امکان ارتباط انسان با جن

جن یک موجود خیالی نیست. یک موجود واقعی و مادی است که ارتباط با او امکان پذیر است. عده ای هم با او ارتباط برقرار کرده اند. اگرچه از روزگاران قدیم بین انسان و جن، شیوه ‏های مختلفی از روابط تصور می شده است، اما ما تنها شیوه ‏هایی را که در روایات معتبر آمده است می توانیم بپذیریم .

● مفهوم و ماهیت جنّ مفهوم واژه‏ جنّ

این کلمه ۲۱ بار در قرآن مجید آمده است. جن در لغت به معنای پوشیدگی و پنهانی است و از آتش[۱] و یا آمیخته‏ای از آتش[۲] آفریده شده است. جن در عرف قرآن موجودی است با شعور و اراده که به اقتضای طبیعتش از حواس بشر پوشیده می‏باشد و در شرایط عادی، قابل درک حسی نیست. او مانند انسان، مکلف است و در آخرت برانگیخته می‏شود. او می‏تواند مطیع یا عاصی، مؤمن یا مشرک و باشد.[۳]

● ماهیت جنّ

جن همانند انسان دارای روح و بدن است و دارای شعور و اراده و حرکت می‏باشد. برخی از آنها مرد و برخی دیگر زن هستند، تولید مثل می‏کنند و مکلف و مسئول می‏باشند. در زندگی آنان مرگ و زندگی جریان دارد و از ایمان و کفر برخورداراند، و مؤمنین آنها در خدمت ائمه(ع) بوده و انسانهای مؤمن و شیعه را برادر خود می‏خوانند[۵]. [۶]

بنابراین جن از موجودات واقعی است که برای هدایتشان رسولانی فرستاده شده است[۷] و همچون انسان، مأمور به عبادت خداوند هستند[۸] و در اثر اطاعت و یا سرپیچی از دستورات خدا، به گروه کافر و مسلمان تقسیم می شوند.[۹] ابلیس نیز که در داستان خلقت، بر آدم سجده نکرد از طایفه جنیان بود[۱۰].[۱۱]

درباره هدف آفرینش انسان و جن در آیات قرآن بیانات مختلفی آمده از جمله: «من جن و انس را نیافریدم مگر این که مرا پرستش کنند»[۱۲]

● توانایی جن

جن چون شیطان دارای محدوده‏ای از قدرت است. از جمله می‏تواند با سرعت زیاد کارهای خارق العاده انجام دهد. جن گرچه از نظر قدرت فکری ضعیف است، ولی قدرت تحریکی او زیاد است، او می‏تواند بار سنگینی را در کمترین زمان جابه‏جا کند. درک او، درکی عقلی و قوی نیست و حداکثر خیالی و وهمی است و از آیات قرآن مادی بودن جن (مانند انسان) استفاده می‏شود. در داستان حضرت سلیمان (علیه السلام) وقتی عفریتی از جن مدعی می‏شود،[۱۳] حضرت سلیمان آن جن را تکذیب نمی‏کند؛ اگر چه در قرآن نیامده است که آن جن تخت را آورد.[۱۴]

قدرت شیطان در محدوده‏ وسوسه و القائات او است و هرگز سبب سلب اختیار از انسان نیست. بله محور اندیشه‏های شیطانی نفس اماره است، در واقع نفس اماره به منزله‏ عامل نفوذی برای شیطان محسوب می‏شود: ‌و ما انسان را آفریده‏ایم و می‏دانیم که نفس او چه وسوسه‏ای به او می‏کند، و ما از شاهرگ (او) به او نزدیکتریم‌‌.[۱۵] همان گونه که خداوند تبارک و تعالی می‏فرماید: ‌در حقیقت، تو را بر بندگان من تسلطی نیست مگر کسانی از گمراهان که تو را پیروی می‏کنند.‌‌[۱۷]

