تأثیر دوره های آموزشی بر دانشجویان علوم دریائی

دریانوردی صنعتی چندملیتی است که افرادی با زبان‌ها و فرهنگ‌های مختلف، در محیطی تیمی شرکت می‌کنند. اساس برنامه‌های اجرائی دریانوردی کار تیمی و اقلیمی است، سیستم‌های مدیریت ایمنی با منابع انسانی ساحلی آن، شامل سیستم‌های گسترده کمپانی‌ها و کارهای تیمی دریائی است. زیرا اطلاعات و فن‌آوری‌های ارتباطی، این یکپارچگی را تسریع می‌کند. عناصر عمده در رشد سیستم‌های کار تیمی عبارتند از:

▪ هدف‌ها،

▪ وظایف و ترکیب تیم و شیوه‌های بازی تیمی و نیز مراحل رشد تیم و ارتباطات و عادات فردی،

▪ همچنین تصمیم‌گیری و رهبری و ارزیابی عملکرد تیم.

دو ابزار اصیل آماده‌سازی منابع انسانی در یک تشکیلات تازه آموزش و ترویج کار تیمی است. روش شناسی آموزشی از ویژگی‌های سازنده کار تیمی و جمعی است که از آن پشتیبانی می‌کند. این روش‌ها در آموزش علوم دریائی نقش به‌سزائی دارد. آموزش جمعی و آموزش پرسش مدار از اینگونه رویکردها است.

این بررسی به تجزیه و تحلیل تأثیرات همه‌جانبه آموزش جمعی - با توجه به تأثیر کار تیمی بر دانشجویان دریائی یک مؤسسه آموزش عالی - می‌پردازد. برررسی تجربی دیگری نیز باید به ارزیابی آثار ابعاد آموزش جمعی در این ۳ زمینه بپردازد: عملکرد فرد در گروه و اعضاء مؤثر تیم. هدف این پژوهش بررسی آثار دوره آموزشی در این حد است و تجزیه و تحلیل همه جانبه جمعی از دانشجویان رده‌های بالاتر در دوره‌های مدیریت تیمی در پل فرماندهی براساس مشابه‌سازی برای مدیریت تیمی و پس از آن.

● رقابت‌های بین‌المللی

رقابت‌های بین‌المللی و کاربرد روزافزون دانش در تولید محصولات و ارائه خدمات، سازمان‌ها را نیز به‌جای سلسله‌مراتب خشک اداری به انواع کار تیمی کشانده و کارشناسان را به سمت کار تیمی سوق داده است که در نتیجه و دو دهه اخیر کار تیمی شهرت و اعتبار فراوانی به‌دست آورده است.

در سال‌های اخیر کارگاه‌های صنعت دریانوردی تغییر کرده است. در صنعت کشتی‌سازی باید کاپیتان و دستیار وی و سکاندار و راهنما و در مقیاس وسیع‌تر کارکنان موتورخانه تلاش کنند تا سفرهای دریائی‌شان مطمئن و مؤثر و دارای جو سالمی باشند این هماهنگی مستلزم مهارت در کار تیمی است، لازمه همکاری برخورداری از مهارت‌هائی نظیر ارتباطات و کار تیمی و رهبری و قدرت فراگیری و تغییر است. اینکه چنین مهارت‌هائی در بین دانشجویان دریائی به چشم می‌خورد یا خیر جای چون و چرا دارد. مربیان به ابزاری نیاز دارند که این مهارت‌ها را به دانشجویان بیاموزند. سیاست‌های فعال آموزشی نظیر آموزش جمعی و آموزش براساس مشابه‌سازی از جمله ابزارهای مؤثر در آموزش عالی است که می‌تواند این مهارت‌ها را عرضه کند.

● فعالیت‌های تیمی

گرچه در زندگی روزمره کلمات تیم و گروه را به‌جای یکدیگر به کار می‌بریم. لیکن باید فرقی بین این دو واژه قایل شویم. تیم برخلاف گروه، دارای اهداف دقیق و مشخص و اجرائی است و اعضاء آن مسئولیت فردی و جمعی دارند. تیم برای دستیابی به بالاترین حد رشد نیز باید آموزش خاصی ببیند که این امر به زمان نیاز دارد. دسلر (Dessler) و دافت (Daft) تیم را واحدی می‌داند مرکب از ۲ یا چند فرد که در کاری همکاری و مشارکت می‌کنند تا به هدف خای نایل شوند سالاس (Salas) و دیگران تیم را چنین تعریف می‌کنند.۲ یا چند فرد معین که به خاطر هدف و مقصود و مأموریت ارزشمند مشترکی به‌صورت فعال و مستقل همکاری می‌کنند و هرکدام از نقش یا وظیفه خاصی بر عهده می‌گیرد. نمونه‌های تیمی که با این تعاریف می‌خواند عبارتند از: تیم‌های فرماندهی نظامی و تیم‌های کنترل اتاق عملیات و اتاق اضطراری و خدمه کابین خلبان و اتاق اضطراری پزشکی و واحدهای مراقبت‌های ویژه و تیم آنش‌نشانی و تیم پل مدیریت و موتورخانه و تیم پل فرماندهی در صنعت کشتی‌سازی

اصطلاح بعدی که نیاز به توضیح دارد کار تیمی است، کار تیمی را چنین تعریف می‌کنند رفتاری که همکاری اعضاء تیم را به‌نحو مؤثری اسان کند.

