التماس دعا

چگونه, با چه حالی, چه چیزی, از چه کسی, چه وقتی و در کجا بخواهیم

● چرا باید دعا کنیم؟!

▪ دلیل عقلی: عقل به ما می‌گوید: اگر ضرری انسان را تهدید می‌نماید و انسان قدرت برطرف نمودن آن را داشته باشد، لازم است آن را از خود دفع نماید. کاملاً روشن است که در زندگی دنیوی، هر انسانی را ضررهایی تهدید می‌کند و انسان همواره گرفتار ضررهایی است و این گرفتاری‌ها یا داخلی است مانند اینکه بیماری، وجود انسان را فراگیرد یا خارجی است مثل اینکه آزار و اذیتی از فرد ظالمی به او برسد یا مسئله ناگوار و بدی از اطرافیان، دوستان، همسایگان و یا حوادث طبیعی به انسان می‌رسد و اگر در حال حاضر گرفتار هیچ یک از این گونه گرفتاری‌ها نباشد، عقل دامنگیر شدن این حوادث را بر انسان در آینده ممکن می‌داند. پس ضررهای این دنیا از دو حال خارج نیست: یا حاصل شده و انسان مبتلا به آن است، یا حاصل می‌شود و در صورت توان هر دو را باید برطرف نمود.

از طرفی معمار این هستی، خداوند است و اوست که جهان هستی را مدیریت می‌کند و به هر که بخواهد عزت و ذلت، آسایش و گرفتاری، موفقیت و معرفت، نورانیت دل و روشنی فکر، وصول به رحمت و برکت، دوری از عذاب و نقمت و... می‌دهد و اوست که ما را به دعا کردن مأمور کرده است آنجا که می‌فرماید: [و هنگامی که بندگان من، از تو درباره من سؤال کنند (بگو) من نزدیکم! دعای دعاکننده را، به هنگامی که مرا می‌خواند، پاسخ می‌گویم! پس باید دعوت مرا بپذیرند و به من ایمان بیاورند تا راه یابند (و به مقصد برسند).](۱) دعا وسیله‌ای است برای دفع این ضررها و این در توان و قدرت انسان است پس ازنظر عقلی لازم است انسان با دعا چنین ضررهایی را از خود دفع کند.

▪ دلیل نقلی (روایی): آنچه از احادیث شریفه به دست می‌آید این است که هر فردی – چه سالم و چه مبتلا – نیازمند دعا است و روایات در این باب خیلی زیاد است که به بعضی از آنها اشاره می‌شود. پیامبر اعظم(ص) می‌فرماید: [آیا شما را به سلاحی که از دشمنانتان رها کرده و رزق و روزی شما را زیاد کند، راهنمایی نمایم؟ عرض کردند: آری، ای رسول خدا. فرمود: شب و روز پروردگارتان را بخوانید، زیرا که دعا اسلحه مؤمن است.](۲) در روایتی دیگر زراره از امام باقر(ع) نقل می‌کند که حضرتش فرمود: [آیا شما را به مسئله‌ای که پیامبر خدا(ص) در آن استثنا نفرمود راهنمایی کنم؟ عرض کردم: آری. فرمود: دعا قضا و قدر حتمی و امضای محکم شده را بر می‌گرداند و حضرت انگشتان مبارک خود را (به علامت نشان دادن کار محکم شده) به هم چسبانید!] (۳) در روایتی دیگر امام سجاد (ع) فرمود: [همانا دعا و بلا تا روز قیامت کنار هم هستند (یعنی یکی از آن دو حتماً باید واقع شود)، همانا دعا بلایی را که حتمی و محکم شده است را بر می‌گرداند.] (۴) روایات فراوانی در مسئله دعا وجود دارد که همگی ما را امر به دعا می‌کنند چگونه دعا کنیم؟ (آداب دعا کردن)

قطعاً هر کاری را باید با آداب و شرایطش انجام داد تا به نتیجه مطلوب رسید و دعا نیز از این مسئله مستثنی نیست و اگر دعا را با شرایط انجام ندهیم نباید منتظر اجابت باشیم.

