امنیت شغلی خبرنگاران تقابل یا تعامل

در دنیای کنونی با وجود تکنولوژی های ارتباطی پیشرفته و متعدد در امر دستیابی سریع به اطلاعات و منابع مختلف و با وجود درگیری و خشونت که بطور آشکارا در بیشتر نقاط این کره خاکی فراگیر شده, کسب اطلاعات موثق و قابل اطمینان در مورد وضعیت سیاسی, اجتماعی و امنیتی بشر و میزان آوارگی آنها بسیار دشوار و در عین حال بسیار ضروری و حیاتی است

در دنیای کنونی با وجود تکنولوژی های ارتباطی پیشرفته و متعدد در امر دستیابی سریع به اطلاعات و منابع مختلف و با وجود درگیری و خشونت که بطور آشکارا در بیشتر نقاط این کره خاکی فراگیر شده، کسب اطلاعات موثق و قابل اطمینان در مورد وضعیت سیاسی، اجتماعی و امنیتی بشر و میزان آوارگی آنها بسیار دشوار و در عین حال بسیار ضروری و حیاتی است. خبرنگاران از مهره های اساسی این مهم بشمار می روند. یک خبرنگار باید به واقعیت یک رویداد دست یابد وهمواره گام به گام حوادث در حوزه کاری خود حرکت کند تا تحلیل های خود را به صورت کامل و رسا ارائه دهد. یک خبرنگار موفق همیشه در انعکاس رخدادها بی طرفانه عمل می کند؛ چون ذات خبرنگاری مبتنی بر بی طرفی است و اینجاست که خبرنگار با رعایت این نکته مهم خود را به قوانین ملزم دانسته و در این مسیر به اهداف خود نائل می شود. علاوه بر این یک خبرنگار باید همواره درکسب اعتماد و اعتمادسازی بین خبرنگار، منابع خبری و مردم خود تلاش کند.

خبرنگار و رسانه از آنجا که امانتدار جامعه در کسب، حفظ و انعکاس اطلاعات و اخبارند بایستی در راه این امانتداری از هیچ چیز دریغ نورزند. در کنار تمامی اصول اخلاقی حرفه ای رسانه ای اسلام رسالت اصلی خبرنگار و رسانه یعنی انعکاس مسائل و واقعیت های اجتماع و تلاش برای بهبود اوضاع جامعه و کمک به توسعه اجتماعی با در نظر گرفتن مصالح و منافع جامعه را نیز همواره مورد تاکید قرار می دهد. رسانه در نظام اسلامی نه ابزاری مطلق در خدمت قدرت و نه تریبونی رها و یله در دست افرادی است که به بهانه حقوق مردم و آزادی در پی کسب منافع نامشروع خود هستند. در مجموع می توان چنین اظهار داشت که رسانه در نظام اسلامی در فرایند خبررسانی و اطلاع رسانی همواره متوجه مصالح اساسی جامعه اسلامی است. این مقاله با هدف بررسی استقلال وامنیت شغلی خبرنگاران در عرصه های مختلف شغلی با نقد مسایل شاخص های اصلی یک خبرنگارموفق، مفهوم حرفه خبرنگاری، مرگ خبرنگاران در جهان، راهکا رهای مناسب برای کاهش خطرات و اخلاق حرفه ای خبرنگاران صورت گرفته است.

● مقدمه

زمانی «توماس جفرسون» گفته بود که اگر ناگزیر باشد بین کشوری بدون دولت، اما دارای رسانه‌های مستقل و کشوری دارای دولت و فاقد رسانه‌های مستقل، یکی را انتخاب کند، اولی را برمی‌گزیند. این گفته، متعلق به سومین رئیس جمهوری آمریکا یعنی کشوری است که به خاطر حفظ استقلال و آزادی مطبوعات و روزنامه‌نگاران به عنوان مهمترین شرط تحقق دموکراسی و دفاع از حقوق و آزادی‌های مدنی، در اصلاحیه قانون اساسی خود، ‌وضع هرگونه قانون در مورد مطبوعات را ممنوع اعلام کرده است. فلسفة توجه به ضرورت تأمین استقلال حرفه روزنامه‌نگاری را می‌توان نشئت گرفته از تحولات بنیادی اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم در حوزه روزنامه‌نگاری، تولد مطبوعات خبری و تکوین روزنامه‌نگاری به عنوان یک حرفه مستقل و مبتنی بر مقررات و ضوابط خاص دانست.