تسخیر جنیان و به خدمت گرفتن آن ها، گرچه ممکن است، اما میان فقها درباره این که آیا چنین کاری جایز است یا نه؟، بحث است. قدر مسلم آن است که این کار نباید از راهی که شرعا حرام است صورت گیرد، یا باعث آزار و اذیت آنها شود. نیز نباید به کارگرفتن آنها برای کارهای نامشروع و حرام باشد؛ زیرا انجام کار نامشروع، حرام است چه با واسطه باشد یا بی واسطه

قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی ‏های زیر را برای او برمی شمارد:

۱) جن موجودی است که از آتش آفریده شده، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[۱۸]

۲) دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال است.[۱۹]

۳) دارای تکلیف و مسئولیت است.[۲۰]

۴) گروهی از آنها مؤمن و صالح و گروهی کافرند.[۲۱]

۵) دارای حشر و نشر و معادند.[۲۲]

۶) قدرت نفوذ در آسمان‏ها و خبرگیری و استراق سمع داشتند و بعداً منع شدند.[۲۳]

۷) با بعضی از انسان‏ها ارتباط برقرار می کردند و با آگاهی محدودی که نسبت به بعضی از اسرار نهایی داشتند، به اغوای انسان‏ها می پرداختند.[۲۴]

۸) میان آنها افرادی یافت می شوند که از قدرت زیادی برخوردارند، همان گونه که میان انسان ‏ها چنین است.[۲۵]

۹) قدرت بر انجام بعضی از کارهای مورد نیاز انسان را دارند.[۲۶]

۱۰) خلقت آنها روی زمین قبل از خلقت انسان ‏ها بوده است.[۲۷]

۱۱) در داستان حضرت سلیمان (ع) وقتی عفریتی از جن مدعی می‏شود که می تواند تخت بلقیس را به نزد سلیمان آورد، پیش از آن که از مجلسش برخیزد،[۲۸] حضرت سلیمان آن جن را تکذیب نمی‏کند، اگر چه در قرآن نیامده است که آن جن تخت را آورد.[۲۹]

۱۲) مقام و منزلت انسان از آنها برتر است و از این جهت خداوند به ابلیس دستور داد که بر انسان سجده کند و ابلیس از بزرگان طایفه جن است[۳۰]. از مجموع این آیات استفاده می شود که جن یک موجود خیالی نیست. یک موجود واقعی مادی است که ارتباط با او امکان پذیر است. عده ای هم با او ارتباط برقرار کرده اند. اگرچه از روزگاران قدیم بین انسان و جن، شیوه ‏های مختلفی از روابط تصور می شده است، اما ما تنها شیوه ‏هایی را که در روایات معتبر آمده است می توانیم بپذیریم.

در این جا به بعضی از گونه ‏های این روابط که در قرآن و روایات و سخنان دانشمندان ذکر شده، اشاره می کنیم:

ألف) پناه بردن به جن؛ در قرآن مجید آمده: ‌و همانا مردانی از انس به مردانی از جن پناه می بردند، پس به سختی ‏های ایشان می افزودند‌‌.[۳۱]

رسم عرب چنین بود که هرگاه به بیابان هولناکی می رسیدند، به جن آن وادی پناه می بردند. اسلام این کار را نهی کرده و پناه بردن به آفریننده جن و انس را امر فرموده است. [۳۲]

ب) تسخیر جن؛ تسخیر جنیان و به خدمت گرفتن آن ها، گرچه ممکن است، اما میان فقها درباره این که آیا چنین کاری جایز است یا نه؟، بحث است. قدر مسلم آن است که این کار نباید از راهی که شرعا حرام است صورت گیرد، یا باعث آزار و اذیت آنها شود. نیز نباید به کارگرفتن آنها برای کارهای نامشروع و حرام باشد؛ زیرا انجام کار نامشروع، حرام است چه با واسطه باشد یا بی واسطه.[۳۳]

پی نوشت ها :

[۱] حجر، ۲۷: ”‌والجانَّ خلقناه من قبلُ من نارالسموم”‌‌، و جان را از پیش، از آتش زهرآگین آفریدیم.

