جمعه, ۱۴ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 3 May, 2024
مجله ویستا

عصر فترت در ایران سده های میانه


عصر فترت در ایران سده های میانه

کتاب عصر فترت در ایران سده های میانه تالیف منوچهر پزشک, وقایع تاریخی را از روزگار افول قدرت ایلخانان مغول تا ظهور امیر تیمور گورکانی مرور می کند

کتاب <عصر فترت در ایران سده‌های میانه> تالیف منوچهر پزشک، وقایع تاریخی را از روزگار افول قدرت ایلخانان مغول تا ظهور امیر تیمور گورکانی مرور می‌کند. در این کتاب روزهای پرفراز و نشیب ایران پس از مرگ ابوسعید نهمین پادشاه ایلخانی، پسر اولجاتیو و ملقب به بهادرخان تا به قدرت رسیدن تیمورخان مرور می‌شود. در این دوران که از آن با نام <عصر فترت> نام برده می‌شود هشت نفر از بازماندگان چنگیز و هولا‌کو بعد از ابوسعید، نام ایلخانی گرفتند.

در طول سلطنت ابوسعید و حتی پیش از او، خاندان‌هایی در گوشه و کنار ایران حکومت می‌کردند که پس از مرگ او خود را مستقل ساختند. این دوران بیش از ۲۰ سال به طول انجامید و پس از پایان این دوران با افتادن کشور به دست پادشاهان و امیران نوعی ملوک‌الطوایفی در ایران پدید آمد. در بخش <روزگار میراث‌داران>، مولف به بررسی اوضاع عمومی ایران در آن دوران می‌پردازد.

در این بخش به حضور شاه شجاع، آخرین بازمانده آل‌مظفر پرداخته می‌شود و پایان زندگی سلطان اویس ایلکانی و قدرت‌های محلی اتابکان لرستان، آل کرت، سربداران، مازندران و گیلا‌ن از نظر دور نمی‌ماند. در ادامه در فصل <آغازی بر پایان عصر فترت> به چگونگی فراهم شدن شرایط حضور تیمور با پایان یافتن سلسله‌های آل مظفر و آل جلا‌یر پرداخته می‌شود. ‌

امیر تیمور در پانزدهم رمضان ۷۹۴ هجری قمری از رود جیحون عبور کرد و به سوی ایران آمد. او پس از عبور از مازندران و به بندگی درآوردن شاهان و به زیر فرمان درآوردن همه ایالت‌ها به سمت جنوب رفت و تا دامغان، سمنان و ری پیش رفت.

از آنجا به سوی غرب ایران و سپس قزوین و سلطانیه رفت. پس از آن به کردستان و بغداد لشکر کشید و سپس به لرستان آمد. امیر تیمور خوزستان را گرفت و والی شوشتر را گرفتار کرد و روی به فارس نهاد. از بهبهان گذشت و به شیراز رسید. از شیراز قصد اصفهان کرد و در نهایت همه شهرهای ایران را تحت فرمان گرفت.

به این ترتیب پس از تقریبا ۵۰ سال آشوب و بی‌نظمی دوباره آرامش برقرار شد. هر چند این آرامش، از خشونت، نظامی‌گری و جذبه خشمناک امیر تیمور ناشی می‌شد. در فصل آخر <فرهنگ، علوم و ادبیات عصر فترت> رشد تشیع در ایران، علوم این دوران و شاعران این دوران همچون ابن یمین فریومدی، خواجوی کرمانی، شاه نعمت‌الله ولی، عبید زاکانی و حافظ به تفصیل بررسی می‌شوند. ‌