آیا شما حرفه ای هستید

پزشکی حرفه ای آیا می تواند و آیا باید اندازه گرفته شود

سعی کنید وقایع امروز خود را، زمانی که در بخش بودید یا در حال سخنرانی، در ذهن مرور کنید. رفتار شما چگونه بود؟ آیا فکر می‌کنید حرفه‌ای عمل کردید؟ «حرفه‌ای بودن در پزشکی» موضوع مورد توجهی است که روز به روز تعداد بیشتری از دانشجویان، پزشکان و رسانه‌ها به آن جذب می‌شوند. در این نوشتار سعی می‌شود تعریف روشنی از حرفه‌ای بودن و عادات و روش‌های افراد حرفه‌ای ارایه شود و در تحلیل موضوع، علت اهمیت روزافزون آن مشخص گردد و توضیح دهیم که این مبحث در آینده چگونه می‌تواند ارتقا یابد.

اساسا «پزشکی حرفه‌ای» به صورت مجموعه‌ای از ارزش‌ها، رفتارها و ارتباط‌ها تعریف می‌شود و به طور اختصاصی شامل اتحاد، راستی، شفقت، نوع‌دوستی، ارتقای مستمر، برتری پزشکان و همکاری گسترده آنها با دیگر اعضای تیم مراقبت‌های سلامتی است.

نتایج مطالعه‌ای که در آمریکا با بررسی گروه‌های مختلف مانند بیماران، پزشکان و پرستاران انجام شد، ۶۸ نشانه حرفه‌ای بودن بر مبنای رفتار پزشکان را تعیین کرد و شکاف عمیقی را میان نظرات گروه‌ها، در مورد اهمیت درک جنبه‌های حرفه‌ای بودن پزشکان نشان ‌داد. به طور مثال، ۷۹ درصد بیماران ذکر کردند که «آماده‌سازی بیمار قبل از ویزیت»، یک جنبه مهم از حرفه‌ای بودن است، در حالی که تنها ۳۵ درصد پزشکان به این موضوع اعتقاد داشتند. نکته جالب‌توجه، اینکه نوع پوشش و لباس، معیار با اهمیتی به عنوان نشانه رفتاری از حرفه‌ای بودن محسوب نمی‌شد، هر چند علت آن می‌تواند این باشد که همیشه پزشکان و دانشجویان به پوشیدن لباس مناسب و حرفه‌ای تشویق می‌شوند، بنابراین بیماران در این مورد مشکلی را احساس نمی‌کردند که بازگو کنند. در هر صورت، موارد فوق، اهمیت و مشکل برجسته تعریف جامع پزشکی حرفه‌ای را نشان می‌دهند.

● حرفه‌ای‌های امروزی

کالج سلطنتی بریتانیا معتقد است پزشکی حرفه‌ای، امروزه بیش از هر زمان دیگری با اهمیت است که شاید یک علت آن، گزارش‌هایی باشد که اخیرا در مورد مشکلات پیش آمده در این‌باره به گوش می‌رسد. به عبارت دیگر، شکایت‌های فعلی، بیشتر به رفتار پزشکان برمی‌گردد و نه ناآگاهی علمی آنها. در حال حاضر، چالش‌های بی‌سابقه‌ای از انتظارات رو به پیشرفت بیماران، مدیران سلامت و دولت‌ها نسبت به رفتارهای حرفه‌ای پزشکان پیش روی ما قرار گرفته که همین مساله، اهمیت تعریف دوباره و رشد و توسعه حرفه‌ای بودن را در فارغ‌التحصیلان جدید مشخص می‌کند.

امروزه چهار فرصت کلیدی برای یادگیری حرفه‌ای بودن پیشنهاد شده:

۱) نقش مدل‌ها،

۲) کوریکولوم‌های غیررسمی،

۳) تجربه و پس‌زمینه قبلی زندگی پزشکان

۴) یادگیری تجربی.

