شایع ترین بیماری قرن

نگاهی به وضعیت بیماری آنفلوآنزای خوکی در جهان

جامعه انسانی همواره با بیماری‌های واگیر و غیرواگیر بسیاری روبه‌رو بوده که برخی از انواع بیماری‌های واگیر بیشتر در فصول سرد سال دیده می‌شوند.

آنفلوآنزای خوکی (نوع)A سال ۱۹۱۸ از اسپانیا شروع شد و در آن زمان، حدود ۵۰ میلیون نفر را مبتلا کرد و این نخستین و کشنده‌ترین موج بیماری بود.

موج دوم آنفلوآنزا سال ۱۹۵۷ در آسیا و سال ۱۹۶۸ در هنگ‌کنگ شایع شد که نسبتا خفیف‌تر و ملایم‌تر بود.

حالا نیز موج سوم آنفلوآنزای خوکی در سراسر جهان با شدت و ضعف‌های مختلف شایع شده و آوریل سال ۲۰۰۹ به حدی گسترش یافت که سازمان بهداشت جهانی نسبت به آن هشدار داد.

آنفلوآنزای نوعA که به آنفلوآنزای خوکی نیز معروف است نخستین بار در مکزیک دیده شد و با توجه به سرعت بالای انتقال ویروس به حدی در میان مردم این کشور و کشورهای دیگر شیوع یافت که تبدیل به یک اپیدمی‌جهانی شد.

شیوع این گونه بیماری‌ها وقتی نگران‌کننده می‌شود که از حیوان به انسان انتقال ‌یابد زیرا در این صورت مقاوم‌تر و خطرناک‌تر خواهد بود.

دکتر مارگارت چان از مدیران سازمان بهداشت جهانی در یک سخنرانی پیرامون وضعیت فعلی آنفلوآنزای خوکی خاطر نشان کرده با این‌که بیماری به خودی خود خطرناک و کشنده نیست و هنوز در مرحله ۵ که مرحله شیوع سریع است طبقه‌بندی می‌شود اما با توجه به جهش ژنتیک و تغییر ساختار ویروس نسبت به سال‌های گذشته، امکان تغییر بیشتر و مقاومت آن در مقابل داروهای گوناگون از خطراتی است که مردم جهان را تهدید می‌کند.

از طرفی نگرانی نه فقط برای وضعیت بهداشتی جامعه بلکه برای وضعیت اقتصادی نیز وجود دارد زیرا در صورت همه‌گیر شدن و ناتوانی مردم برای انجام کارها و پرداختن به شغل خود صدمات مالی فراوانی نیز به خانواده‌ها و در پی آن به جامعه وارد می‌شود.

با وجود این‌که کشورهای کانادا و ایالات متحده از نظر انجام آزمایش‌های گوناگون و فعال کردن نیروهای متخصص برای بررسی‌ بیشتر با سازمان بهداشت جهانی همکاری کرده‌اند هنوز راه زیادی برای ریشه‌کن شدن آن در پیش است.

لازم به ذکر است، اقدامات جهانی از جمله قرنطینه کردن، بستری و مراقبت و استفاده از داروهای مختلف و واکسن آنفلوآنزا برای گروه‌های آسیب‌پذیر از جمله اقدامات موثر است، اما نمی‌توان برای همه کشورها دستورالعمل مشابه تجویز کرد، زیرا اقدامات منطقه‌ای و محلی مفیدتر و موثر‌تر است.

کارشناسان سازمان بهداشت جهانی در جلسات خود (۲۷ تا ۲۹ اکتبر ۲۰۰۹)‌ درباره سیاست‌های ایمن‌سازی و شیوه‌های واکسیناسیون و شرایط بهداشت عمومی ‌مردم، نکاتی را مورد بحث و ارزیابی قرار دادند که از آن جمله می‌توان به این موارد اشاره کرد:

▪ اکثر مبتلایان، نوجوان و جوان هستند، اما بیشترین میزان بستری‌ در میان اطفال و سالخوردگان دیده می‌شود که این تعداد بین یک‌درصد تا ۱۰درصد موارد بستری این بیماری را تشکیل می‌دهد.

