سالی که نکوست از بهارش پیداست

مروری بربیست و ششمین جشنواره تئاتر فجر

جشنواره تئاتر فجر امسال بعد از چندین ماه تعطیلی تئاتر شهر و یک سالی که مدام به بهانه تعمیرات‌، این ساختمان به خواب تعطیلا‌ت می‌رفت‌، آغازبه کار کرد‌. جشنواره‌ای که با توجه به یکه بودنش به لحاظ گستردگی اجرایی‌، در صدر جشنواره‌های تئاتری کشور قرار دارد و به نوعی می‌تواند نشانگر پتانسیل تئاتری کشور هم باشد‌.

اما انگار کسالت پیشین دامن‌، بیست و ششمین جشنواره تئاتر فجر را هم گرفت که با وجود آنکه از هفدهم تا بیست و پنجم بهمن ماه‌، تئاتر از در و دیوار تهران می‌ریخت اما به زحمت کار قابل تاملی با عیار‌های تئاتری دیده شد که این اتفاق جای بسی تامل دارد‌. البته با توجه به تعطیلا‌ت بی وقفه تئاتر شهر در یک سال اخیر و در نهایت تعمیرات ظاهری و آن هم نه با زیبایی‌شناسی یک ساختمان تئاتری‌، باید انتظار برگزاری جشنواری در ابعاد وسیع و درونی بی جان را می‌داشتیم‌.

جشنواره تئاتر فجر در سیزده بخش طراحی شد که عبارت بودند از; مرور تئاتر ایران‌، منتخبان جشنواره‌های نمایشی‌، تئاتر خیابانی‌، مسابقه بین‌المللی تئاتر‌، تئاتر ملل‌، نمایش‌های رادیویی و تلویزیونی‌، پژوهش‌، تجربه‌های دانشجویی‌، تئاتر دانش آموزی‌، نمایشنامه نویسی و نمایشنامه خوانی‌، چشم انداز تئاتر ایران در سال ۱۳۸۷‌، تئاتر فراگیر(مردمی) و مسابقه ۲۵ سال پوستر تئاتر ایران‌. این در حالی است که برای اجرای بخش‌های مختلف این جشنواره‌، ۹۱سالن و فضای باز بسیج شدند‌. از تئاتر شهر گرفته تا مرکز توانبخشی ۱۷ شهریور اتوبان شهید محلا‌تی‌.

● سمینار بین‌المللی تئاتر شرق

سمینار بین‌المللی تئاترشرق که قرار بود محملی برای تبادل آراء متخصصان تئاتر ایران و جهان باشد‌، در روز نخست تبدیل به پدیده‌ای برای مورد تمسخر قرار گرفتن ما‌، توسط میهمانان خارجی بود که جای تاسف بسیار است‌. روز نخست این سمینار در حالی در طبقه دوم تئاتر سنگلج برگزار شد که پس از یک ساعت از ورود سخنرانان داخلی و خارجی به این محل‌، هنوز برگزارکنندگان مشغول بررسی دستگاه ویدئو پروجکشن بودند که در نهایت هم بی نتیجه ماند و میهمانان خارجی با سرو صورت به هم نشان می‌دادند که باید خودشان به جای تصاویر فیلم‌ها‌، بازی کنند و در نهایت‌، به هم کمک کردند تا با استفاده از لپ‌تاپ خود‌، فیلم‌هایی از نمایش شرق را نمایش دهند و از ما هم دعوت کردند تا برای بهتر دیدن جلو برویم‌. این در حالی بود که در این سمینار، دکتر فرهاد ناظرزاده کرمانی ‌نیز به ایراد سخنرانی پرداخت که از سخنرانان خارجی کم نداشت‌. اما متاسفانه شیوه سرویس دهی نامنظم و سرمای مکان برگزاری ما را در مرتبه‌ای فروتر قرار داد.