منزلت اجتماعی روزنامه‌نگاران در جوامع مدرن، از وظایف و مسئولیت‌های اجتماعی آنان ناشی می‌شود. بیان حقیقت، دفاع از حقوق و آزادی‌های شهروندان، پیشبرد دموکراسی و تأمین یکی از حیاتی‌ترین نیازهای مردم یعنی اطلاعات، از یک سو مستلزم تأمین و حراست از فضای مطلوب و مساعد فعالیت‌های حرفه‌ای روزنامه‌نگاری است و از جانب دیگر، نیازمند تعبیه سازی و کارهایی است که هم شهروندان و هم دولت، نگران نادیده گرفتن حقوق و حرمت خود از سوی روزنامه‌نگاران نباشند. به گفتة «فرانسیس پی. کاسوما» قوانین رسانه‌ای [مقررات حقوقی حرفه روزنامه‌نگاری] برای حکومت دموکراتیک، ضروری هستند، زیرا از یک سوی رسانه‌ها را قادر می‌سازند که از حقوق و امتیازات خود بطور کامل استفاده کنند و از سوی دیگر اجازه نمی‌دهند که روزنامه‌نگاران از این حقوق و امتیازات، آشکارا سوءاستفاده کنند و بدین ترتیب به پیشبرد روزنامه‌نگاری مبتنی بر اخلاق کمک می‌کنند.»

اصول اخلاقی حرفه روزنامه‌نگاری، یکی از مهمترین ارکان نظام حقوقی این حرفه است که وضع آن از قدمتی ۹۳ ساله در جهان برخوردار است. «این اصول ابتدا از سوی انجمن‌ها و اتحادیه‌های حرفه‌ای صاحبان مطبوعات و روزنامه‌نگاران کشورهای غربی و پس از آن، در سطح جهانی از طرف سازمان‌های حرفه‌ای بین‌المللی و منطقه‌ای و هم چنین، جامعه ملی و سازمان ملل متحد مورد توجه قرار گرفت.»

رسانه به عنوان یک ابزار اطلاع رسانی در برهه ها و مقاطع مختلف از گذشته تا حال همواره توانسته ایفاگر نقش واقعی خود باشد. به گونه ای که با تورق کتاب تاریخ و مطالعه رویدادهای مهم سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و... که منجر به شکل گیری یک نهضت، انقلاب یا حرکت ملی گردیده، می توان ردپای رسانه ها را در این عرصه ها به خوبی مشاهده نمود. در واقع می توان این چنین ادعا نمود که حرکت های شکل گرفته در برهه های مختلف با پشتوانه ابزار اطلاع رسانی آغاز گردیده و در ادامه مسیر نیز تداوم یافته است. یعنی می توان نقش برجسته ابزارهای اطلاع رسانی را در این حرکت ها و رویدادها لمس کرد و متوجه اهمیت این نقش گردید.

بر همین اساس امروزه از مطبوعات به عنوان رکن چهارم دموکراسی یاد می شود و اندیشمندان و فرهیختگان علوم سیاسی و ژئوپولتیک نیز بر این امر صحه گذارده و معتقدند جوامعی که می خواهند در مسیر مردم سالاری و جامعه مدنی گام بردارند بایستی این رکن را قبول داشته و موانع بر سر راه مطبوعات مستقل و آزاد را بر چینند. وقوع انقلاب اسلامی در ایران نیز از طریق ابزار اطلاع رسانی که در آن زمان اعلامیه ها، شب نامه ها و سخنرانی های مخفی و پنهانی این مهم را بر عهده داشتند شکل گرفته و باعث شد مردم با آگاهی به اهداف انقلاب وارد کارزار شده و جامعه خود را از چنگ استثمار و استبداد رها سازند. همچنین با نگاهی به روزهای شکوهمند هشت سال دفاع مقدس می توان بیش از پیش به نقش چشمگیر رسانه ها و ابزارهای اطلاع رسانی واقف شد. در این بین آنچه بیش از پیش نقش مطبوعات و رسانه های جمعی را برجسته ساخته و می سازد وجود خبرنگاران شجاع، آگاه و متعهدی است که در مسیر آرمان های اصیل خود از هیچ تلاشی فروگذار نکرده و همواره سختی ها را به جان خریدارند. بنابراین می توان چنین اذعان داشت که رکن چهارم دموکراسی در یک جامعه به حضور خبرنگارانی با چنین ویژگی هایی بستگی داشته و اگر رسانه ها از وجود این قبیل خبرنگاران متعهد خالی شود، می بایست گفت که رکن چهارم دموکراسی در جامعه محقق نخواهد شد.

