با متخصص تغذیه مشورت کنید

وقتی کلیه ها۲۰ درصد عملکرد مطلوب خود را از دست دهند, دچار نارسایی می شود و در چنین شرایطی سایر قسمت های کلیه دچار افزایش کارکرد می شود اما از نظر بالینی از کارافتادگی کلیه زمانی مساله ساز می شود که ۷۰ درصد آن از کار بیفتد در این صورت بقیه قسمت های کلیه دیگر نمی تواند جبران مافات کند

وقتی کلیه‌ها۲۰ درصد عملکرد مطلوب خود را از دست دهند، دچار نارسایی می‌شود و در چنین شرایطی سایر قسمت‌های کلیه دچار افزایش کارکرد می‌شود اما از نظر بالینی از کارافتادگی کلیه زمانی مساله‌ساز می‌شود که ۷۰ درصد آن از کار بیفتد. در این‌صورت بقیه قسمت‌های کلیه دیگر نمی‌تواند جبران مافات کند.

اولین نتیجه‌ای که به دست می‌آید این است که آب مصرف شده توسط بیمار کلیوی، دیگر توسط کلیه‌ها دفع نمی‌شود و در نتیجه مواد زائد حاصل از متابولیسم و اوره در بدن و املاحی مانند پتاسیم و کلسیم که باید دفع شود، در بدن جمع می‌شود. در نتیجه عدم دفع اوره، کراتینین در بدن زیاد شده و بیمار دچار خستگی، خارش بدن، تنفس بد بو و... می‌شود. با بروز این مسائل بیمار نیازمند استفاده از کلیه مصنوعی‌ (همودیالیز و دیالیز صفاقی) می‌شود که در دیالیز از نوع صفاقی بیمار پروتئین از دست می‌دهد. وقتی از بیماران کلیوی صحبت می‌کنیم، باتوجه به نوع درگیری کلیه، درجه درگیری و شرایط بیمار، نوع تغذیه‌ای که باید داشته باشند متفاوت است؛ برای مثال در مورد پروتئین مورد نیاز بیماران کلیوی، از لحاظ این‌که نوع پروتئین گیاهی باشد یا جانوری فرق می‌کند و در این میان میزان مرغوبیت پروتئین مصرفی توسط بیمار را نیز باید در نظر گرفت. وقتی صحبت از مرغوبیت مواد می‌شود یعنی پروتئینی که قرار است مورد مصرف بیمار قرار بگیرد، باید واحدهای سازنده پروتئین‌ (اسیدهای آمینه) که انرژی مورد نیاز بدن او را تامین می‌کند، داشته باشد.

مساله دیگری که در مورد این بیماران مطرح است، نوشیدن آب است. این‌ بیماران هفته‌ای سه بار و روزی دو تا سه ساعت باید دیالیز شوند؛ بنابراین براحتی و هر زمانی که دلشان خواست نمی‌توانند آب بنوشند؛ زیرا باعث تجمع در بدن می‌شود. به همین دلیل میزان آب مصرفی باید مشخص شود.

نکته دیگر غذاهایی است که میزان سدیم‌شان بالاست؛ بنابراین میزان نمک دریافتی ‌‌نیز باید زیر نظر متخصص تغذیه مصرف شود، زیرا این بیماران بیشتر اوقات دچار فشار خون می‌شوند که منشاء کلیوی دارد.

دو توصیه مهم:

الف) به هیچ وجه غذاهای آماده و طبخ شده مصرف نکنید زیرا میزان نمک‌شان بالاست.

ب) هرگز در زمان طبخ و صرف غذا به آن نمک اضافه نکنید. البته از آنجا که مصرف نکردن نمک باعث بی‌مزه شدن غذا می‌شود، می‌توانید از چاشنی‌های دیگر مانند فلفل، دارچین و موادی از این قبیل برای طعم‌دار کردن غذا استفاده کنید.

بحث دیگر میزان پتاسیمی است که میزان آن در بیشتر اوقات در بیماران کلیوی بالاست و سبب بروز علائمی در آنها می‌شود. از تغییر عادات دفع گرفته تا اختلال و انقباض عضلانی و بروز مشکلاتی در قلب. بنابراین این دسته از بیماران نباید از میوه‌هایی مانند مرکبات، گوجه‌فرنگی و موز که میزان پتاسیمش بالاست، استفاده کنند و به جای آنها می‌توانند از بعضی مواد و سبزیجات مانند آب انگور که پتاسیم پایینی دارد، استفاده کنند.

اگر بیمار دچار نارسایی مزمن است، یکی از ویتامین‌های مهمی که حتما باید به بدن او برسد، ویتامین D است که بدن به تنهایی قادر به ساخت آن نیست و طی فرآیندی و تحت تاثیر پرتو فرابنفش خورشید، در بدن ساخته می‌شود. وقتی کلیه از کار می‌افتد، دیگر نمی‌تواند ویتامین D بسازد، در نتیجه بیمار دچار اختلال‌های استخوانی می‌شود و با این اتفاق حتما باید ویتامین D بگیرد.

با از کار افتادن کلیه‌ها بیمار دچار کم‌خونی هم می‌شود و بنابراین مکمل‌های لازم باید تحت نظر متخصص تغذیه به او داده شود. توصیه آخر به بیماران دچار نارسایی مزمن کلیوی این است که در تغذیه‌شان حتما با یک متخصص تغذیه با تجربه مشورت کنند.

دکتر تیرنگ نیستانی

متخصص تغذیه و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی