدمات دستخوش محدودیت‌ها نبود و کالاهای سرمایه‌یی و واسطه ازکشورهای توسعه یافته مستقیم به ایران می‌رسید.

حالا به همین دلیل است که تلاش این روزهای ایران برای حذف تحریم‌ها باعث نگرانی برخی کشورها شده زیرا تحریم تجاری، بانکی و نفتی ایران منجر به کاهش حضور کشورمان در بازارهای مختلف شده و خودبه‌خود فضا برای رقبای سنتی ایران باز شده است. بر این اساس است که در وحدتی ناآشکار، چین و روسیه به دو متحد استراتژیک تبدیل شده‌اند تا از این وضع سودی دو طرفه ببرند و عواید خود را در تداوم تحریم‌ها بدانند. اینگونه است که این کشورها با توجه به چنین معادلاتی می‌کوشند مانع توافق فوری و آسان میان کشورهای غربی با ایران شوند. در این راه هم کشوری چون امارات که طعم شیرین سود‌گیری از ایران در این شرایط را چشیده هم‌پیمان و همراه با چنین اتحادهای نا آشکاری است. هر چند که بدون این دست‌اندازها هم ایران برای بازگرداندن وضعیت تجارت خارجی‌اش به پیش از تحریم‌ها راه دشواری را در پیش دارد اما با در نظر گرفتن این مشکلات و اهداف کشورهای ذی‌نفع در این راه می‌توان بهتر تصمیم گرفت و برای اقتصاد ایران نسخه‌یی جامع‌تر پیچید و راه توسعه تجاری ایران و اقتصاد را برای رشد تجاری با اروپا و امریکا تسهیل کرد چراکه در این زیان ایران، اروپایی‌ها هم طی یکی دو سال گذشته بازار پرسود خرید نفت از ایران را از دست داده‌اند و در حال حاضر انگیزه قوی برای برقراری دوباره تماس اقتصادی با ایران دارند.

حمیدرضا طهماسبی‌پور