برتری جویی استراتژیک

اهداف آمریکا از استقرار سپر دفاع موشکی

طرح استقرار سپر دفاع ضد موشکی در اروپای شرقی توسط آمریکا تلاش دیگر این کشور برای ایجاد نوعی برتری استراتژیک در جهان است که مخالفت مسکو در این خصوص آمریکا را برای راه اندازی این سامانه بیشتر تحریک می کند.

بحرانهای موجود در جهان و دستیابی کشورها به فناوریهای تسلیحاتی و مخالفت مسکو برای اجرای طرح استقرار سپر دفاع ضد موشکی باعث شده تا دولت آمریکا نسبت به آینده نظامی جهان نا مطمئن شود و سیستم سپر موشکی را به عنوان اقدامی احتیاط آمیز و بازدارنده برای خود برپا نماید.

بدبینی افکار عمومی غرب به ایران و موضعگیری های اخیر آمریکا در خصوص آزمایشات موشکی ایران نشان می دهد که مقامات ایالات متحده توان نظامی ایران را جدی گرفته و آن را تهدیدی برای خود تلقی می کنند.

این ادعای آمریکا که جمهوری اسلامی ایران تا سال ۲۰۱۵ میلادی به تکنولوژی موشک های دوربرد دست خواهد یافت یک ادعای واهی بیشتر نیست چرا که توسعه سیستم های موشکی در ایران همانند هر کشوری با هدف بازدارندگی از هر گونه اقدام دفاعی بوده است.

اما برخی تحلیلگران اظهارات مقامات آمریکایی را درباره توان موشکی ایران و تهدید نشان دادن این توان را در راستای توجیه استقرار سامانه موشکی در اروپا می دانند.

● طرح استقرار دفاع ضد موشکی آمریکا در کشورهای اروپای شرقی

برنامه سپر دفاع ضد موشکی آمریکا یک برنامه راهبردی نظامی است که تنها بخشی از آن در شرق اروپا استقرار می یابد.

ایالات متحده آمریکا اجرا کننده این طرح پایگاههای متعددی در کشورهای مختلف جهان از جمله ژاپن، بریتانیا و...دارد که سیستمهای راداری و ضد موشکی خود را در آنجا مستقر ساخته است .

دولتمردان آمریکا هدف از استقرار چنین سیستمی در شرق اروپا ( کشورهای لهستان و چک ) را ایجاد امنیت برای خود از حملات احتمالی تروریستی عنوان کرده اند.

طرح سپر دفاع موشکی که ایالت متحده آن را مقابله با تهدید های احتمالی دولتهای یاغی ( ایران و کره شمالی ) خوانده است در سال ۲۰۰۷ پیشنهاد شد .

آمریکا در این طرح در صدد استفاده از خاک کشورهای چک و لهستان برای استقرار این سیستم و مقابله با هرگونه حملات احتمالی توسط کشورهایی مثل ایران و کره شمالی است .

در راستای ارائه این طرح دولت روسیه مخالفت خود را با اجرای آن اعلام کرد و هدف امریکا را از این برنامه خنثی سازی توان دفاعی موشکی روسیه و از طرفی جلوگیری از گسترش قدرت نظامی چین دانست .

روسیه به خوبی واقف است که اقدام آمریکا تامین کننده منافع استراتژیک این کشور است اما مخالفتش به خاطر کسب امتیاز از این کشور و رسیدن به جایگاه تنها ابر قدرتی جهان است .

این اقدام آمریکا سالها قبل و در زمان دولت ریگان اتفاق افتاد که با وارد کردن روسیه در یک رقابت تسلیحاتی پر هزینه اقتصاد آن کشور را دچار مشکلات عدیده ای ساخت و این بار با هدف به صحنه کشاندن دولت چین قصد دارد این کشور را با مشکلات اقتصادی روبه رو سازد و آن را از عرصه رقابتی باز دارد.

روسیه ادعا کرد در صورت استقرار سپر دفاع موشکی آمریکا در اروپا، مسکو نیز به منظور جلوگیری از هر گونه تهدید که امنیت کشورش را به خطر بیاندازد اقدامی نظامی اتخاذ خواهد کرد.

استقرار موشک‌های برد کوتاه اسکندر "ss_۲۶" توسط روسیه در پایگاه مرزی کالینینگراد ( بین لهستان و لیتوانی) به منظور خنثی کردن حملات احتمالی موشک هایی آمریکا از جمله این اقدامات است .