در این جلسه ناظرزاده کرمانی، با موضوع ریختارهای نمایشگانی سنتی و تئاتر سنتی هند سخنرانی کرد. وی در این باره گفت: علا‌قه من از تئاتر شرق به سال‌های آخر تحصیلم در آمریکا و اوایل دهه ۸۰ برمی‌گردد. من در آن جا متوجه شدم که یک مرکز بزرگ مطالعات تئاتر شرق در دانشگاه هاوایی است و همه نوع منابع دیداری و شنیداری درباره این جریانهای تئاتر گردآوری شده است. در آن زمان سه تئاتر ژاپن، چین و هند شناخته شده بود و در سال‌های ۹۰ و بعد از آن جریانهای تئاتری دیگری به تئاتر شرق اضافه شد; که تئاتر سنگاپور و مالزی بود. بعدا نوبت به تئاتر جزایر جنوب شرقی آسیا، فیجی و به دنبال آن تئاتر کره و اندونزی رسید.

وی با اشاره به تئاتر پست مدرنیستی که معتقد به کثرت‌گرایی است و بر پایه‌اندیشه ژاک دریدا و میشل فوکو مرجع تئاتر شرق در جهان شده‌اند، افزود: اینها تئاترهایی هستند که سال‌ها در حاشیه بودند و حالا‌ جزء متن محسوب می‌شدند. در اواخر دهه ۸۰ یوجینیو باربا براساس شگردها و شیوه‌های رقص کاتاکالی هند هنر نمایش سازمان داده می‌شود و این گونه تئاتر شرق بر تئاتر غرب تاثیر می‌گذارد و از این راه به تمام دنیا منتقل می‌شود. هند به عنوان بزرگ‌ترین و دموکراتیک‌ترین کشور دنیا دارای گونه‌های تئاتری است که در دهه ۸۰ تئاتر خود را به کل دنیا معرفی کرد.

ناظرزاده کرمانی که تعدادی از متن‌های نمایشنامه‌نویسان معاصر هندی را به فارسی ترجمه کرده است و هم‌اکنون در حال نگارش کتابی با موضوع نمایشنامه‌نویسی در هند است، تصریح کرد: نکته مهم در مورد تئاتر هند این است که دارای ۱۲ منطقه جغرافیایی است که هر کدام شکل نمایشی خاص خود را دارد. در تمام این ۱۲ منطقه لغت‌های فارسی به وفور دیده می‌شود و اسم شخصیت‌ها فارسی‌ایرانی در آنها است. این به دلیل مهاجرت زرتشتیان ایرانی به هند پس از آمدن اسلا‌م به ایران است، که در آنجا توانسته‌اند از طریق دین زرتشتی و فرهنگ ایرانی تاثیرگذار باشند. در نمایش‌های حماسی هندی تاثیر ایرانی و زرتشتی را می‌بینیم. حماسه‌های هندی شبیه حماسه‌های ایلیاد و ادیسه در یونان هستند که بیانگر تاثیر حماسه‌های هندی بر حماسه‌های یونانی است. تئاتر معاصر هند هم با تاثیر از تئاتر غرب، به ویژه تاثیر تئاتر انگلستان بر تئاترهای سنتی هند ایجاد شده و به همین دلیل یک ترکیب دوگانه در شکل‌های تئاتر معاصر هند که با تئاتر غرب درآویخته است، دیده می‌شود.

تئاتر امروز یک تئاتر التقاطی است و برخی از متدهای غربی مانند استانیسلا‌وسکی، برشت و آرتو در آنجا تاثیرگذار بوده‌اند. بزرگترین هنرمند متاثر از تئاتر غرب رابیندرانات تاگور است. همچنین شماری نمایشنامه‌نویس در دهه ۷۰ و ۸۰ بسیار تحت تاثیر سبک‌ها و گونه‌های غربی شدند و با سنت‌های تئاتر هندی فاصله گرفته‌اند، چون حس می‌کردند با تئاتر جهانی که تئاتر غرب محسوب می‌شود، بهتر می‌توانند حرف‌های خود را مطرح کنند.سپس دکتر نیل ون در لیندن از کشور هلند درباره تئاتر اندونزی و با پخش فیلمی از تئاتر عروسکی سایه در آنجا سخنرانی کرد‌.