۱) دعا باید با نام خداوند آغاز شود.

پیامبر خدا(ص) فرمود:[دعایی که اولش «بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم» باشد رد نمی‌شود.] (۵)

۲) پیش از دعا حمد و سپاس پروردگار را به جای آورد.

امام صادق(ع) فرمود: [هر دعایی که قبل از آن حمد و سپاس خدای متعال گفته نشود، دعایی ناقص و ابتر است.] (۶)

در روایتی دیگر آمده است: [همانا در کتاب امیر مؤمنان علی (ع) چنین آمده است: مدح و ثنای پیش از دعا و خواستن است ، چون خواستی خدای متعال را بخوانی، اول او را ستایش کن. (راوی گوید:) گفتم: چگونه او را ستایش کنم؟ فرمود: می‌گویی: ای خدایی که به من از رگ گردن نزدیکتری، ای کسی که میان انسان و دل او حائل و مانع می‌شوی، ای کسی که در چشم‌انداز بلندمرتبه‌ای هستی، ای کسی که مثل و مانند تو نیست.] (۷)

۳) بر محمد و آل محمد (ص) صلوات بفرستد.

امام صادق(ع) می‌فرماید: [کسی که به سوی خداوند متعال نیازی داشته باشد باید آن را با صلوات بر محمد و آل محمد (ص) آغاز نماید، سپس حاجتش را از خدا بخواهد ، سپس دعا را با صلوات بر محمد و آل محمد(ص) تمام کند زیرا که خدای متعال کریم تر از آن است که دو طرف کلامی را بپذیرد و وسط آن را رها کند، چون دعا با صلوات بر محمد و آل محمد(ص) باشد محجوب نمی‌شود.(۸)

۴) ائمه اطهار (ع) را شفیع قرار دهد.

بدیهی است که برای برآورده شدن حاجات باید وسیله‌ای به پیشگاه خدای متعال ببریم، زیرا که خدای متعال در قرآن مجید به این مطلب دستور داده است آنجا که می فرماید[وابتغوا الیه الوسیله: برای تقرب به سوی او وسیله‌ای بیابید] (۹) در روایات متعددی بیان شده است که مراد از وسیله در کلام الهی ، همان ائمه معصومین (ع) هستند.

پیامبر اعظم (ص) در روایتی می‌فرماید: [آنان و اهل بیت (ع) ریسمان محکم و مورد اطمینان و وسیله به سوی خدا هستند ] (۱۰) و سپس این آیه شریفه را تلاوت فرمود: [ای کسانی که ایمان آوردید! از خدا بترسید و به سوی او وسیله‌ای بیابید.] (۱۱) امام کاظم(ع) فرمود: [اگر به سوی خدای متعال نیازی داری، بگو: خداوندا! همانا درخواست می‌کنم تو را به حق محمد و علی، زیرا که برای آن دو بزرگوار مقام و منزلتی در نزد توست، و در پیشگاه تو دارای قدر و ارزش هستند، پس به حق این شأن و به حق این قدر و منزلت، بر محمد و آل محمد علیهم‌السلام درود بفرست و حاجت من که فلان و فلان است برآورده فرما](۱۲)

۵) قبل از دعا به گناهان خود اعتراف کند. امام صادق(ع) می‌فرماید: [همانا دعا اولش مدح و ثنا، آنگاه اعتراف به گناه، پس خواستن حاجت است(۱۳)

۶) هنگام دعا غافل نبوده و با توجه دعا نماید. باید دانست کسی که با فکر پراکنده خدا را می‌خواند در حقیقت دعا نمی‌کند زیرا توجهش به خدا نبوده و اصلاً نمی‌فهمد که چه می‌گوید؟ و هیچ دعایی پذیرفته نمی‌شود جز اینکه با توجه قلبی به سوی خداوند انجام گیرد. چنانکه امام صادق علیه ‌السلام در این باره می‌فرماید: [همانا خداوند متعال دعایی را که با قلب غافل انجام گیرد مستجاب نمی‌کند، چون خواستی دعا کنی با قلب خود به او توجه کن آنگاه یقین به استجابت دعایت داشته باشد.](۱۴)

۷) حلال بودن خوراک و پوشاک دعاکننده.