● مفهوم خبرنگار

در نگاه حرفه ای، خبرنگار فردی است که به نمایندگی از مردم، برای اطلاع رسانی سالم و بیان حقایق، عملکرد و رفتار تمام افراد جامعه، مخصوصا مسئولان و صاحب منصبان را زیر ذره بین قرار داده و به نقد و موشکافی آن می پردازد. تا با شناخت نقاط ضعف و قوت به پیشبرد اهداف ملی و مردمی منتهی شود. خبرنگاران موتور و قلب تحریریه های رادیو و تلویزیون و مطبوعات هستند و نقش اساسی در حیات سایر قسمت های رسانه و کارکرد صحیح بقیه اجزا دارند. بسیاری از اساتید علوم ارتباطات معتقدند یک خبرنگار حرفه یی که بخواهد در کارش پیشرفت کند، نیاز دارد با علوم روز در زمینه ارتباطات و ژورنالیسم آشنا باشد و موفق شدن در این زمینه مستلزم تسلط داشتن به حداقل یکی از زبان های غیرمادری است. خبرنگار به عنوان چشم بیدار و هوشیار جامعه در دستیابی به حقایق و واقعیت ها رسالتی بس خطیر بر عهده دارد و کانون این اهمیت صداقت و قابل اعتماد بودن خبرنگار و رسانه است.

خبرنگار کسی است که با اتکا به ذوق و استعداد شخصی، پس از گذارنیدن دوره? آموزش تخصصی و همچنین با توجه به مسئولیت اجتماعی که این پیشه بر گردن او می‌گذارد، وظیفه بدست‌آوردن، آماده‌کردن، گردآوری و سامان‌دادن اخبار و انتقال آنها را با وسایل ارتباط جمعی (مطبوعات، رادیو، تلویزیون و خبرگزاری) به مخاطبان بر گردن دارد. برپایه? اعلامیه سازمان یونسکو، خبرنگاران باید کوشش کنند تا اخباری که در اختیار عموم می‌گذارند درست، دقیق و معتبر باشد و در درستی اخباری که به دست می‌آورند، پژوهش و اندیشه کنند. خبرنگاران نباید حقیقتی را عمداً تحریف یا خراب کنند و نیز هیچ گونه مطلبی را نباید از دید مردم پنهان نگهدارند.

● حرفه خبرنگاری، فرصت یا تهدید

یکی از موانع و مشکلات بر سر راه رشد و توسعه رسانه ها اعم از الکترونیکی و مکتوب، افکار حاکم بر فضای چنین جریاناتی است که خود نشات گرفته از مشی و روش و عقیده حاکمان و مدیران آن رسانه است. به طوری که امروزه تلقی مخاطبان از نوع نگرش حاکم بر رسانه مورد نظرشان همان رویکرد و تفکر مسلط بر آن بوده و بر همین اساس به انتخاب دست می زند. در این بین نقش بی چون و چرای حاملان پیام و مرسلان خبر بیش از پیش مورد اهمیت واقع شده و باعث می گردد تا نوع نگاه خبرنگار در رسانه ای که مشغول به فعالیت است در راستای تفکرات و همسویی با اندیشه های مدیران و حاکمان رسانه مورد نظر باشد.

در واقع برخورداری از حمایت ها و شانتاژهای رسانه ها به گونه ای منجر به تحقق این مساله گردیده که خبرنگار وام دار رسانه خود باشد و از این جهت هرگز آن طور که رسالت او ایجاب می نماید قادر نخواهد بود نسبت به تعهدی که بر عهده گرفته موفق و کامیاب گردد. زیرا تا زمانی که یک خبرنگار نتواند تحلیل واقع بینانه و مستند خود از وقوع یک رویداد یا خبر را از نگاه آزاد و متفکرانه خود منعکس نماید، نمی توان به رسالتی که او بر عهده گرفته خرده گرفت و او را مورد مماشات قرارداد. چون هر آنچه غیر این اتفاق بیفتد در واقع نوعی از یک انگیزه و کنش غیر مسئولانه از سوی تهیه کننده خبر بوده و او هر آنچه را حاکمان و مدیران رسانه اش از او خواسته اند انجام داده است.