او مهمترین شکل تئاتر اندونزی را نمایش عروسکی وایانگ دانست که در بزرگترین کشور مسلمان دنیا شکل گرفته است. این نمایش عروسکی سایه‌ای به نام وایانگ کولیت معروف است. وایانگ به معنای سایه و روح و کولیت به معنای حرف و قسمت است.بنابر نظر این پژوهشگر تئاتر شرق، به دلا‌یل مذهبی (اسلا‌م) حضور انسان و عروسک در صحنه ممنوع است و به همین دلیل سایه جایگزین آن شده. در قرن ۱۹ بنابر شرایط چون وجود شخصیت انسانی و عروسک ممنوع اعلا‌م شده بود، نمایشگران یک پرده زدند و با یک چراغ روغنی و تلفیق با عروسک به صورت سایه این نمایش را اجرا کردند.

در آن دوره بیشتر داستانها از مهاباراتا و رامایانای هندی روایت می‌شد و همین دلیل منع نمایش‌های هندی در اندونزی شد همین باعث ایجاد تئاتر عروسکی شد. سومین دلیل هم اینکه وجود انسانها و عروسک‌ها حساسیت کار را بالا‌ می‌برد اما سایه چنین نظرگاهی را از بین می‌برد. وایانگ کولیت نه تنها قدیمی‌ترین شیوه که محبوب‌ترین شیوه نمایش عروسکی در ایران است. این نمایش در مناطق جاکارتا و سوراوایا با روایانی به نام دالا‌ن اجرا می‌شوند که دالانها شخصیت بسیار محبوب و مشهوری دارند و مثل فوتبالیست‌ها در غرب ستاره می‌شوند.

در هر کار عروسکی سایه گامللانها که شامل ۱۰ تا ۱۲ نوازنده موسیقی می‌شوند، حاضر هستند و البته باز هم دالا‌ن از این شخصیت‌ها مهم‌تر است. از غروب تا طلوع خورشید، نوازندگان می‌نوازند و دلا‌لا‌ن به صورت از بر داستانهای زیادی را روایت می‌کنند. با آن که وایانگ یک نمایش سنتی است، اما در طول هزار سال تحول یافته و امروز تبدیل به یک پدیده جهانی شده است.رابرت ویلسون سه سال پیش بر اساس یکی از شکل‌های آن تئاتری را در اروپا اجرا کرد.همچنین از سوی سازمان جهانی یونسکو وایانگ کولیت در سال ۲۰۰۳ از عناصر فرهنگی غیرمادی به شمار آمده است.

دکتر نگوکیم لوآن هم از کشور ویتنام که در تئاتر سنتی این کشور فعالیت می‌کند، پیشینه این تئاتر را از سال ۱۹۶۸ می‌داند که با هدف حفظ و نگهداری تئاترهای سنتی فعالیت خود را آغاز کرده است. این تئاتر تاکنون در بیش از صد جشنواره داخلی و خارجی شرکت کرده و جوایز متعددی را دریافت کرده است. تئاتر عروسکی آبی که به فرهنگ سنتی ویتنام برمی‌گردد، نوعی هنر سنتی و محصول زندگی معنوی کارگران و کشاورزان است. اینگونه نمایش از همین اواخر به عنوان میراثی غیرمادی در سازمان یونسکو ثبت شده است. تئاتر عروسکی هایفونگ که در سفر به اقصی‌نقاط جهان اجراهای متعددی داشته، یکی از تئاترهای عروسکی حرفه‌ای ویتنام است و جوایز متعددی را از جشنواره‌های محلی تئاتر عروسکی به دست آورده است.

