داوری ها در جشنواره های هنری

یکی از مهمترین برنامه های فرهنگی کشور برای کشف و شناسایی هنرمندان برتر و خلاق, برگزای جشنواره هاست

یکی از مهمترین برنامه های فرهنگی کشور برای کشف و شناسایی هنرمندان برتر و خلاق، برگزای جشنواره هاست. صرف نظر از اینکه این برنامه ها

تا چه حد توانسته به اهداف مربوطه دست یابد، به عنوان یکی از قابل توجه ترین برنامه ها باید بررسی شود. در این بین آنچه بخش عمده ای از اهداف جشنواره را متبلور می کند داوری در این رویدادهای فرهنگی هنری است.

۱) به طور معمول جشنواره های هنری در چند مرحله باید داوری شوند:

مرحله نخست: ارزیابی کلی آثار. مرحله دوم: ارزیابی آثار راه یافته به مرحله نهایی. در این بین جشنواره هایی که جنبه های بصری دارند، سه مرحله داوری دارند

۱) بازخوانی متون

۲) بازبینی آثار

۳) داوری نهایی. نکته دیگر اینکه داوران به جهت آرایی که دارند و باید به نتیجه برسند حتما باید سه یا بیش از سه نفر، در تعدادی فرد (پنج، هفت و ...) باشند. بر این اساس در هر جشنواره هنری حد اقل۶ تا۹ داور دعوت به همکاری می شوند.

۲) از آنجا که با این ساختار در کشور صدها جشنواره فرهنگی هنری برگزار می شود که البته در هر رشته چند جشنواره بسیار مهم وجود دارد و باقی در رده های کمی وکیفی بعدی قرار دارند، برای بررسی داوری،

می توان چند جشنواره مهم هر رشته را برگزید و آنها را کنکاش کرد.

۳) از آنجا که آنچه مورد نظر نگارنده است شامل قریب به اتفاق این جشنواره هاست بنابر این از نام بردن جشنواره یا جشنواره هایی خاص شانه خالی می کنیم تا اولا سندی باشد بر تائید قصدی که این یادداشت مد نظر دارد و دوم اینکه متهم به موضع گیری نسبت به برگزارکنندگان جشنواره ای خاص نشده، اسباب دلگیری کسی یا کسانی فراهم نشود که اگر شد نیز به اقتضای لزوم است و به قصد ارائه خدمت.

۴) امروزه با وجود ابزار فراگیری همچون اینترنت، پژوهش در باره همه موضوعات بسیار آسان شده است. بویژه که اعضای هیئت داوران یکی از خبرساز ترین اقدام های رسانه ای ستادهای برگزاری جشنواره هاست، که به طور معمول علاوه بر انتشار خبر انتخاب و یا معرفی اعضای هیئت داوران، مصاحبه هایی نیز با ایشان صورت می پذیرد تا ارزیابی

صاحب نظر مربوطه (بخوانید مدح و ستایش) جشنواره را به مخاطبان ارائه کنند. بر این اساس کافی است در هر رشته هنری، اعضای هیئت داوری جشنواره های مهم را از طریق رسانه ها و یا جستجو در اینترنت شناسایی کرد.

در این شناسایی چند نکته بسیار بارز است؛

الف) اغلب این افراد از مدیران مرتبط در دیگر مراکز هستند

ب) بسیاری به طور تکراری در چند جشنواره حضور دارند

ج) شباهت های بسیاری بین برگزیدگان این افراد در دوره های مختلف وجود دارد.

در بررسی این موارد باید گفت؛

الف) مدیران

با یک بررسی اجمالی بسیار مشهود است که دستگاه ها، مدیران دستگاه های همکار را برای داوری دعوت کرده اند و این تعامل به طور مستمر و به طور متقابل انجام شده است، و این در حالی است که اگر با هنرمندان گفتگو شود اغلب از کاستی های فراوان مراکز هنری می گویند. در واقع کوتاه سخن اینکه، مدیرانی که بنا بر حکمی که دارند باید مسئول مجموعه تحت نظر باشند و به هنرمندان سرویس ارائه دهند، ترک مسئولیت کرده، به داوری دیگران می نشینند. این تعامل به نظر نمی رسد خیلی سازنده باشد، چرا که به هر حال خلا نبود مدیران در محل کار، حتما سازنده نیست و در نتیجه صرف حضور در هیئت داوران در جشنواره مرکزی دیگر، به قصد ارتقای شرکت کنندگان در آن جشنواره، کاستی های فراوانی در محل خدمت این مدیران بر جای می گذارد و این درحالی است که کارشناسان و استادان بسیاری وجود دارند که نقش آنها در ارتقای تکنیکی و روحی روانی هنرمندان اثبات شده است. در برخی دستگاه ها نیز اغلب مدیران داخلی که نقش نظارتی و کنترل کننده دارند، به طور معمول به هیئت داوران دعوت شده اند. در واقع مدیرانی که باید فرادست بوده و به عنوان ناظر، عملکرد برگزار کنندگان را ارزیابی و به هر حال مراقبت کنند، به جمع برگزار کنندگان، نازل شده، خودشان را در معرض ارزیابی قرار می دهند.

بدین ترتیب از دستمزد بگیران برنامه ای شده اند که باید نحوه پرداخت ها را بررسی کنند و به این ترتیب معلوم نیست تا چه حد در این کارها موفق باشند.

ب) افراد تکراری

گویا قرار نانوشته ای بین برگزارکنندگان وجود دارد که هر سال عده ای مشخص و از پیش معلوم، کار داوری جشنواره ها را بر عهده دارند. بدین ترتیب آیا به نظر نمی رسد که حضور این عزیزان، به طور

مستمر و تکراری شائبه هایی در پیداشته باشد؟

آیا به واقع خروجی عرضه صاحب نظران، کارشناسان، متخصصان مجرب و توانمند به قدری محدود است که برگزار کنندگان جشنواره ها را از سر ناچاری، وادار به انتخاب های تکراری می کند یا موضوعی غیر از این است... که این قلم نمی خواهد به آنها بپردازد.

ج) آثار تکراری

نتیجه حضور داورانی تکراری، حضور آثاری تکراری است. به این معنا که جستجویی در راه یافتگان به جشنواره های هنری، جستجویی حتی نه چندان جامع، نشان می دهد در هر دوره، عده ای خاص به طور ثابت به ارائه آثارشان می پردازند. بدین ترتیب می توان سوال کرد؛ - مدیران فرهنگی هنری در فاصله هر دوره نمی توانند گروه های جدید و تازه نفسی تربیت و آماده کنند؟ - با شناختی که داوران و اعضای گروه ها از یکدیگر پیدا می کنند، شائبه هایی همچون انتخاب از پیش تعیین شده برگزیدگان، به وجود نمی آید؟

نگارنده به هیچ وجه قصد ندارد در باره جوایزی که در این رویدادها به برگزیدگان اهدا می شود، شائبه ای وارد کند، اما اگر مجال بیشتری باشد و حوصله ای فراخ، شاید نتیجه ای غیر از این نیز حاصل شود.

● موخره:

به نظر می رسد وقت آن رسیده است مسئولین ارشد فرهنگی هنری کشور دراین موارد دقت بیشتری مبذول کرده، باعث شوند که رویدادهای مختلف فرهنگی هنری، منجر به ارتقای واقعی رشته های هنری شود، نه فقط تقویت و ترغیب عده ای خاص.

مهدی اکبری