نگاهی به بانکداری الکترونیکی در کشور

بانکداری الکترونیک از جمله پدیده‌هایی است که به‌‌رغم گذشت بیش از یک دهه از شکل‌گیری، هنوز تعریف جامعی برای آن وجود ندارد. در این میان ارایه برخی تعاریف نامناسب نیز موجب فهم …

بانکداری الکترونیک از جمله پدیده‌هایی است که به‌‌رغم گذشت بیش از یک دهه از شکل‌گیری، هنوز تعریف جامعی برای آن وجود ندارد. در این میان ارایه برخی تعاریف نامناسب نیز موجب فهم نادرست این پدیده می‌شود. برای مثال، اگر بانکداری الکترونیک را الکترونیکی کردن فعالیت‌های بانکی بدانیم، باید گفت که تمام بانک‌ها پس از جنگ جهانی دوم از کامپیوتر استفاده کردند، بنابراین بانکداری الکترونیک به این مفهوم در تمام کشورها وجود داشت.

مفهوم دقیق‌تر بانکداری الکترونیکی که از اوایل دهه ۹۰ میلادی و با به وجود آمدن اینترنت شکل گرفت آن است که مشتریان بتوانند بدون مراجعه به شعب کار خود را با مراجعه به اینترنت و فضای مجازی انجام دهند. این فضا بیش از ۱۵ سال است که شکل گرفته و متاسفانه ایران از جمله کشورهایی به شمار می‌رود که در این زمینه دچار مشکلات جدی است. در واقع عدم پیشرفت ایران در زمینه بانکداری الکترونیک به وضعیت زیرساخت‌های انسانی و اجتماعی کشور بازمی‌گردد، هرچند ضعف زیرساخت‌های فنی نیز در این زمینه بی‌تاثیر نیست. به اعتقاد کارشناسان یکی از مشکلات مهم بر سر راه گسترش بانکداری الکترونیک در کشور آن است که جامعه ایران جامعه‌ای دیجیتالی نیست و شناسایی شهروندان و اختصاص کدهای دیجیتال به آنان کار دشواری به نظر می‌رسد. طی سال‌های اخیر برای حل این مشکل اقدامات ابتدایی انجام شده است که از جمله آن‌ها می‌توان به صدور کارت ملی اشاره کرد. از دیگر مشکلات موجود بر سر راه گسترش بانکداری الکترونیک نبود بستر قانونی است. امروزه سند کاغذی در داد و ستدهای عادی در ایران علاوه بر اینکه ارزش بیشتری دارد بلکه از نظر محاکم قانونی نیز پذیرفته شده است. این در حالی است که از لحاظ محاکم سند الکترونیکی هنوز به طور کامل پذیرفته نیست و مقاومت‌هایی در این زمینه وجود دارد.

لزوم حفظ امنیت ملی و مسائل امنیتی از دیگر مشکلات موجود در برابر رشد و توسعه بانکداری الکترونیک است. اگرچه بر طبق قانون تجارت الکترونیک وزارت اطلاعات، قوه قضائیه و سازمان برنامه و بودجه باید برای برطرف کردن موانع امنیتی این بخش با یکدیگر همکاری کنند، اما هنوز تلاش جدی در این زمینه انجام نشده است. این در حالی است که وزارت اطلاعات، قوه قضائیه و شبکه بانکی کشور باید با همکاری یکدیگر الگوریتم‌های حفاظتی و روش‌های موجود امنیتی را ارتقا بخشند.

در این میان مردم را نیز نباید از یاد برد. آشنا نبودن مردم با مسائل فنی از دیگر مشکلات بانکداری الکترونیک در ایران است. اگر تمام این مشکلات را جمع‌بندی کنیم متوجه می‌شویم که بانکداری الکترونیک در کشور با مشکلات زیرساختی جدی روبه‌‌رو است.

کاغذ و اسناد کاغذی در نظام بانکی ایران هنوز از ارزش بالایی برخوردارند و سیستم‌های بانکی کشور به شدت به آن متکی هستند و تغییر این رویه برای آن‌ها و مردم نیز دشوار است.

نکته قابل ذکر دیگر روحیه خاص ایرانی‌هاست که تمایلی به فاش کردن مسائل اقتصادی خود ندارند. از جمله علل این مسئله فرار از مالیات است. این در حالی است که در دنیای الکترونیکی همه چیز به دقت ثبت و ضبط می‌شود و مردم به همین دلیل تمایلی به بانکداری و پول الکترونیک ندارند، بنابراین به کارگیری و گسترش بانکداری الکترونیک در کشور نیازمند یک عزم جدی است.

یک نکته دیگر نیز که به طور خاص فقط شامل ایران می‌شود، تحریم اقتصادی کشور است. با توجه به اینکه بعضی از تجهیزات اعتباری و امکانات بانکداری الکترونیک تحت کنترل آمریکا قرار دارد، ایران به سختی قادر به خرید و استفاده از آن‌هاست. با توجه به وجود امکانات جایگزین و کوه مشکلات موجود این امر یک مشکل حاشیه‌ای در برابر گسترش فرهنگ استفاده از خدمات بانکداری الکترونیک به حساب می‌آید.

به هر حال باید منتظر ماند و دید به‌‌رغم وجود این مشکلات آیا در آینده شاهد گسترش استفاده از خدمات بانکداری الکترونیک در کشور خواهیم بود یا خیر؟