▪ حدود ۱۰درصد تا ۲۵درصد موارد ابتلا با رسیدگی پزشکی و تجویز داروهای لازم و استراحت در منزل و مصرف مایعات فراوان درمان و متاسفانه حدود ۹تا ۲۵ درصد موارد منجر به مرگ می‌شود.

▪‌ به طور کلی حدود ۷درصد تا ۱۰درصد بیماران مبتلا و بستری در بیمارستان را زنان باردار تشکیل می‌دهند که در ۳ ماهه دوم یا سوم بارداری هستند. لازم به ذکر است، این گروه از زنان ۱۰ برابر بیشتر در معرض ابتلا به ویروس آنفلوآنزا هستند.

▪ درباره تجویز واکسن به طور منظم افراد باید بیش از ۱۰ سال داشته باشند و درباره اطفال کمتر از این سن نیز بررسی بیشتر و نظر پزشک اهمیت دارد. اما در باره استفاده از واکسن برای زنان باردار با این‌که تاکنون گزارش از مشکل ایجاد شده یا سقط و موارد دیگر وجود نداشته، تجویز واکسن باید با نظر پزشک و بسته به رشد جنین و ماه‌های بارداری صورت گیرد.

▪ با توجه به این‌که عموما آنفلوآنزا در مقایسه با سرماخوردگی شدیدتر است، رعایت موارد احتیاط و پیشگیری و آگاهی در باره آن حائز اهمیت است.

● تفاوت آنفلوآنزای خوکی با دیگر انواع آن

ویروس آنفلوآنزای نوعA هم قابل انتقال به انسان و هم پرندگان بوده و در ۳ میزبان مختلف قابل رشد و تکثیر است و با توجه به این‌که می‌تواند هم از طریق پرنده و هم از طریق خوک به انسان انتقال یابد، پیچیده‌تر است، زیرا آنفلوآنزای پرندگان از این نوع حیوانات به انسان انتقال می‌یابد و از انسان به انسان سرایت نمی‌کند اما در این نوع سرعت سرایت از انسان به انسان نیز بالاست و شدت آن در صورت بی‌توجهی به درمان به حدی خطرناک است که می‌تواند سبب مرگ افراد شود.

● سرعت انتقال ویروس

این ویروس به طور غیرمستقیم از طریق جریان هوا یعنی با عطسه و سرفه و به شکل مستقیم نیز از طریق تماس دست و بدن افراد با یکدیگر و سطوح قابل انتقال است.

ویروس آنفلوآنزای خوکی به طور غیرمستقیم از طریق جریان هوا یعنی با عطسه و سرفه و به شکل مستقیم از طریق تماس دست و بدن افراد با یکدیگر قابل انتقال استاین ویروس نیاز به پایگاه سلولی برای رشد و تکثیر دارد و از ۸ تا ۲۴ ساعت روی سطوح مورد تماس افراد باقی می‌ماند تا میزبان دیگری پیدا کند.

لازم به ذکر است که اگر مواد غذایی خام توسط فرد مبتلا آلوده شده باشد در صورت پخته شدن، احتمال انتقال تقریبا غیر ممکن است.

● علائم بیماری

این علائم که عموما چند روز پس از جایگزینی ویروس، خود را نشان می‌دهد تا ۷ روز در بدن شخص آلوده باقی می‌ماند و علائم عمومی‌شامل تب، عطسه، گلودرد، سرفه، سردرد، درد عضلات و مفاصل را در بر می‌گیرد. البته اسهال و استفراغ نیز در برخی افراد از علائم بیماری محسوب می‌شود.