در حدیث قدسی آمده است: [ای بنده من! از تو دعا کردن و بر من اجابت است، و دعایی از من پوشیده نمی‌شود جز دعای کسی که از حرام می‌خورد.](۱۵) پیامبر خدا(ص) نیز در روایتی می‌فرماید: [کسی که دوست دارد دعایش مستجاب شود غذا و کسب و کار خود را پاک و حلال نماید.(۱۶) و در روایتی دیگر آمده است: [کسب و کار خویش را پاکیزه و حلال کن تا دعای تو مستجاب گردد، زیرا هنگامی که انسان لقمه حرامی را به دهانش می‌گذارد دعای او تا چهل روز مستجاب نمی‌شود.](۱۷)

۸) حقوقی که از مردم برعهده دارد ادا کند. امیرمؤمنان علی(ع) در روایتی می‌فرماید: [خداوند به عیسی بن مریم وحی فرمود: به گروهی از بنی‌اسرائیل بگو: من دعای کسی را که در نزد او حق مردم است، نمی‌پذیرم](۱۸)

۹) گناهان بزرگترین مانع برآورده شدن حاجت‌اند. در این‌باره امام باقر(ع) می‌فرماید: [بنده‌ای از خدا حاجتی مسألت می‌نماید، از شأن بنده این است که حاجت او بزودی یا بعد از مدت زمانی برآورده شود، اما بنده مرتکب گناه می‌شود، خدای متعال به ملکی می‌فرماید: حاجت او را برآورده نکن و او را از آن محروم نما زیرا که او تعرض به خشم و غضب من کرد و سزاوار محرومیت از جانب من شد.](۱۹)

۱۰) یقین به اجابت دعا از طرف خداوند متعال داشته باشد.

طبق آیه [أدعونی استجب لکم: مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم](۲۰) خداوند امر به دعا نموده و استجابت آن را ضمانت کرده است پس خلاف وعده نمی‌کند! و چگونه است که امر به درخواست از جانب بنده به درگاهش را می‌کند و از طرفی دعای وی را اجابت نکند؟! به همین دلیل است که در روایت می‌خوانیم: [هنگامی که خواستی دعا کنی با قلب خود به درگاهش روی آور و آنگاه باور به اجابت داشته باش.](۲۱)

۱۱) پافشاری و اصرار در دعا داشته باشد.

پیامبر خدا(ص) می‌فرمایند: [خداوند مسائل مُصّر و پافشاری‌کننده را دوست دارد.](۲۲) در روایتی دیگر از امام باقر(ع) می‌خوانیم: [به خدا سوگند، هیچ مؤمنی در حاجت خود به خداوند متعال اصرار و پافشاری نمی‌کند مگر آنکه خداوند حاجت او را برآورده می‌کند.](۲۳) همچنین در علت برآورده شدن بعضی از حاجات در زمان کم و نیز عدم اجابت دعای بعضی افراد دیگر در زمان اندک روایات فراوانی وجود دارد که به یک نمونه اشاره می‌گردد. امام صادق(ع) می‌فرماید: [بنده‌ای که خدا دوستش دارد و پیوسته در امری خدا را می‌خواند به ملائکه‌ای که موکل حاجت اوست خطاب می‌رسد: حاجت بنده ام را برآور ولی عجله نکن، زیرا من دوست دارم ندا و صدای او را بشنوم. و بنده‌ای که خدا را دشمن است وقتی پیوسته در امری دعا می‌کند، به ملائکه موکل حاجت خطاب می‌شود: بشتاب و حاجت بنده‌ام را بده، زیرا من دوست ندارم ندا و صدای او را بشنوم. حضرت فرمود: (در این موقع) مردم می‌گویند: او به خاطر کرامتی که داشت حاجت روا شد و این به جهت خواری و پستی از حاجتش منع شد.](۲۴)

آنچه بیان شد قسمت مهمی از آداب و شرایط استجابت دعا بود که عرضه گردید.

پی نوشت ها در روزنامه موجود است