[۲] رحمن، ۱۵: ”‌وخلق الجان من مارج من نار”‌‌؛ و جن را از آمیخته‏ای از آتش آفریدیم.

[۳] قاموس قرآن، واژه‏ی جن.

[۴] عباسی، ابراهیم ، داستان‏های شگفت درباره جن، ص ۲۵

[۵] نک: آیا جنیان مسلمان و غیر مسلمان دارند؟ ؛ میزان الحکمه، محمدی ری شهری، ناشر مکتب الاعلام الاسلامی، ۱۴۰۳ ه. ق، ۱۳۶۲ ه. ش، ج ۲، ص ۱۱، ح ۲۶۵۸؛ اصول کافی (مترجم)، ج ۲، کتاب الحجة، ”‌باب آمدن جن نزد ائمه(ع) و پرسیدن از مسایل دینی”‌‌، ص ۲۴۳، ح ۴ لازم به یادآوری است ۷ حدیث دیگر درباره جن در همین کتاب آورده شده است؛ سفینة البحار، للشیخ عباس القمی، دار الاسوه، الطبعة الثانیة، ۱۴۱۶ ه. ق، ج ۱، باب الجیم بعده النون، ص ۶۷۳؛ معارف قرآن، استاد مصباح یزدی، ص ۳۱۶

[۶] . اقتباس از پاسخ شماره ۱۳۸ (سایت: ۸۸۳).

[۷] انعام، ۱۳۰:”‌‌ (در روز قیامت از جانب خدا خطاب شود که) ای گروه جن و انس، آیا برای شما فرستادگانی از خودتان نیامدند که آیات مرا برای شما بازگو می‏کردند و شما را از دیدار امروزتان بیم می‏دادند؟ گویند: ما به زیان خود گواهی می‏دهیم (آری فرستادگان آمدند و بیم دادند). و زندگی دنیا آنها را فریفت، و (از این رو) به زیان خود گواهی دهند که کافر بودند.”‌‌

[۸] الذاریات،۵۶

[۹] احقاف،۲۹،در این آیه به مسلمان شدن عده ای از جنیان اشاره می کند. در آیات متعددی از گروه جنیان کافر، نام برده شده است. نک: فصلت،۲۹؛ اعراف،۳۸؛ کافی، ج۱، ص ۳۹۵

[۱۰] . اقتباس از پاسخ شماره ۶۴۸۱، نمایه: تعلیم سحر و زیان رساندن با اذن خداوند.

[۱۱] کهف، ۵۰: ”‌‌ و (به یاد آر) زمانی را که به فرشتگان گفتیم: به آدم سجده کنید پس همگی سجده کردند جز ابلیس که از (طایفه) جن بود (و گرنه فرشته گناه نمی‏کند) پس از فرمان پروردگار خود بیرون رفت‏.”‌‌

[۱۲]-«و ما خلقت الجن و الانس الا لیعبدون »، ذاریات ، آیه ۵۶

[۱۳] نمل، ۴۰ – ۳۰

[۱۴] جوادی آملی، عبدالله، تفسیر موضوعی، ج۱، ص ۱۱۹

[۱۵] ق، ۱۶ (محمد مهدی فولادوند، ترجمه‏ی قرآن کریم)

[۱۷] حجر، ۴۲ (محمد مهدی فولادوند، ترجمه‏ی قرآن کریم).

[۱۸] الرحمن ، ۱۵

[۱۹] آیات مختلف سوره جن.

[۲۰] آیات سوره جن و الرحمن.

[۲۱] آیات سوره جن و الرحمن.

[۲۲] همان، ۱۵

[۲۳] همان، ۹

[۲۴]همان، ۶