گروه ما در شهرهای مختلف آمریکا در سال ۱۹۹۲ اجرا داشته و در آگوست سال ۲۰۰۷ در جشنواره بین‌المللی تئاتر عروسکی شرکت کرده است. بسیاری از روزنامه‌نگاران و منتقدان این نمایش عروسکی را دیده و از آن به عنوان میراث فرهنگی فراموش شده یاد کرده‌اند.

دکتر الکساندر ساشا دونجرویج از کانادا درباره تعامل فرهنگی تئاتر محلی و تئاتر جهانی سخنرانی کرد، و در مقاله خود به تئاتر معاصر و سبک‌های اجرایی از آغاز دهه ۱۹۷۰ به بعد پرداخت و همچنین به خط سیر ارتباط محتوایی و نیز تنش‌های بین فرهنگ محلی و فرهنگ جهانی، گفتمانهای پست مدرن و پس از استعماری و تبادلا‌ت بین فرهنگی و میان رشته‌ای اشاره کرد. در این مقاله از کار حرفه‌ای گروه‌ها و فعالا‌ن تئاتری همچون رابرت لوپاژ و گروه نمایشی یوجینو باربا به عنوان موارد و نمونه‌های عملی استفاده کرد. از این فعالا‌ن عرصه تئاتر برای ارائه این محتواها بهره گرفته می‌شود‌.

● یک قدم مبارک

بعد از گذشت ماه‌ها از برگزاری جشنواره نمایش‌های آئینی ‌ سنتی که افتتاحیه آن در تئاتر نصر بود و قرار بود برگزاری افتتاحیه در این مکان‌، فال نیکی بر شروع روند بازسازی این بنای تئاتری رو به ویرانی باشد‌، انجام این وعده‌، مدام به دلیل نبود بودجه به تعویق می‌افتاد تا اینکه بالا‌خره‌، در جشنواره بیست و ششم این سکوت شکسته شد.مراسم افتتاحیه فاز نخست بازسازی و نوسازی تئاتر نصر با حضور محمدحسین ایمانی خوشخو، معاون هنری وزارت ارشاد اسلا‌می‌و جمعی از هنرمندان و اصحاب رسانه در این تماشاخانه قدیمی برگزار شد.

کیومرث مرادی‌، مدیر بازسازی و نوسازی تئاتر نصر، ضمن ابراز خرسندی از حضور حاضران در مراسم افتتاحیه گفت: اکنون ۲۹ روز است که به منظور بازسازی و نوسازی تئاتر نصر در این مجموعه قدیمی مستقر شده‌ایم و پس از آسیب‌شناسی مراحل بازسازی و نوسازی ادامه پیدا کند.در ادامه این مراسم مهندس شافعی، مهندس ناظر پروژه نوسازی و بازسازی تئاتر نصر‌، گفت: محل خیابان لا‌له‌زار و تئاتر نصر دارای پیشینه‌ای است که باید به آن توجه ویژه‌ای صورت گیرد.خیابان لا‌له‌زار از میدان توپخانه تا انتهای خیابان لا‌له‌زار نو منطقه‌ای است که شهرداری تهران نیز روی آن برنامه‌ریزی کرده تا مکانهای هنری شناخته شوند و مورد بازسازی و نوسازی قرار گیرند.