امروزه حرفه خبرنگاری یکی از مشاغل ناامن و پردردسر شناخته می شود. حرفه ای که هر کدام از افرادی از طریق آن امرار معاش می کنند برای فردای خود، و امنیت شغلیشان نگران بوده و از هیچگونه حاشیه امنیتی برخوردار نیستند. از آن جا که حرفه روزنامه نگاری یک شغل زنده و پویاست و قلمداران این رسانه با عشق و فداکاری و از جان گذشتگی، شانه های خود را به بار سنگین مسؤولیت روشنگری مردم سپرده اند و دفاع از حریم آزادی را در جان و قلب خود همواره روشن نگه می دارند، بالندگی مطبوعات و کار روزنامه نگاری و خبرنگاری در میهن اسلامی، بی وقفه ادامه داشته و استمرار خواهد یافت. در جهان حاضر که جوامع در حال تحول و نوزایی هستند قدرت درک، تجزیه و تحلیل و پیش بینی حوادث از دیگر مسائل اساسی این حرفه بشمار می رود.

رسانه ها به عنوان چشم و گوش مسئولان محسوب می شوند از این نظر حضور پر تعداد آنها می تواند جای امیدواری باشد اما اینکه این رسانه ها تا چه اندازه نسبت به تعهدات خود موفق عمل می کنند و می توانند خواسته ها و انتظارات مردم را برآورده سازند موضوعی است که در برهه کنونی سئوال همه آگاهان و اندیشمندان مسائل خبری و اطلاع رسانی است. در حقیقت چنین به نظر می رسد در جامعه ما تکلیف کسانی که در حوزه اطلاع رسانی فعالیت می کنند از این جهت که هدفی را که دنبال می کنند معلوم نیست که آنها دارای شغلی هستند یا به حرفه ای مشغول می باشند. اگر بخواهیم استنباط خود را بر این اساس که فعالیت در رسانه ها اعم از الکترونیکی و مکتوب به عنوان یک شغل صرفا درآمدزا و تامین کننده نیازهای اقتصادی محسوب شود دیگر نمی توان عنوان حرفه را بر روی آن گذارد و بایستی تمام تعاریف تحت الشعاع رسانه ها را از آن حذف و دور ساخت. زیرا اطلاع رسانی و خبرسازی جدای از شغل بودن یک حرفه کاملا تخصصی با ویژگی های منحصر به فرد خود می باشد که عدم رعایت یکی از بندهای آن می تواند این حرفه را زیر سئوال ببرد. بنابراین بایستی اذعان داشت که خبرنگاری به عنوان یک حرفه از وجهه و اعتباری والای برخوردار بوده که به آسانی نمی توان آن را نادیده انگاشته و صرف یک شغل تلقی نمود.

خبرنگاران به عنوان حلقه اصلی اتصال رسانه ها به مخاطبان همواره مورد بی مهری قرار گرفته و هر زمان که تعریف و تمجیدی صورت می گیرد، خبرنگار گمنام و مظلوم واقع می شود که این مساله در تثبیت جایگاه خبرنگار نقش به سزایی بازی می کند. خبرنگار به عنوان منبع اصلی تهیه خبر و کاشف رویدادها و اتفاقات پنهان مانده از نگاه افکار عمومی توانسته به خوبی ایفاگر نقش خود باشد و به مدیران و حاکمان خویش بقبولاند که خبرنگار منجی و نجات بخش یک رسانه موفق تلقی می شود. اما متاسفانه در آن روی سکه این قشر تلاشگر که چرخ عظیم رسانه ها را به حرکت در می آورد با نامهربانی از سوی مسئول مستقیم خود مواجه گردیده و همین امر سبب می گردد آن طور که شایسته عنوان خبرنگار می باشد با او رفتار نشود. در واقع بایستی گفت یک رسانه موفق در عرصه های مختلف خبری همواره خود را مدیون زحمات و تلاش های بی وقفه خبرنگارانی می داند که در گرما و سرما و مواجهه با انواع ناملایمات و مشقت ها و بدون هیچ چشم داشتی در مسیر رسالتی که بر عهده دارد گام بر می دارد به این امید که افکار عمومی او را مورد تحسین قرار دهد.

