برنامه های اپل برای iWork

مایکروسافت و اپل در سال های اخیر جنگ همه جانبه ای برای تسخیر قلب و مغز مصرف کنندگان رایانه های شخصی داشته اند مایکروسافت مغز ها و صد البته کیف پول های بیشتری را از آن خود کرد,

نباید تعجب کنیم اگر بشنویم که روابط اپل و مایکروسافت این روز‌ها کش‌و‌قوس بیشتری دارد. اگر هم تعجبی باشد از این جهت است که روابط این دو همیشه کش‌و‌قوس داشته و شاید باید بپرسیم چه وقت این روابط آرام بوده است؟! مایکروسافت و اپل در سال‌های اخیر جنگ‌ همه‌جانبه‌ای برای تسخیر قلب و مغز مصرف‌کنندگان رایانه‌های شخصی داشته‌اند. مایکروسافت مغز‌ها و صد البته کیف پول‌های بیشتری را از آن خود کرد، ...

از طرف دیگر اپل قلب‌های بیشتری را با خود برد ولی گویا کیف پول‌ها کافی نبوده است! در سال ۱۹۹۷ به نظر رسید که این جنگ به آرامش منتهی شده است. مایکروسافت ۱۵۰ میلیون دلار از سهام اپل را خرید و اپل هم اینترنت اکسپلورر را مرورگر پیش‌فرض رایانه‌های خود کرد. آنها در همین سال به یک مبارزه طولانی بر سر چند حق اختراع انحصاری هم پایان دادند. حمله دوباره به آفیس در همان زمان بود که استیو جابز دوباره کار خود در اپل را آغاز کرد. او در همان ابتدای کار اعلام کرد که برای سرعت بخشیدن به رشد اپل از هیچ کاری فروگذار نخواهد کرد؛ و هیچ کاری هم مهم‌تر از تجدید روابط با مایکروسافت نبود. تجدید روابط با مایکروسافت جنجال‌بر‌انگیز و مشکل، ولی لازم بود. در میان محصولات مایکروسافت هم هیچ‌کدام به اندازه آفیس برای باقی ماندن اپل در صحنه حیاتی نبود. حالا ۱۰ سال بعد از آن قرارداد معروف هنوز هم پرفروش‌ترین برنامه غیر اپلی برای مک، آفیس مایکروسافت است.

پس کمی باعث تعجب بود که هفته گذشته اپل نسخه جدید برنامه iWork خود با نام iWork ’۰۸ را معرفی کرد که برنامه‌‌ای برای ساخت فایل‌های صفحه گسترده در خود دارد. این برنامه به قیمت ۷۹ دلار به فروش خواهد رسید و مثل همه محصولات دیگر اپل کار کردن با آن ساده‌تر شده است. تا پیش از این، iWork فقط شامل برنامه‌های Pages و Keynote بود. Pages از بسیاری جهات به Word مایکروسافت شباهت داشت و Keynote هم برنامه‌ای برای ساخت ارائه (پرزنتیشن) بود که اگر چه از بسیاری جهات با PowerPoint قابل مقایسه بود اما به اعتقاد خیلی‌ها نسبت به آن برتری داشت (آقای ال گور ارائه معروف خود درباره محیط زیست که منجر به ساخت فیلم «یک حقیقت نامطبوع» شد را با این برنامه ساخته بود).

حالا با اضافه شدن برنامه Numbers دایره محصولات اپل برای کارهای اداری و دفتری کامل شده‌است. اعلام عرضه این دو نرم‌افزار به‌خصوص از این جهت توجه صاحب‌نظران را جلب کرد که مدتی پیش مایکروسافت خبر از تأخیر دوباره در عرضه نسخه جدید آفیس برای مک داده بود. آقای کریگ آیزر، رئیس محصولات مربوط به مکِ مایکروسافت، اوایل ماه جاری اعلام کرده بود که عرضه آفیس جدید برای مک تا سال ۲۰۰۸ به تعویق خواهد افتاد. دست‌کم این دومین باری بود که خبر از تأخیر در عرضه آفیس برای مک می‌رسید. گویا تغییر پردازنده‌های استفاده شده در مک (پیش از این از محصولات IBM و FreeScale در مک‌ها استفاده می‌شد و حالا از محصولات Intel) و همچنین تغییر فرمت فایل‌های مایکروسافت دو عامل اصلی این تأخیرات بوده‌اند.