جای خوشحالی دارد که مرکز هنرهای نمایشی در این راه آستین را بالا‌ زده و تئاتر نصر را به عنوان نخستین مکان هنری این منطقه انتخاب کرده و مرحله بازسازی و نوسازی آن‌را نیز آغاز کرده است، که البته نیازمند همکاری ارگانها و اسپانسرهای مختلف نیز هست تا این مجموعه ۲۴۰۰ متری مورد بازسازی قرار گیرد و محل مناسبی برای حضور هنرمندان شود. وی در ادامه گفت: طی روزهای اخیر با سرعت زیادی بخش‌های مختلف تئاتر نصر را مورد آسیب‌شناسی قرار دادیم و حتی تمام اسناد و مدارک گراندهتل که تئاتر نصر نیز بخشی از آن محسوب می‌شود را مورد پژوهش قرار دادیم و قرار است ضمن بازسازی تئاتر نصر سه دهنه از نمای کلی گراندهتل را نیز بازسازی کنیم. مهندس شافعی با اشاره به اینکه بخش‌هایی از راهروی ارتباطی تئاتر نصر و سقف سالن نمایش نیازمند بازسازی است گفت: این تماشاخانه مکانی تاریخی است که آغاز تئاتر علمی ایران از این محل رقم خورده بنابراین نیاز است که مکانهای مشابه این جا نیز حفظ شوند و زمینه‌ای به وجود آید تا افراد جوان‌تر در آینده اسناد و مدارک آن‌را مورد بررسی قرار دهند و بتوانند از آن استفاده کنند. وی خاطرنشان کرد: در هر یک از فازهای نوسازی و بازسازی تئاتر نصر تحقیق و پژوهش کامل صورت می‌گیرد و اکنون بازسازی بخش‌های اداری این تالا‌ر نیز در طبقه فوقانی شروع شده است.

در فاز دوم مرحله بازسازی و نوسازی نیز سالن نمایش بازسازی می‌شود و سن (صحنه نمایش) و پشت صحنه که از ارزش زیادی برخوردار است، مورد بازسازی قرار خواهد گرفت.در فاز نهایی این بازسازی نیز دو گالری و کتابخانه مناسب برای تئاتر نصر در نظر گرفته شده که ساخته خواهد شد.در ادامه تصاویری از تکیه دولت، تئاتر تهران، تئاتر مشهد، تئاتر تبریز، باغ لا‌له‌زار و نقشه قدیمی تئاتر نصر که از زیر شیروانی تئاتر نصر یافته شده با استفاده از ویدئو پروژکشن به نمایش گذاشته شد.

پس از پخش این تصاویر، کیومرث مرادی گفت: امیدواریم فاز دوم مرحله بازسازی و نوسازی تئاتر نصر اردیبهشت‌ماه سال ۸۷ آغاز شود و پس از پایانی بازسازی و نوسازی تئاتر نصر، این تماشاخانه تبدیل به مرکز اسناد تئاتر کشور خواهد شد و با طراحی مهندس شایقی، ‌ غرفه‌هایی به وجود خواهد آمد تا وسایل شخصی هنرمندان قدیمی در آنها قرار گرفته و مورد بازدید علا‌قه‌مندان و هنرمندان قرار بگیرد.در ادامه این مراسم، دکتر محمدحسین ایمانی خوشخو، معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلا‌می‌گفت: در سال ۱۳۶۴ وقتی دکتر علی منتظری در سمت ریاست مرکز هنرهای نمایشی بودند، بحث راه‌اندازی مجدد تئاتر نصر به وجودآمد و مجید جعفری مأمور راه‌اندازی این تماشاخانه شد که چندین سال نیز چراغ آن روشن بود.

اما برای حفظ اصل این مجموعه این نتیجه حاصل شد که موقتا تعطیل شود و طی این سال‌ها تلا‌ش‌هایی نیز صورت گرفت تا اکنون که مرکز هنرهای نمایشی با همکاری جهاد دانشگاهی برای راه‌اندازی این تالا‌ر اقدام کرده است. وی افزود: تئاتر نصر می‌تواند شاهد اجراهای موزه‌ای تئاتر باشد و علا‌وه بر اینکه بازدیدکنندگان اسناد و مدارک تاریخی این مکان را مشاهده می‌کنند، می‌توانند نمونه‌هایی از نمایش‌های آیینی ما را نیز تماشا کنند.در ادامه، داریوش اسدزاده هنرمند پیشکسوت تئاتر گفت: من ۴۰ سال در تئاتر نصر به عنوان بازیگر، کارگردان و مدیر فعالیت کرده‌ام.

