تأملی بر نقاط منفی فضای اقتصادی سینمای ایران

صنعت سینمایی ایران گرچه دارای نقاط مثبت و خوبی است اما ذکر برخی از مشکلات و موانع باعث پیشرفت رو به بهبود این فضا خواهد شد

صنعت سینمایی ایران گرچه دارای نقاط مثبت و خوبی است اما ذکر برخی از مشکلات و موانع باعث پیشرفت رو به بهبود این فضا خواهد شد. بررسی نقاط کم رنگ و پر رنگتر کردن آنها باید از اهداف استراتژیکی این صنعت باشد. در ذیل به برخی از مهمترین این موارد اشاره گذرایی خواهیم نمود:‏

۱) کم بودن سالن های سینما به نحوی که تولید انبوه فیلم در سینما در کنار نبودن سالن های کافی برای تماشای این آثار در ژانرهای مختلف به صورت خودکار به سرمایه های سینماگران ما ضربه وارد می کند و این موضوع یکی از عوامل موجود در برهم خوردن ساختار اقتصادی سینما است.

طبق آمارها از نظر درآمد سالن به ترتیب آمریکا با ۱۰ میلیارد، ژاپن ۲ میلیارد، انگلیس و فرانسه با ۱ میلیارد و هند با ۷۰۰ میلیون دلار قرار دارند. البته تایوان، چین، کره، ترکیه و سنگاپور تلاش زیادی را برای سرمایه‌گذاری در سالن و تولید فیلم آغاز کرده‌اند که مطالعه آنها (به عنوان کشورهای آسیایی) برای ما مفید است. چین در ۵-۶ سال گذشته وارد فرایند تولید مشترک با آمریکا نیز شده است و این در فروش فیلمهای چینی بسیار مؤثر خواهد بود. البته یکی از اهداف اصلی چین از سرمایه‌گذاری و تولید مشترک با آمریکا در سینما بهبود سالنهای سینمای این کشور است. در این کشور از ۹۳ هزار سالن در چند سال اخیر فقط ۳۸ هزار باقی مانده است لذا چین می‌خواهد این ظرفیت را دوباره پر کند در حالی‌که در آمریکا۲۶ هزار سالن به ۳۶ هزار، در فرانسه ۴۳۰۰ به ۵۳۰۰، در آلمان ۳۷۰۰ به ۴۸۰۰، اسپانیا ۱۸۰۰ به ۴۳۰۰، ژاپن ۱۷۰۰ به ۳۸۰۰، کره ۶۲۹ به ۱۴۰۰، ترکیه ۴۱۰ به ۱۰۳۰، افزایش یافته است. در مورد هند هم شاهد تنزل سالن از ۱۲۰۰۰ به ۱۰۰۰۰ هستیم. ‏

در ایران قبل از انقلاب اسلامی، ۵۰۰ سالن وجود داشت که الان ۳۰۰ سالن باقی مانده است که از این تعداد فقط ۲۲۰ مورد فعال است در حالی که جمعیت نیز دو برابر شده است و این یعنی تقلیل ظرفیت سینما به (یک چهارم) قبل. ‏

‏۲) وجود بازارهای غیر قانونی و کاهش انگیزه و رغبت عمومی در رفتن به سینما. ایجاد و گسترش این بازارهای مخرب اقتصادی در زمینه صنعت سینما و عامل بسیار مهمی در ترغیب مردم به رفتن به سینما می باشد. به نحوی که بلیتهای فروخته شده به نسبت جمعیت آمریکا ۲/۵ در سال است. این نسبت در ایسلند ۴/۵، سنگاپور ۱/۵، تایوان ۸/۳، اسپانیا ۴/۳، هند ۲/۳ و ایران ۲۵/۰ است. یعنی در هر ۴ سال از هر نفر ایرانی یک نفر یک بلیت می‌خرد! ‏

‏۳) عدم تصمیم گیری درست، مخاطب شناسی مناسب و رعایت قوانین اقتصادی در ساخت فیلم باعث شده درآمد زیادی نصیب شرکتهای فیلمساز نشود به نحوی که کل درآمد ما از سینما در ایران در سالهای اخیر زیر ۵۰ میلیارد تومان است که از این ۵۰ درصد سهم سینماها و ۳۵ درصد الی ۴۰ درصد درآمد تولید کننده و ۱۰ تا ۱۵ درصد هم هزینه های اکران مثل تبلیغ است. ‏این درآمدها رقم بسیار ناچیزی (حدود دو هزارم) درآمد کل سینما در جهان از آن ایران است. این در حالی‌است که فقط بیست فیلم توان رساندن دخل و خرجشان را به هم دارند و بقیه در اکران ضرر می‌کنند. بنابراین سود اکران در سینمای ایران در حدود حداکثر ۵ فیلم در سال تعلق می‌گیرد که البته در سالهای مختلف، متفاوت بوده است.‏

‏۴) کم بودجه حمایتی دولت - دولت باید در قالب طرحهایی خلاقانه و مناسب هم به رشد اقتصادی صنعت سینما کمک کند و هم باعث افزایش محتوای فیلم ها شود. البته سیاستهای حمایتی دولت از طریق بنیاد فارابی و.. کمابیش وجود داشته ولی نیازمند توجه بیشتر دراین زمینه است. ‏

‏۵) کمبود نظارت فرهنگی موثر بر محتواهای مناسب و وجود محدودیتهای نامناسب‌به نحوی که سالانه حدود ۲۰۰۰ تا ۳۰۰۰ فیلم کوتاه ساخته می‌شود که بیانگرظرفیت نیروی انسانی سینمای ایران است و اصلاً فرصت اکران پیدا نمی‌کنند. ‏

‏۶) ضعف مدیریتی به سبب تغییر متصدیان و دست اندرکاران. از عوامل مدیریتی ضعف سینمای ایران آمد و رفت کوتاه مدت مدیران سینمایی است. متوسط طول مدیریت در سینمای ایران در ۱۰ سال گذشته ۲ سال و نیم بوده است.‏

در بالا برخی از مهمترین مشکلات فضای سینمای ایران مطرح شد. در ذیل ۳ راه حل برای حل این مشکل پیشنهاد دادند: ‏

‏ - استانداردسازی در تولید: هر فیلم در ایران اصولاً اگر استانداردهای جهانی تولید را داشته باشد نباید زیر یک میلیارد تمام شود. اگر این‌گونه باشد تهیه کننده از ابتدا به فکر سرمایه‌گذاری و سود اکران خارج از ایران می‌افتد. ‏

‏ - پس باید به سمت نهضت سالن‌سازی حرکت کنیم تا فرصت بهره‌برداری مخاطب افزایش پیدا کند.‏

‏ - باید تولید مشترک و پخش جهانی را جدی بگیریم چون ریسک سرمایه‌گذاری را پایین می‌آورد. ‏

‏ امید است که با همت مسئولین و مردم شریف ایران شاهد بهبود و ارتقای تعالی هرچه سریعتر این صنعت نوپا باشیم.‏

زینب میری-پژوهشگر