حرکت به سوی گوگل؟ اگر بگوییم که در حوزه مک، مایکروسافت به دردسر افتاده است حرفی به گزاف نزده‌ایم. شاید همین حالا این دردسر ملموس نباشد، ولی به‌صورت بالقوه وجود دارد. هنوز هم وقتی صحبت از نرم‌افزار‌های پایه تجاری می‌شود «آفیس» قدرتمند‌ترین نام است. هر چه می‌خواهید در مورد مایکروسافت و آفیس و نسخه‌های متعدد و گیج‌کننده‌ آن بد بگویید؛ ولی وقتی رایانه خریدید آفیس را لازم دارید؛ در این شکی نیست. حتی وقتی مک هم دارید باز فرقی ندارد: آفیس جزو الزامات است. ولی آیا همیشه همین وضع باقی خواهد ماند؟ به‌عنوان نمونه گوگل را در نظر بگیرید، این غول جست‌و‌جو منتظر کوچک‌ترین اشتباه مایکروسافت نشسته و آماده است که سلطه آن را به چالش بکشد. مدیر عامل گوگل، اریک اشمیت، عضو هیئت مدیره اپل هم هست –او همچنین مشاور ال گور نیز هست- و این فقط یکی از پیوندهای میان اپل و گوگل است. در واقع پیوند‌های عمیق‌تری هم میان اپل و گوگل وجود دارد. نرم‌افزار تحت وب گوگل به نام Docs and Spreadsheets رایگان، ساده و سازگار با آفیس است. این نرم‌افزار روی مک هم کار می‌کند. در واقع برای استفاده از آن فقط به یک اتصال اینترنت پرسرعت و یک مرورگر وب نیاز دارید. به‌جز گوگل دیگران هم در حال تولید نرم‌افزار‌های اداری تحت وب هستند. Zoho و ThinkFree هر دو رایگان و سازگار با مک هستند.

سهم آفیس از بازار آیا دلیلی برای نگرانی مایکروسافت وجود دارد؟ هنوز نه. قبل از نوشتن این مقاله برای تهیه آمار دقیق به آقای کریس سوانسون کارشناس مؤسسه‌ تحقیقاتی NPD Group رجوع کردم. این مؤسسه‌ خرده‌فروشیِ نرم‌افزار‌ها را مطالعه می‌کند. تأثیر نرم‌افزار‌های تحت وب –Google, Zoho و ThinkFree- روی فروش آفیس مایکروسافت چه بوده است؟ هیچ .... صفر. طبق آمار این مؤسسه‌ سهم آفیس مایکروسافت در بازار نرم‌افزار‌های اداری مک ۹۱ درصد است و نزدیک‌ترین رقیب هم همان iWork است با حدود ۹ درصد. پیش از دیدن این آمار انسان با خود فکر می‌کند که اگر فقط یک جامعه مصرفی دشمنی خونین با مایکروسافت و محصولاتش داشته باشد و محصولات آن را نخرد، فقط همین جامعه دوست‌داران مک است. ولی می‌بینیم که ۹۱ درصد از آنها آفیس را برای کارهای ادارای خود انتخاب کرده‌اند. استیو جابز در همایش معرفی iWork جدید اعلام کرد که تا به‌حال ۱.۸ میلیون iWork به فروش رسیده است.

با در نظر گرفتن اینکه در سال ۲۰۰۶ حدود ۵.۳ میلیون مک فروش رفته و در سال ۲۰۰۷ هم تا به حال ۴.۹ میلیون مک فروخته شده، این آمار بد هم نیست. با همه این حرف‌ها اولین نرم‌افزاری که خیلی از خریداران مک قبل از ترک فروشگاه می‌خرند چیست؟ آفیس مایکروسافت. مصرف‌کنندگان معمولاً نسخه ۱۴۹ دلاری مخصوص دانشجویان را می‌خرند که مجوز نصب روی سه دستگاه مختلف را دارد (گویا کسی کارت دانشجویی را نگاه نمی‌کند). پس چرا اپل خود را با تقلا برای iWork به زحمت می‌اندازد؟ باید چیزی بیشتر از به قول خودشان «دادن حق انتخاب به مشتری» در میان باشد. جاذبه اصلی مک در بازار مصرفی میان دو گروه مختلف است: کاربران قدیمی مک و کسانی که علاقه به مهاجرت از ویندوز دارند. این کاربرانی که از ویندوز مهاجرت می‌کنند ممکن است متخصص و کارکشته یا تازه‌کار باشند و به همین دلیل سطح نیازشان به نرم‌افزار‌های اداری هم متفاوت است. پس iWork کسانی را هدف می‌گیرد که نیازشان سادگی کاربری است نه امکانات زیاد و پیچیده.