در سال ۱۳۲۱ وارد کار تئاتر شدم. وقتی در هنرستان هنرپیشه‌گی درس می‌خواندیم شب‌ها به تئاتر نصر می‌آمدیم و در نقش سیاهی لشگر به همراه بهشتی، جعفری، قنبری و... بازی می‌کردیم.گراندهتل و تئاتر نصر توسط باقر اف ساخته شد. در سال ۱۹۱۷ وقتی در روسیه انقلا‌ب شد بسیاری از افراد به شهرهای مختلف ایران فرار کردند و باقر اف به تهران آمد و با توجه به این که مهندس آرشیتکت بود، تئاتر نصر را ساخت.

در آن زمان سالن نمایش تئاتر نصر به شکل کنونی نبود و از غرفه‌های چهار نفره تشکیل شده بود اما وقتی اینجا بازسازی شد برای بزرگ‌تر شدن سالن نمایش غرفه‌ها از بین رفت.تئاتر نصر با عنوان سینما خورشید معروف شد و بعدا در دی ماه ۱۳۱۸ توسط سیدعلی خان نصر به قیمت ۳۰۰ تومان از باقراف اجاره شد و سپس توسط مرحوم دهقان به قیمت ۵۰۰ تومان اجاره شد.

اما در سال ۱۳۳۶ دچار آتش‌سوزی شد که البته بیمه بود و مبلغ ۳۰۰ هزار تومان حق بیمه به اینجا تعلق گرفت. در پایان و پس از صحبت‌های اسدزاده یکی از هنرمندان قدیمی تئاتر از حاضران و معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلا‌می‌خواست تا صالح پناهی به عنوان بزرگترین دکوراتور سینما و تئاتر ایران که از سن ۱۲ سالگی در تئاتر نصر حضور داشته مورد حمایت قرار گیرد و در مراحل بازسازی و نوسازی این تماشاخانه قدیمی حضور داشته باشد.

● و پایانی مثل همیشه

و این دوره از جشنواره هم با شعار تئاتر برای همه به پایان رسید‌. محمد حسین صفارهرندی که در مراسم پایانی بیست‌وششمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر که شامگاه ۲۶ بهمن ماه در تالا‌ر وحدت سخن می‌گفت، تصریح کرد: آنگونه که به اطلا‌ع‌من رسیده میزان حضور و استقبال دوست‌داران و اساتید تئاتر به گونه‌ای بوده است که ناچار شدیم مانیتورهایی خارجی از سالن‌های نمایش نصب کنیم تا تماشاگران از این طریق نمایش‌ها را ببینند.

او تاکید کرد: خوشحالم شعار تئاتر برای همه در حال تحقق است و این هنر مشتریان تازه خود را پیدا کرده است، شاید که زمانی تئاتر هنری برای قشری خاص تلقی می‌شد، اما امروز اقشار گوناگون مردم پذیرای تئاتر هستند.

محمدحسین ایمانی خوشخو معاون امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلا‌می‌گفت: هنرمندان پشتوانه خود را علا‌وه بر تماشاگران خاص در عامه مردم می‌بینند که شاید در گذشته این اتفاق کم‌تر می‌افتاد. او با اشاره به سفر به شهر قم یادآوری کرد: در قم نمایشی با سه هزار تماشاگر دیدم که در میان تماشاگران آن طلا‌ب حوزه علمیه نیز حضور داشتند و این موفقیتی است در راستای مردمی‌‌کردن هنر تئاتر در حال انجام است. ایمانی در پایان سخنان خود گفت: در این جشنواره شعار تئاتر برای همه در یک تابلوی زیبا نشان داده شد. در ادامه برنامه از گلا‌ب آدینه، حسین مسافرآستانه‌، محمود عزیزی، ناظرزاده کرمانی، اکبر زنجان‌پور تقدیر کردند. ژاله علو بر صحنه حضور یافت و از گلا‌ب آدینه تقدیر کرد. آدینه گفت: نمی‌توانم نگویم که چه‌اندازه شکرگزار پروردگار و استادانی همچون داریوش فرهنگ، سوسن تسلیمی، مهدی هاشمی، بهرام بیضایی، علی رفیعی و‌. .. هستند و همچنین هرگز فراموش نمی‌کنم که بسیار مدیون مردم، منتقدان و خانواده‌ام هستم.