چین با داشتن ۲۰ موشک بالستیک به یک نیروی موشکی مجهز و مدرن دست یافته است به گونه ای که هیچ کدام از طرحهای امریکا برای دفاع موشکی قادر به متوقف کردن آنها نخواهد بود.

موافقتنامه استقرار سپر دفاع موشکی امریکا ۲۴ مرداد ماه گذشته توسط وزرای خارجه آمریکا و لهستان در حضور رییس جمهور و نخست وزیر لهستان به امضا رسید .

واشنگتن درصدد استقرار ۱۰ موشک رهگیر در لهستان و ایجاد یک ایستگاه راداری مجهز در اطراف "پراگ" پایتخت جمهوری چک است.

اولین موشک رهگیر قرار است تا سال ۲۰۱۱ کشیک نظامی خود را آغاز کند اما بهره‌برداری کامل از این سیستم در سال ۲۰۱۳ در نظر گرفته شده است.

● چگونگی سیستم سپر دفاع ضد موشکی

برنامه سپر دفاع موشکی یک برنامه فوق مدرن ضد موشکی است که با هدف حفاظت از قلمرو ارضی یک کشور از تهدیدهای اتمی (بالستیک ) کشوری دیگری طراحی شده است .

در این سامانه دو بخش طراحی شده که در یک بخش راداری پیشرفته دارد که قادر است به طور همزمان عمل پدافندی و کشف، شناسایی و تعقیب را انجام دهد.

این سامانه راداری قادر است موشک شکلیک شده ازهر نقطه از جهان را شناسایی کند و در مدت ۲۰ تا ۴۰ دقیقه آن را منهدم نماید .

این موشکها کلاهک انفجاری ندارند و قادرند با سرعت فوق العاده و سیستم هوشمندانه ای که دارند موشک شلیک شده در فضا منفجر کنند.

● واکنش ها

▪ فرانسه و طرح سپر دفاع موشکی

رییس جمهور فرانسه اجرای طرح سپر دفاع موشکی آمریکا را باعث پیچیده‌ترشدن وضعیت می‌داند و معتقد است سپر موشکی هیچ کمکی به امنیت اروپا نمی کند.

نیکلای سارکوزی که کشورش ریاست دوره‌ای اتحادیه اروپا را بر عهده دارد، سیاست ایالات متحده آمریکا را در خصوص استقرار سپر دفاع موشکی در شرق اروپا را به شدت مورد انتقاد قرار داد.

چندی پیش سارکوزی که در نشست همکاری‌های اتحادیه اروپا و روسیه که روز ۱۴ نوامبر برگزار شد ، پیشنهاد داد تا سال آینده نشست امنیتی سران کشورهای اروپایی به منظور مشخص شدن سیاست‌های امنیتی این قاره زیر نظر سازمان امنیت و همکاری‌های اروپا تشکیل شود.

سارکوزی معتقد است تا زمان برگزاری این نشست نباید این طرح اجرایی شود چرا که استقرار این سپر نه تنها امنیت را درمنطقه افزایش نمی‌دهد، بلکه شرایط را پیچیده‌تر کرده و دستاوردهای گذشته را هم در معرض خطر جدی قرار می دهد .

بر خلاف انتظارات آمریکا از پشتیبانی فرانسه از این طرح اظهارات سارکوزی در نشست خبری با مدودف روسی نشان داد که مخالفت او تنها به استقرار موشک های روسی در منطقه کالیننگراد بر نمی گردد بلکه شامل سپر دفاعی آمریکا نیز می باشد.

سارکوزی معتقد است که برای حفظ امنیت می‌توان با موشک و سپر دفاع موشکی به جان هم افتاد، اما این خط مشی نیست و اتحادیه اروپا بر سیاست گفت‌وگو تأکیددارد.

▪ اوباما و طرح سپر دفاع ضد موشکی

طرح سپر دفاع موشکی در سال ۱۹۸۰ میلادی در زمان "رونالد ریگان" رئیس جمهوری پیشین آمریکا ارائه شد و از سوی نومحافظه کاران در زمان "جرج بوش" رئیس جمهوری کنونی این کشور اجرایی شد.

با خروج جرج بوش از کاخ سفید و سپردن صندلی ریاست جمهوری به باراک اوباما، به طور قطع تغییراتی نیز در نحوه اجرای سیاست های قبلی مد نظر جمهوریخواهان به عنوان بانیان این طرح اتفاق خواهد افتاد.

ادامه اجرای چنین طرحی نیاز به یک هزینه سرسام آور دارد که به نظر می رسد اوباما برای تامین آن دچار مشکل خواهد شد.