● گروه‌های آسیب‌پذیر

در افرادی که مبتلا به بیماری‌های تنفسی مانند آسم، بیماری‌های قلبی، چاقی و دیابت هستند، این بیماری شدید‌تر مشاهده می‌شود و در کودکان و افراد کهنسال نیز خطرناک‌تر بروز می‌یابد.

کودکان زیر ۲ سال بشدت در معرض آسیب هستند و از آنجا که کودکان در سال اول بخصوص ۶ ماه اول نمی‌توانند واکسن آنفلوآنزا دریافت کنند، در معرض خطر بیشتری هستند.

زنان باردار و گروهی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند یا به دلیل مصرف انواع داروها مانند کورتون و داروهای شیمی‌درمانی سیستم ایمنی آنها تضعیف می‌شود نیز در معرض خطر هستند.

● شیوه‌های پیشگیری

▪ شیوع زیاد و همه‌گیری بیماری به این معنا نیست که امکان هیچ‌گونه پیشگیری وجود ندارد. هرچند که استفاده از ماسک نمی‌تواند مانع انتقال بیماری شود.

▪ شستن دست‌ها به طور مکرر با آب و صابون مفید است.

▪ ‌در صورت دسترسی نداشتن به صابون می‌توان از انواع ژل‌های ضدعفونی که حاوی ۶۰ درصد الکل باشند استفاده کرد.

▪ ‌از دست دادن و روبوسی با افراد و حتی تماس داشتن با سطوحی مانند میز و صندلی که افراد بیمار از آن استفاده کرده‌اند خودداری شود.

▪ موقع صحبت و گفتگو از شخص مورد نظر فاصله بگیرید.

▪ دانش‌آموزان از زمان آگاهی از ابتلا تا ۲۴ ساعت پس از بهبود علائم بویژه تب از حضور در مدرسه و مراکز و اجتماعات خودداری کنند.

▪ بررسی‌ها نشان داده است، در بسیاری کشورهای اروپایی و آمریکایی به دلیل شیوع روز افزون و نبود امکان تعطیلی مدارس، به دلیل نامعلوم بودن زمان پایان بحران، دانش‌آموزان مبتلا از دانش‌آموزان سالم جدا می‌شوند و در کلاس‌های جداگانه آموزش می‌‌بینند.

● آمارهای جهانی

برآورد می‌شود آنفلوآنزا حدود ۳ تا ۵ میلیون نفر در سراسر جهان را مبتلا‌ می‌کند و ۲۵۰ هزار تا ۵۰۰ هزار مرگ و میر در جهان بر اثر آن رخ خواهد داد. اما در برخی کشورها سرعت انتقال، ابتلا و مرگ افراد بیش از جاهای دیگر است.

پراکندگی این بیماری در کشورهای گوناگون به‌ترتیب تعداد بیماران عبارت است از:

▪ ‌سواحل مدیترانه و خاورمیانه

▪ آمریکای شمالی

▪ اروپا

▪ ‌شمال شرقی و جنوب آسیا

▪ ‌جنوب آمریکا

▪ ‌جنوب شرقی آسیا

▪ ‌آمریکای مرکزی و جزایر کارائیب

در بخش‌هایی از هند، بنگلادش، کامبوج، چین و هنگ‌کنگ سرعت انتقال بیماری بسیار بالا گزارش شده است و البته تهیه آمار قطعی با توجه به رشد فزاینده کاری غیر دقیق محسوب می‌شود.

در انگلستان، ایرلند، بلژیک و کانادا شمار مبتلایان رو به افزایش بوده و خاورمیانه، آمریکای شمالی و مرکزی نیز مرکز گسترش بیماری گزارش داده شده است.

اما جالب است بدانید که در کشورهای اتریش، ‌بلغارستان، ‌استونی، ‌گرجستان، ‌‌قرقیزستان، ‌سودان، ‌سوئیس و تونس گزارش خاصی درباره میزان و شدت ابتلا به آنفلوآنزا گزارش نشده است.

مترجم: سحر کمالی‌نفر

منبع: who.int