در این میان، دانشجویان به نقش مدل‌ها، به عنوان تاثیرگذارترین عامل در پیشرفت حرفه‌ای بودن خود اعتراف دارند، به طوری که ۹ درصد دانشجویان سال ۳ و ۴ پزشکی در آمریکا در طول دوران تحصیل خود در دانشکده‌ها شاهد رفتارهای غیرحرفه‌ای بوده‌اند. بنابراین به نظر می‌رسد امروزه حرفه‌ای بودن، یک مهارت لازم در سراسر زنجیره آموزش و در تمام مقاطع تحصیلی پزشکی می‌باشد.

● ارزیابی حرفه‌ای بودن

اخیرا، پرفسور John McLachlan و همکاران وی، شاخصی به‌نام «پیروی از وجدان» را معرفی کرده و ادعا می‌کنند که می‌تواند به طور واقعی، رفتارهای حرفه‌ای را میان دانشجویان پزشکی بررسی نماید. در واقع این شاخص، با تکیه بر وجدان آدمیان، سطح و میزان کارهای ناشایست مانند تقلب در امتحان یا بدرفتاری با بیماران را می‌سنجد، حتی میزان حضور در جلسات اجباری همچون ثبت اطلاعات مربوط به اشتباهات و خطای پزشکی که دانشجویان مرتکب شده‌اند و یا حضور داوطلبانه در وقایع دانشگاه و غیره نیز اندازه‌گیری می‌شود. این شاخص، در حال حاضر اولین ابزار اندازه‌گیری واقعی حرفه‌ای بودن است و نشان داده شده که امتیاز دانشجویان در آن نسبت به ابتدای ورود به دانشگاه، با آموزش‌های دوران تحصیل بیشتر می‌شود که در واقع اهمیت آموزش را بیش از پیش نمایان می‌کند. البته این آزمون، مخالفان خاص خود را هم دارد.

کسانی که معتقدند دانشجویانی که مشکلات انضباطی داشته باشند، بالاخره با تنبیه دانشکده مواجه خواهند شد و نیازی به ارزیابی‌های اولیه نیست. از سویی، هنوز شواهدی در دست نیست که نشان دهند دانشجویانی که در ابتدا نمرات پایینی از این شاخص کسب می‌کنند، لزوما در آینده پزشکان غیرحرفه‌ای خواهند شد. در هر صورت، ارزیابی حرفه‌ای بودن، به دلایل متعددی، همچون نبود تعریف اجماعی از آن مشکل است و بعضی از معیارهای آن مانند نوع‌دوستی، به طور عملی قابل بررسی و مقایسه نیستند، اما آنچه واضح است آنکه مراقبت از بیماران و ایمنی آنها، باید در هر تجزیه و تحلیلی از حرفه‌ای بودن دانشجویان پزشکی، اولویت اول قرار داده شود.

سوال مهمی که در اینجا مطرح است، اینکه حتی اگر وسیله و ابزار معتبری برای ارزیابی حرفه‌ای بودن داشته باشیم، به واقع چه کسی باید ارزیابی شود؟ دانشجویان پزشکی که در حال یادگیری و آموزش رفتارهای حرفه‌ای بودن هستند؟ پزشکان موخری که تمرین رفتارهای حرفه‌ای می‌کنند یا باید رفتار ذاتی حرفه‌ای بودن را در مدارس پزشکی هدف قرار داد؟

صرف‌نظر از تمامی موارد فوق و چالش‌های حل نشده‌ای که در این میان وجود دارد، باید قبول داشت و باور کرد که توسعه و پیشرفت رفتارهای حرفه‌ای میان‌ دانشجویان پزشکی، ابتکار ارزنده‌ای است که لازم است در آموزش‌ها و برنامه‌های درسی گنجانده شود، اما نباید فراموش کرد که رفاه دانشجویان و بیماران، باید بر همه موارد فوق برتر بوده و فایق آید.

منبع:

Student BMJ ۲۰۰۹; ۱۷:b۴۴۵۵

ترجمه: دکتر امیررضا رادمرد