البته بیشترین تردید اوباما در استقرار سامانه دفاع موشکی، توانایی این سامانه در دفاع از موشک‌های بالستیک دوربرد است چون آزمایش‌های انجام شده در این مورد در طول ۸ سال گذشته با شکست مواجه شده‌اند.

اوباما برای تامین هزینه این طرح باید از وعده هایی که پیش از پیروزی در انتخاب برای بهبود وضعیت اقتصادی به مردم داده بود چشم پوشی نماید و یا طرح مذکور را به حالت تعلیق در آورد از طرفی اوباما برای حل بحران های سیاسی بویژه ایران و کره شمالی نیازمند همراهی دولت روسیه و چین است که اگر استقرار موشک در اروپا قطعی شود این حمایت و همراهی را از دست خواهد داد.

وجود تفاوت در نقطه نظرات دمکرات ها و نومحافظه کاران نشان می دهد رییس جمهوری جدید آمریکا علاقه ای به طرح استقرار سپر موشکی ندارد اما آن را نیز نفی نمی کند.

دولتمردان آمریکایی با اعتقاد به اجرای این طرح معتقدند که اگر ایالات متحده از برنامه استقرار این سیستم در شرق اروپا صرف نظر کند، منافع آمریکا در منطقه بطور جدی آسیب خواهد دید.

عملکرد اوباما در این خصوص نشان می دهد وی سعی دارد با مسئله استقرار سیستم دفاع ضد موشکی محتاطانه عمل کند که این مسئله در جای خود قابل تامل است .

پس از نشان دادن رویکرد محافظه کارانه اوباما، مقامات لهستان، جمهوری چک، آلمان و فرانسه خواهان شفاف شدن موضع دمکرات ها در این خصوص هستند.

ممکن است اجرای این طرح برای مدتی نامعلوم به تعویق افتد اما مطمئنا زمان مناسبی برای عملی شدن آن در نظر گرفته خواهد شد.

البته دور از ذهن نیست که شاید در آینده ای نزدیک و در اولین دیدار رسمی روسای جمهور روسیه و آمریکا مسئله مطرح و به طور مسالمت آمیزی حل و فصل گردد.

▪ مقامات دولت چک و استقرار سپر دفاع موشکی

جمهوری چک به عنوان یکی از اعضای اتحادیه اروپا و ناتو طی سال های گذشته مناسبات نزدیکی با آمریکا برقرار کرده است.

مقامات آمریکا و دولت چک در یک توافقنامه دوجانبه طرح استقرار تجهیزات سیستم سپر ضد موشکی در خاک جمهوری چک را به امضا رساندند و این در حالیست که پارلمان این کشور هنوز رای نهایی خود را در این خصوص صادر نکرده است.

صدور رای نهایی منوط به راضی کردن احزاب و گروه های مخالف این طرح است اما واکنش های صورت گرفته از نارضایتی تعداد زیادی از مردم و احزاب مخالف با طرح استقرار رادار موشکی آمریکا در کشور حکایت دارد.

در پی مخالفت احزاب و گروههای مختلف درخصوص استقرار سامانه راداری فوق پیشرفته آمریکا در این کشور تظاهراتی اعتراض آمیز برپا شد.

خبرگزاری روسی "ریا نووستی" به نقل از سازمان دهندگان این تظاهرات نوشت: بیش از دو سوم مردم چک مخالف با اجرای این طرح هستند و از نخست وزیر کشورشان می خواهند تا در خصوص این اقدام رفراندومی سراسری در کشور برگزار کنند.

این خبرگزاری افزود: سخنگوی مخالفان از دولت خواسته است تا در روز مبارزه به خاطر آزادی و دمکراسی در چک مردم نظر خود را در خصوص این طرح ابراز کنند.

در حال حاضر بیش از نیم میلیون امضا از مخالفان طرح استقرار تجهیزات موشکی در این کشور جمع آوری شده است.

مجلس نمایندگان این کشور ۲۹ اکتبر (آبان ماه) بحث بر سر قرار داد دفاع ضد موشکی را در این کشور آغاز کرده است.

این توافقنامه در ماه های ژوئیه و اوت به امضا رسیده است اما تصویب نهایی آن در مجلس این کشور صورت خواهد گرفت.

علیرغم تمامی مخالفت ها دولت چک استقرار چنین سامانه ای را حفظ امنیت کشور در مقابل حملات تروریستی ناگهانی می داند.

▪ سپر دفاع موشکی و لهستان

امریکا و لهستان در ۱۴ اوت سال جاری(۲۰۰۸) توافقنامه هایی را درخصوص استقرار سیستم سپر دفاع ضد موشکی به امضا رساندند اما مجلس این کشور رای موافقت خود را صادر نکرده است.

