دست خالی دولت برای فیلم های عاشورایی

در زمینه عاشورا و محرم چند فیلم ماندگار داریم شاید کمتر از تعداد انگشتان دو دست این نکته را فقط در این روزها مدام می گوییم و خودمان می شنویم سینما در عرصه تاثیرگذاری جای ویژه یی دارد و این همان نکته یی است که به نظر می رسد مسوولان امر قصد ندارند به آن توجه کنند

در زمینه عاشورا و محرم چند فیلم ماندگار داریم؟ شاید کمتر از تعداد انگشتان دو دست. این نکته را فقط در این روزها مدام می گوییم و خودمان می شنویم. سینما در عرصه تاثیرگذاری جای ویژه یی دارد و این همان نکته یی است که به نظر می رسد مسوولان امر قصد ندارند به آن توجه کنند. مسوولان سینمایی مدام در این زمینه سخن می گویند. به گفته های وزیر ارشاد در جمع مداحان نگاهی دوباره بکنیم؛ «رمز ماندگاری حماسه حسینی، قیام در مقابل ظلم، دفاع از مظلوم و احیای ارزش های اسلام است.» اما او بر هنری دیگر تاکید دارد نه سینما؛ «امروز رسالت همه ما این است که ارزش های اصیل و ماندگار حماسه عاشورا را در قالب تعزیه به عنوان یک هنر بومی ایرانی در جامعه گسترش دهیم.»

بیش از پنج سال از حضور سیاست های فرهنگی احمدی نژاد در عرصه سینما می گذرد اما هیچ فیلمی که بتواند شاخص و مورد توجه باشد در زمینه سینمای مذهبی ساخته نشده است. هیچ چیزی در دستان مردان سینمایی احمدی نژاد وجود ندارد که با افتخار به آن بنگرند و تاکید کنند؛ «این بود نتیجه تلاش های ما در زمینه سینمای مذهبی. ما این گونه عمل کردیم و توانستیم فیلمی بسازیم و تهیه کنیم که در تاریخ سینمای انقلاب و اسلام ما به عنوان مظهر شیعه و اسلام ماندگار است.»

شاید هم البته وزیر نمی خواهد دچار شعارزدگی شود و می گوید؛ «فصل جدیدی از فعالیت های دولت دهم با رویکرد فرهنگی آغاز شده است. اهتمام دولت دهم توسعه فرهنگ در سراسر ایران است.»

اما هیچ سیاست خاصی در این زمینه اعلام نمی شود. هیچ نکته یی حداقل در زمینه فیلم های مذهبی عنوان نمی شود. در حالی که اشاره می شود؛ «نکته مهم این است که عاشورا به عنوان یک حرکت بزرگ تاریخی که می تواند برای همه ملت ها سرنوشت ساز باشد، در سینما می تواند به عنوان یک ژانر یا فرهنگ خاص مطرح شود.» این سوال همچنان پابرجا است؛ «چرا در ایران به رغم وجود اعتقاد به آرمان ها و ارزش های عاشورا، چنین فیلم هایی ساخته نمی شود.»

● هر کسی از ظن خود شد

درباره سینمای مذهبی و آسیب شناسی آن کارهای زیادی می توان کرد. بارها و بارها نیز سخنانی در این زمینه گفته شده است. جالب تر اینکه بسیاری از کسانی که به سیاست های دولت نزدیک هستند نظرات خود را اعلام کرده اند. در این نظرات بر چند نکته بیش از هر چیز تاکید شده است.

۱) دستگاه های فرهنگی زیادی در کشور داریم که باید به مسائل خاص فرهنگی- دینی و ملی بپردازند که متاسفانه این ارگان ها و دستگاه ها به وظایف خود در این زمینه عمل نکرده اند.

۲) وظیفه این ارگان ها حمایت از فیلمسازان برای ساخت این گونه فیلم ها است چرا که بخش خصوصی بودجه ساخت این گونه فیلم ها را نمی تواند تامین کند.

۳) تا زمانی که سیاستگذاران فرهنگی و مسوولان نهادهای فرهنگی کشور برنامه یی نداشته باشند جذب حمایت های مردمی به این مقوله ممکن نخواهد بود.

۴) یکی از دلایل عدم توفیق سینماگران در این عرصه، پیچیده بودن و عظیم بودن واقعه کربلا و بیگانه بودن سازندگان و دست اندرکاران هنر فیلمسازی با این قیام عظیم و بزرگ است. هنرمندان با صحنه هایی اینچنین معنوی و ارزشی بیگانه هستند.

۵) ما هنوز به این باور نرسیده ایم که سینمای عاشورا به عنوان یک ژانر ویژه سینمایی می تواند در سینمای ایران مطرح باشد و اگر متولیان به این باور برسند، صد درصد می توانیم در این عرصه آثار مطلوبی داشته باشیم.

البته انگشت اتهام به سوی هنرمندان همیشه دراز است؛ «کار هنر ارتباطی قلبی و روحی است و بسیاری از سینماگران ارتباط قلبی و عمیقی با واقعه عاشورا برقرار نمی کنند. عدم توفیق هنرمندان به نوعی عدم سنخیت آنها با این مقوله است. کسانی که با فضاهای معنوی آشنایی ندارند و از آن دور مانده اند و واقعه کربلا دل آنها را نلرزانده و اشکی بر دیدگان شان جاری نساخته، چگونه می توانند آثاری فاخر و درخور توجه درباره ائمه و واقعه بزرگ کربلا خلق کنند؟» یکی دیگر معتقد است؛ «سینمای عاشورا باید به عنوان یک ژانر ویژه سینمایی مطرح باشد. انجمن سینمای جوان می تواند از جوان های مستعد دعوت کند تا از زوایای مختلف به عاشورا بپردازند.» بی تردید آنچه مشخص است و از سخنان جمع سینماگران مشاهده می شود؛ «برای تولید این مضامین بخش خصوصی قدرت و توان اجرای پروژه های سنگین را ندارد، مگر آنکه فیلمنامه مربوط به یک شخصیت باشد و پروداکشن ها و تولید گسترده نیاز نداشته باشد. اما در به تصویر کشیدن واقعه عاشورا، نیاز به پروداکشن وسیع است و پرداخت هزینه تولید چنین کارهایی از عهده تهیه کنندگان خصوصی خارج است.» همان طور که کسانی همچون سلحشور و شورجه می گویند چرا سازمان های دیگر وارد نمی شوند؛ سازمان میراث فرهنگی، فارابی، حوزه هنری و صدا و سیما.

شاید در نهایت جواب همه این سوال ها از منظر یکی از همین فیلمسازان اصولگرا به روایت فارس این باشد؛ «به طور کلی شاید به نظر برسد سینمای ایران از به تصویر کشیدن واقعه عاشورا غفلت کرده، بیشتر به ثبت برداشت عوامانه از حماسه بسنده کرده و مطلقاً به تحلیل، بررسی و تامل در اصل واقعه نپرداخته است، اما چرا دچار این غفلت ظاهری شده؟ پاسخ این است که بسیاری از فیلمسازان وارد این عرصه شده اند ولی به دلایلی ساده در نیمه راه از حرکت بازمانده و ترجیح به ترک ادامه راه داده اند زیرا واقعیت، حواشی، خیالپردازی و... پیرامون واقعه عاشورا چنان به هم تنیده شده و در گذر زمان با استفاده از خلاء اطلاع رسانی در میان عامه مردم در جایگاه روایت تاریخی جا خوش کرده است که جدا کردن واقعیت از آن و گذاشتن واقعیت پیش چشمان مخاطب امروز به امری پرخطر و نشدنی بدل شده است.»