هوگل (Hoegl) و گموتدن (Gemuenden) به بررسی کیفیت کار تیمی (TWQ) پرداختند. رفتار تیمی به حسب وظیفه تیم متفاوت است ولی یافته‌های جدید نشان می‌دهد که ۵ ویژگی در تمام کارهای تیمی به چشم می‌خورد که عبارتند از:

▪ رهبری تیمی،

▪ گرایش تیمی،

▪ نظارت بر عملکرد متقابل،

▪ پشتیبانی و سازگاری.

مهارت‌های تیمی به توانائی‌هائی اطلاق می‌شود که تک تک اعضاء تیم باید داشته باشند تا رفتار مناسب تیمی را بروز دهند.

● آموزش تیمی پل فرماندهی

در محیط‌های پیچیده و خطرناک که مستلزم همکاری کارکنان است، کار تیمی نقش مهمی در ایجاد امنیت و جلوگیری از بروز اشتباهات دارد. تیم‌ها کمتر از افراد دچار اشتباه می‌شوند، به‌خصوص قتی که هر عضو تیم به مسئولیت‌های خود و سایر اعضاء تیم آگاه باشد. هر چند که کار تیمی هر کس را به میان خود واگذار کردن نیست بلکه میل به همکاری برای هدفی مشترک است.

تیم پل فرماندهی تیم فرماندهی است که در سازمان برای نیل به اهداف خاص از طریق فعالیت‌ها و همکاری‌های متقبال اعضاء ایجاد می‌شود این نوع تیم‌های عمودی مرکب از یک مدور (فرمانده) و افراد تحت فرمان وی هستند (دستیار و سکانداران و غیره) که در زنجیره رسمی فرماندهی سازمان قرار می‌گیرند.

مطابق دفتر ایمنی حمل و نقل استرالیا (ATSB) و داده‌های هیئت ایمنی حمل و نقل کانادا (TSB)، ۲۵ درصد و داده‌های هیئت بررسی تصادفات دریائی پادیشاهی انگلستان (MAIB)، ۲۳ درصد از عوامل پیش‌بینی شده تصادفات دریائی به عوامل گروه مدیریت بستگی دارد. این عوامل شامل فرسودگی ارتباطات و مدیریت منابع پل فرماندهی و طرز کار و افراد و مدیریت بازگانی و تعویض نگهبانی است. این بررسی نشان می‌دهد که ضعف سازمانی و مدیریت پل فرماندهی ۲ عامل مهم تصادفات دریائی در سراسر دنیا است. مدیریت منابع پل فرماندهی (BRM) و دوره‌های مدیریت تیم پل فرماندهی (BTM) در تمام دانشکده‌های دریانوردی به مدت چند سال تدریس می‌شد تأکید BRM و BTMبه مهارت افسران پل فرماندهی مانند کار تیمی، ساختار تیمی، ارتباطات، رهبری، تصمیم‌گیری و منابع انسانی است. بازبینی، تصمیم‌های فردی و نقش و مسئولیت اعضاء تیم را روشن می‌کند و باعث می‌شود که آنان سلسله دستورات را به‌خوبی درک کنند و ایمنی را افزایش دهند و اشتباهات خود را بررسی کرده و آنها را اصلاح نمایند و عملیات روزانه و اضطراری را تا حد امکان بهبود بخشند. آموزش براساس مشابه‌سازی یک شگرد مشهور و ابزار آموزشی قدرتمندی است که برای آموزش مهارت‌های تیمی در صنایع پرخطری مانند هوانوردی، بهداشت، دریانوردی و تولید انرژی اتمی به‌کار می‌رود.

بیوبین (Beaubien) و بیکر (Baker) گفته‌اند که هیچ رابطه مستقیمی بین میزان اعتماد به مشابه‌سازی و تأثیر آموزش تیمی وجود ندارد.

● آموزش جمعی

کاربرد سیاست‌های فعال آموزشی نظیر آموزش جمعی در تمام رشته‌ها به‌نحو بی‌سابقه‌ای افزایش یافته است. آموزش جمعی CL استفاده آموزشی از گروه کوچک دانشجویانی است که از طریق همکاری، فراگیری خود و دیگران را تا حد امکان افزایش دهند. آموزش جمعی کار تیمی است که در چارچوب حوزه آموزش عملی صورت می‌گیرد و الگوئی بسیار مناسب و مؤثر برای مؤسسات آموزش عالی است تا یادگیری و رشد مهارت‌های تیمی را برای نیروی کار آتی فراهم کنند.

روش آموزش جمعی درست و مؤثر برای دانشجویان و مؤسسات آموزش عالی فواید بسیار دارد. پژوهشگران معمولاً از مهارت دانشجویان در حل مسائل گزارش می‌دهند. دانشجویان با کار جمعی و حذف رقابت در زمانی کوتاه مطالب بیشتری می‌آموزند و در عین حال مهارت‌های اجتماعی و کار تیمی را افزایش می‌بخشند ضمن اینکه کار جمعی در انتقال بهتر آموختنی‌ها در وضعیت‌های مختلف نیز نتیجه‌بخش است.

الف) عناصر الگوی آموزش جمعی

ترکیب کار جمعی باید دارای ۵ عنصر یا اصل برای آموزش گروه کوچک باشد تا به واقع جمعی خوانده شود. این عناصر شامل:

۱) استقلال داخلی مثبت،

۱) دادوستدهای آگاهی‌بخش حضوری،

۳) پاسخگوئی فردی،

۴) مسئولیت شخصی،

۵) مهارت‌های تیمی و رسیدگی Processing گروهی است.

منبع:

IAMU JOURNAL

مترجم: کاپیتان مرتضی پیوست