مقامات لهستانی که از متحدان بوش به حساب می آیند نیز واهمه دارند که دولت جدید آمریکا این طرح را پیگیری نکند و وجود شخصی نظیر "زبیگنیو برژینسکی" سیاستمدار کهنه کار در گروه مشاوارن اوباما این گمان را تقویت می بخشد.

چندی پیش دفتر ریاست جمهوری لهستان اعلام کرد که در پی گفت وگوی تلفنی میان مقامات عالیرتبه دو کشور، رییس جمهور چک تضمین اجرای طرح سپر دفاع موشکی را از رییس جمهور جدید آمریکا گرفته است.

در پی اعلام موضع اوباما در این خصوص و دادن تضمین وی برای اجرای این طرح یکی از مشاوران او اعلام کرد گفت وگوهای تلفنی میان مقامات دو کشور درخصوص روابط مثبت بوده اما رییس جمهوری جدید امریکا هیچ تضمینی را در این خصوص به لهستان نداده است.

▪ واکنش روسیه نسبت به طرح آمریکا

پس از پیشنهاد طرح استقرار سپر دفاع ضد موشکی توسط آمریکا در کشورهای چک و لهستان به منظور جلوگیری از هر گونه تهاجم توسط دولت های ایران و کره شمالی مقامات روسی مخالفت شدید خود را ابراز داشتند.

روسیه با اتخاذ سیاست مشارکت و مقاومت در تلاش است تا طرح استقرار سپر دفاع موشکی را تضعیف نماید.

وزیر خارجه روسیه با اعلام این مطلب افزود : برنامه موشکی ایران هیچ تهدیدی برای امریکا و اروپا به حساب نمی آید و هدف امریکا از استقرار چنین سامانه ایی در اروپای شرقی تنها کنترل سیستم های موشکی روسیه است.

رییس جمهور روسیه نیز در واکنش به امضای توافقنامه استقرار سپر دفاع ضد موشکی در لهستان و چک گفت: این اقدام امریکا تهدیدی برای امنیت ملی روسیه محسوب می شود و باعث تنش بیشتری خواهد شد.

مدودف افزود: با توجه به این تهدید آمریکا ما مجبوریم با ابزار غیر مسالمت آمیز و نظامی برای دفاع از امنیت خود وارد عمل شویم .

وی همچینین شرط توقف استقرار موشکهای اسکندر در کالینینگراد را متوقف شدن برنامه سپر موشکی آمریکا در اروپا اعلام کرد .

▪ مقامات چینی: استقرار سپر موشکی آمریکا به ناامنی دامن می زند

وزارت خارجه چین نیز در واکنش به این اقدام آمریکا گفت : استقرار این سامانه به نا امنی دامن می زند و باعث افزایش بی اعتمادی بین المللی می شود.

مقامات چینی نگرانی روسیه از اجرای این طرح را منطقی دانسته اما از نسبت به واکنش نظامی روسیه در مقابل آمریکا ابراز نگرانی کردند.

آنها از روسیه می خواهند تنها به فکر منافع و امنیت کشور خود نباشند و به فکر همسایگان خود نیز باشند.

▪ استقرار سامانه دفاع و امنیت ملی ایران

کارشناسان معتقدند که که اقدامات نظامی فرا منطقه ایی آمریکا علیه ایران همیشه بطور مستقیم و غیر مستقیم وجود داشته است .

استقرار چنین سامانه ای توسط آمریکا گام دیگری برای تهدید ایران و تحکیم یک جانبه گرایی توسط این کشور محسوب می شود.

آمریکا از مدتها پیش در تلاش بود تا پرونده هسته ای ایران را با مسائل امنیتی درگیر نماید لذا تجهیز ایران به سیستم های موشکی و مانورهای اخیر را تهدیدی برای خود و کشورهای منطقه تلقی کرد و طرح پدافند دفاع موشکی را پیشنهاد داد.

رییس جمهور ایران در واکنش به اجرای این طرح چندی پیش در نشست کشورهای عضو پیمان همکاریهای شانگهای در پایتخت قرقیزستان برنامه سپر دفاع موشکی آمریکا را تهدیدی برای قاره آسیا خواند.

محمود احمدی نژاد معتقد است که هدف آمریکا از اجرای این طرح تنها یکی دو کشور نیست بلکه اهداف پیش بینی شده بیش از یک کشور است .