سازگاری با آفیس هم باعث می‌شود که آنها ساده‌تر تصمیم‌گیری کنند. مجموعه iWork کامل کننده iLife است که آن هم روز‌آمد شده است. مجموعه iLife شامل برنامه‌های کاربردی‌ای مثل iPhoto، iMovie و Garageband برای سرگرمی‌هایی مثل مدیریت تصاویر، ساخت ویدیو‌های خانگی و موسیقی است. پس با وجود iWork اپل می‌تواند ادعا کند که مجموعه کاملی از نرم‌افزار‌های پایه را دارد و می‌تواند به آن مهاجرت‌کنندگانی که گفته شد، اطمینان بدهد که قادر به انجام همه کارهایی هستند که در محیط ویندوز می‌کرده‌اند. شاید بپرسید که چرا مایکروسافت به خود زحمت تولید آفیس برای مک را می‌دهد؟ چون سود دارد. تقریباً هر کسی که مک دارد دیر یا زود یک نسخه از آفیس را خواهد خرید. اگر فرض کنیم که همه نسخه ۱۴۹ دلاری را می‌خرند می‌بینم که در سال ۲۰۰۶ حدود ۸۰۰ میلیون دلار درآمد فروش آفیس برای مک بوده است.

با در نظر گرفتن رشد فروش مک، امسال این مبلغ به یک میلیارد دلار خواهد رسید. عدم پشتیبانی از مک با این وجود مایکروسافت به‌صورت کلی پشتیبانی خود از مک را کاهش داده است. نرم‌افزار VirtualPC که به کاربر امکان اجرای نسخه ویندوزِ آفیس را می‌داد دیگر تولید نمی‌شود و جای خود را به VMWare و Boot Camp داده‌ است. ویندوز مدیاپلیر هم دیگر برای مک در دسترس نیست و جای خود را به Flip۴Mac داده است. اینترنت اکسپلورر هم دیگر برای مک وجود ندارد و جای خود را به سافاری داده که به تازگی برای ویندوز هم در دسترس است. دیگر چه نرم‌افزاری برای مک در دسترس نیست؟ پیام‌رسان فوری مایکروسافت که البته کاربران مک اصلاً به آن اهمیت نمی‌دادند و iChat را در همه‌زمینه‌ها به آن ترجیح می‌دادند، هم دیگر ساخته نمی‌شود. تازه AdiumX هم برای مک وجود دارد که تقریباً از همه پیام‌رسان‌های موجود پشتیبانی می‌کند. شاید فکر کنید که مایکروسافت از این همه رقیب جدید و تازه‌نفس و رقابت نزدیک آنها خسته شود و عقب بنشیند و روی کسب‌و‌کار اصلی خودش تمرکز کند.

با در نظر گرفتن استقبال سردی که از ویستا شد واقعاً به نظر می‌رسد که فکر بدی هم نباشد. خروج از بازار مک ولی اپل هنوز هم به پشتیبانی مایکروسافت و به‌خصوص آفیس از مک احتیاج دارد. آفیس باعث می‌شود که مک در محیط‌های کاری و اداری حضور داشته باشد. اگر آفیس نباشد کاربران تجاری مک باید نگران عدم سازگاری با نرم‌افزار‌های مشتریان، تأمین‌کنندگان و شرکای خود باشند. با حرکت مایکروسافت به سمت فرمت جدید -که براساس XML توسعه یافته- این حقیقت بیشتر هم نمایان می‌شود. همچنان که افراد بیشتری آفیس ۲۰۰۷ را می‌خرند مشکل ناسازگاری بیشتر نمایان می‌شود. پس چرا مایکروسافت خود را از بازار مک دور می‌کند در حالی که تعداد کاربران آن رو به افزایش است؟ نرخ رشد مک بسیار بیشتر از بقیه صنعت رایانه است. در کجا گفته شده که وقتی بازاری رو به رشد است باید از آن خارج شد؟ اگر مایکروسافت به بازار مک علاقه دارد پس چرا مهم‌ترین محصولش برای مک این‌قدر تأخیر دارد؟ به نظر من این بهترین موقعیت برای گوگل است که خودی نشان بدهد. شاید جنگ میان مایکروسافت و اپل اصلاً هیچ‌گاه پایان نیافته بوده است!