او ادامه داد: در طول برگزاری جشنواره چندین بازیگر جوان از من خواستند آنها را نصیحتی کنم که خود را مناسب این‌کار نمی‌دانم و تنها به یک سخن بسنده می‌کنم که در مقامی‌بسیار بالا‌تر از هیاهو و شهرت ما در آخر باید به خانه برگردیم و کاری کنیم که لیاقت آن خانه و خانواده را داشته باشیم.

در پاسخ به او ژاله علو گفت: خانم آدینه نشان داد که واقعا خانواده‌ دوست است و از حضور در محفل هنرمندان تئاتر استفاده می‌کنم و اعلا‌م می‌کنم خوشحال و سپاسگزاریم از خداوند برای سلا‌متی هنرمند بزرگمان جمشید مشایخی. همچنین فرهاد ناظرزاده کرمانی نیز مراسم تقدیر از محمود عزیزی را انجام داد. ناظرزاده کرمانی نیز گفت: تئاتر هنر چراغ آینه است، چراکه روشن می‌کند و همه هستی انسانی را همچون یک آینه منعکس می‌کند، این هنر چراغ آینه را پاس بداریم.

در ادامه این مراسم جمشید مشایخی بر صحنه حاضر شد تا مراسم تقدیر از اکبر زنجان‌پور را انجام داد. در بخش دیگری از مراسم به یاد زندهاد اکبر رادی نمایشنامه‌نویس; دانیال حکیمی و هادی مرزبان بخش‌هایی از یادداشت‌های رادی را قرائت کردند و اصغر همت نیز بخش کوتاهی از یکی از دیالوگ‌های نمایش ملودی شهر بارانی را اجرا کرد. اما ایرج راد یادداشت همسر رادی را قرائت کرد: که در آن از عدم حضورش در این مراسم عذرخواهی کرده و اعلا‌م کرده بود تا آن‌گاه که تئاتر در ایران وجود دارد، نام اکبر رادی بر تارک ادبیات نمایشی ما می‌درخشد، پاسخگوی سخت‌کوشی‌ها و سکوتش باشیم.

مجید سرسنگی دبیر بیست‌وششمین جشنواره تئاتر فجر گزارش خود را از روند برگزاری جشنواره قرائت کرد. در بخشی از این گزارش آمده است;

جشنواره فجر تداوم میراث‌آیین‌های نمایشی قدیمی، مناسبات حال و زمینه‌ساز صورت و معنی در آینده ماست که با تحقق شعار تئاتر برای همه و تبدیل‌شدن به جشن ملی ایران از یک جشنواره کاربردی به یک فرایند راهبردی مبدل شده است. برگزیدگان بخش سابقه بین‌الملل از این قرار است: طراحی صحنه: یوری خاریکوف مربای روسی از روسیه، موسیقی: مهدی فرج‌پور و شیما زارع‌فر سودالا‌یادی محصول مشترک ایران و هند ‌

▪ بازیگری زن مشترکا به سهیلا‌ گلستانی یرما و دبرالا‌ی ماکاندو

▪ بازیگری مرد: مشترکا ساشا گرساک راشومون از سوییس و علی سرابی ماچیسمو ‌بهترین متن غیراقتباسی: امپراطور و آنجلو نوشته ایوب آقاخانی

▪ کارگردانی: پاول ژیکوت چه مرد ظالمی از لهستان

▪ بهترین نمایش: ننه دلا‌ور به کارگردانی کلا‌وس پایمان

▪ گفتنی است: حسین پارسایی مدیر مرکز هنرهای نمایشی در نشست خبری جشنواره تئاتر فجر، اعلا‌م کرده بود دبیر جشنواره سال بعد در مراسم اختتامیه معرفی می‌شود اما شب گذشته اعلا‌می‌در این زمینه انجام نشد.

ماهک زمانی