وزیر دفاع ایران نیز نگرانی مقامات آمریکایی برای توسعه "سپر دفاع موشکی" به بهانه قدرت موشکی ایران را اقدامی فریبکارانه توصیف و آن را تهدیدی برا ی متجاوزان به حریم ایران اسلامی عنوان کرد.

از آنجا که ایران در طول ۸ سال جنگ با عراق همیشه در معرض آماج شدیدترین حملات دشمنان بوده لذا به منظور دفاع از امنیت و آرامش نیاز به یک ابزار دفاعی مطمئن و بازدارنده دارد.

به گفته وزیر دفاع اگر قرار باشد "سپر دفاع موشکی" در دنیا ایجاد شود باید سپری برای مقابله با تهدیدات موشکی و هسته ای آمریکا و اسرائیل برقرار شود که بزرگترین تهدید کنندگان کشورهای جهان هستند .

کارشناسان معتقدند هدف آمریکا از اجرای طرح سپر پدافند موشکی کنترل کردن روسیه نیست بلکه راهکاری برای ایجاد یک سیستم دفاعی مستحکم را در برابر شرایط نامعلوم آینده است .

آمریکا با ایجاد جنگ روانی در تلاش است تا از ایران چهره ای هراسناک و تهدیدگر صلح و امنیت جهانی ترسیم کند و در این راه سعی دارد تا سایر کشورها را با خود همگام سازد.

استقرار سپر دفاع ضد موشکی در کشورهای اروپای شرقی یکی از این اقدامات است که آمریکا برای دفاع از خود و کشورهای اروپایی در مقابل حملات ایران و کره شمالی اتخاذ کرده است .

دبیر شورای عالی امنیت ملی در خصوص این ادعای آمریکا که طرح سپر دفاع موشکی برای مقابله با موشک های ایران و حفاظت از اروپا است را «جوک سال» دانست و گفت: برد موشک های ایران اصلا در حد اروپا نیست.

مقامات آمریکایی خود می دانند که معادلات سیاسی و بین المللی بر اساس تامین منافع ملی کشورها استوار است و در دنیای کنونی همه کشورها در صدد تامین امنیت و منافع ملی کشورشان در محدوده جغرافیایی و خارج از این محدوده هستند و در این راه از هیچ کوششی نیز فرو گذار نخواهند بود.

▪ استقرار سپر دفاع ضد موشکی ، نفع یا ضرر؟

با اجرای طرح استقرار سپر دفاع موشکی توازن نظامی و امنیتی در جهان دچار تنش خواهد شد .

اجرای این طرح در واقع سبب گسترش مرزهای دفاعی ایالات متحده به سرزمین هایی دورتر از واشنگتن است و کنترل توان نظامی برخی از کشورهااست .

با توجه به موضعگیریهای صورت گرفته توسط روسیه ، چین و مخالفان استقرار این طرح در کشورهای اروپای شرقی دولت امریکا تلاشهای تازه ای را به منظور جلب حمایت روسیه از طرح مذکور اتخاذ خواهد کرد و سعی دارد روسها را وادار به پذیرش این موضوع نماید.

روسیه به شدت مخالف اجرای طرح در کشورهای اروپای شرقی است و این اقدام آمریکا را توجیه امنیتی برای خود و دیگر کشورها می داند.

دخالتهای امریکا در امور داخلی روسیه ، افزایش تشنجات در خاورمیانه و فشارهای این کشور بر صلح آمیز نبودن برنامه هسته ای ایران، مقامات دولت مسکو را به این فکر سوق میدهند که امریکایی ها به چیزی بیش از سپر دفاعی توجه دارند و آن، توسعه گستره نفوذ واشنگتن در منطقه و تبدیل شدن به یگانه ابرقدرت در جهان است.

به گفته برخی کارشناسان مخالفت روسیه با این طرح امریکایی ها را بر آن داشته تا برای جلب نظر روسیه و بدست آوردن موافقت این کشور جهت استقرار طرح دفاع ضد موشکی در کشورهای اروپای شرقی به امتیاز دهی فکر کنند..

این پیشنهادات بیشتر در در زمینه توسعه فناوری های دفاعی ، رساندن اطلاعات در خصوص تهدیدهای موجود و بازرسی مقامات روسی از پایگاه‌های موشکی آینده است .

علیرغم تمامی تلاشهای مقامات آمریکایی، مذاکرات میان مقامات دو کشور آمریکا و روسیه در خصوص اجرای این طرح چندان خوشایند و رضایت بخش نبوده و نشان می دهد دولت آمریکا برای رسیدن به یک توافق زودرس باید گامهای موثرتری بردارد .

مریم زباندان