بیمـاری هـای ناخـن

ناخن در واقع وسیله حفاظتی برای محافظت از نوک انگشت در برابر آسیب های محیطی است ولی علاوه بر آن برای انجام اعمال ظریف مانند بستن دکمه و برداشتن اشیای کوچک نیز استفاده می شود

ناخن‌ در واقع وسیله حفاظتی برای محافظت از نوک انگشت در برابر آسیب‌های محیطی است ولی علاوه بر‌ آن برای انجام اعمال ظریف مانند بستن دکمه و برداشتن اشیای کوچک نیز استفاده می‌شود...

صفحه ناخن از ریشه ناخن ایجاد می‌شود که این بافت در زیر چین ناخن قرار گرفته و وظیفه تولید ناخن را بر عهده دارد. صفحه ناخن، محکم به بستر ناخن می‌چسبد، به طوری که جدایی این دو فقط در حالت‌ها و بیماری‌های خاصی اتفاق می‌افتد. ناخن به طور متوسط ۱/۰ میلی‌متر در روز رشد می‌کند. ابتلا به هیپرتیروییدی و بارداری، بر میزان رشد ناخن می‌افزاید و سوء‌تغذیه از رشد آن کم می‌کند. رشد ناخن در مردان سریع‌تر از زنان و در افراد جوان سریع‌تر از افراد مسن است ولی در کل ناخن دست‌ها ۲ تا ۳ برابر سریع‌تر از پاها رشد می‌کند.

جدا شدن صفحه ناخن از بستر آن را اصطلاحا «اونیکولیز» می‌گویند. این بیماری حالت شایعی است که بیشتر در اثر تماس زیاد دست‌ها با آب اتفاق می‌افتد. بنابراین در زنان خانه‌دار و کارگران مواد غذایی بیشتر دیده می‌شود. اونیکولیز در افرادی هم که ناخن‌های بلندی دارد یا مدام از لاک ناخن یا ناخن مصنوعی استفاده می‌کنند نیز به طور شایع دیده می‌شود. البته بیماری‌های مختلفی مثل پسوریازیس، عفونت‌های قارچی، اگزما و مصرف برخی داروها هم می‌تواند عامل ایجاد این حالت باشد. در هر یک از موارد ذکر شده، ابتدا باید علت‌یابی و سپس درمان خاص آن بیماری انجام شود.

بسیاری از اختلالات موضعی و سیستمیک بدن، خود را به صورت تغییرات رنگ بستر ناخن یا صفحه ناخن نشان می‌دهند. به طور مثال، بستر ناخن که در حالت طبیعی صورتی‌رنگ است، ممکن است در اثر کم‌خونی فقرآهن کمرنگ، در اختلالات قلبی ـ عروقی، آبی یا خاکستری و در بیماری پسوریازیس به رنگ قرمز (ناشی از گشادشدگی مویرگی) درآید. گاهی هم خون‌ریزی‌های طولی کوچک در بستر ناخن داریم که می‌تواند ناشی از ضربه‌های محیطی، بیماری‌های قلبی ـ عروقی، عفونت‌های قارچی و پسوریازیس باشد. علاوه بر خون‌ریزی کوچک خطی، گاهی خون‌ریزی منتشر در بستر ناخن اتفاق می‌افتد که در این حالت نیز علت شایع، ضربه است ولی می‌تواند ناشی از بدخیمی‌های خونی، بیماری‌های بافت هم‌ بند یا کمبود شدید ویتامین C هم باشد. همه این حالت‌ها خود را به شکل تغییر رنگ ناخن یا بستر ناخن نشان می‌دهد.

گاهی بافت بستر ناخن به دلیل رشد بیش از حد بستر ناخن ناشی از پسوریازیس یا عفونت‌های قارچی ضخیم می‌شود ولی گاهی صفحه ناخن نیز ضخامت پیدا می‌کند که این حالت را علاوه بر عفونت قارچی، ممکن است در مواقعی مشاهده کنیم که ضربه‌های مداوم و مزمن به صفحه ناخن وارد می‌شود (مثل ضربه‌های شغلی).

عفونت‌های اطراف ناخن که به طور معمول به شکل قرمزی و تورم همراه با درد بافت اطراف ناخن مشخص می‌شود، ۲ نوع حاد و مزمن دارند. نوع حاد آن در اثر ورود باکتری‌ها و تکثیر آنها در بافت اطراف ناخن ایجاد می‌شود و ممکن است آبسه هم به وجود آید ولی نوع مزمن در مواردی ایجاد می‌شود که لایه محافظ دور ناخن به علل مختلف آسیب‌دیده و از بین رفته باشد.

شکایت شایع دیگر، شکنندگی ناخن است. شکنندگی ناخن در واقع ترکیبی از نازک و لایه‌لایه‌شدن و در نهایت ایجاد شکستگی‌های کوچک و نامنظم در صفحه ناخن است. این حالت به طور شایع در افرادی دیده می‌شود که در طول روز دستشان مدام با آب تماس دارد، در این حالت ناخن به‌طور مکرر مقادیر قابل‌ملاحظه‌ای آب را جذب می‌کند و بعد آن را از دست می‌دهد. کم کردن تماس با آب و استفاده مرتب از مرطوب‌کننده، باعث اصلاح این حالت خواهد شد ولی گاهی هم ممکن است این شکنندگی ناشی از عفونت قارچی، پسوریازیس، اختلالات غدد درون‌ریز یا حتی به‌طور شایع ناشی از افزایش سن باشد. نوع دیگری از تغییر شکل و مقاومت ناخن را در کسانی می‌بینیم که به آرتروز مفصل مجاور مبتلا هستند. در این حالت ناخن مجاور تغییر شکل می‌دهد و یک قوس عرضی به وجود می‌آورد. با ادامه رشد ناخن، یک شکل مخروطی ایجاد می‌شود و بافت نرم زیرین تحت‌فشار قرار می‌گیرد و ممکن است دردهای شدیدی هم داشته باشد. پس در هرگونه تغییر شکل و مقاومت ناخن باید ابتدا به علل آن توجه و سپس برای درمان‌های دارویی یا جراحی اقدام کرد.

دکتر محمدعلی نیلفروش‌زاده

رییس مرکز تحقیقات پوست و سالک