امروزه خبرنگاران بیش از هر زمان دیگری مورد غضب کسانی قرار گرفته اند که حاضر به بر ملا شدن رفتارها و حرکات خود در نگاه افکار عمومی نبوده و در این بین خبرنگاران را مقصر اصلی می پندارند. بنابراین با وارد شدن از طریق روش ها و شیوه های مختلف می خواهند به نوعی وجهه این قشر از جامعه اطلاع رسانی را تخریب و زیر سئوال ببرند. به گونه ای که بعضا و بر حسب مسائل و مشکلات پیش روی همه انسانها، موردی اتفاق می افتد که آن را دستمایه خود قرارداده تا به حیثیت و جایگاه خبرنگار خدشه وارد کنند. این قبیل اتفاقات زمانی دو چندان می شود که مشاهده کنیم خبرنگار از سوی مدیر و حاکم رسانه خود نیز مورد بی مهری قرار گرفته و هیچ گاه به نقش خطیر او توجه نمی شود، در حالی که این طیف از جامعه اطلاع رسانی بایستی به جهت نقشی که از آن برخوردار است بیش از پیش مورد حمایت مدیران رسانه ها قرار بگیرد.

● مرگ خبرنگاران در جهان

کمیته بین‌المللی دفاع از روزنامه نگاران کشورهای عراق، الجزایر، روسیه، کلمبیا و بنگلادش راجزء پنج منطقه درجهان را ازجمله کشورهای اعلام کرده که فعالیت روزنامه نگاران در آنجا بسیار خطرناک است. بر طبق این گزارش، در پنج سال اخیر تنها در این پنج کشور ۵۸روزنامه نگار کشته شده‌اند. کمیته حفاظت از روزنامه نگاران در گزارشی دیگر اعلام کرد که تقریبا در ماه بیش از سه خبرنگار در سراسر جهان کشته می شوند و عراق خونین ترین مکان برای فعالیت رسانه ها است. بیش از نیمی از روزنامه نگاران کشته شده در سال ۲۰۰۷ در عراق به قتل رسیده اند.

گزارشگران بدون مرز در این باره اعلام می کند: " تا کنون درهیچ کشوری و هیچگاه این تعداد روزنامه نگار به قتل نرسیده اند. در عراق از آغاز حمله ی امریکا در سال ۲۰۰۳ تا به امروز بیش از۲۰۰ تن از کارکنان رسانه ها کشته شده اند. نه در جنگ بیست ساله ی ویتنام نه در جنگ داخلی یوگسلاوی و نه در نسل کشی رواندا، کشته شدن این تعداد قربانی در میان همکاران رسانه ها سابقه نداشته است. در گزارش جدید کمیته حفاظت از روزنامه نگاران) ( CPJ ) آمده است: ۵۸۰۰ روزنامه نگار طی ۱۵ سال گذشته به خاطر انجام وظایف خود کشته شدند. خونین ترین مکان برای روزنامه نگاران طی ۱۵ سال گذشته، کشور عراق بوده است و تاکنون ۷۸ روزنامه نگار در عراق کشته شدند و الجزایر با ۶۰ تن، روسیه ۲۴ تن و کلمبیا با ۳۷ تن در رتبه های بعدی قرار دارند.

از زمان آغاز سال جاری میلادی، ۳۱ روزنامه نگار کشته شده اند که ۲۰ تن از آنان در عراق مشغول فعالیت بوده اند. مرگ بیش از۴۷ روزنامه نگار طی سال ۲۰۰۵ میلادی تایید شده است که ۲۲ تن از آنان در عراق برای پوشش جنگ فعالیت می کردند. بیش از۶۰ روزنامه نگار عراقی نیز از آغاز جنگ در عراق از مارس سال ۲۰۰۳ تاکنون کشته شده اند. در سراسر جهان، قتل یکی از مهم‌ترین عوامل مرگ و میر حین کار برای روزنامه‌نگاران است. ۷۰‌درصد تلفات روزنامه‌نگاران در این سال قتل محسوب می‌شود. بقیه ناشی از شرایط جنگ یا دیگر مأموریت‌های خطرناک بوده است. کمیته حمایت از روزنامه‌‏نگاران»(CPJ) اعلام‌‏می کند که اتیوپی در صدر کشورهای ناقض آزادی مطبوعات است و کشورهای گامبیا, روسیه‌‏, جمهوری دموکراتیک کنگو به ترتیب رتبه‌‏های دوم، سوم و چهارم این فهرست را به خود اختصاص داده‌‏اند. کوبا در این فهرست مکان پنجم را دارد و پاکستان، آذربایجان و مراکش در رده‌‏های بعدی این فهرست قرار گرفته‌‏اند. کشور تایلند نیز در رده دهمین کشور ناقض آزادی مطبوعات جای گرفته است.

همچنین سازمان خبرنگاران بدون مرز گزارش وضعیت خبرنگاران در سال گذشته میلادی را منتشر کرد که بر اساس آن عراق مرگبارترین کشور تاریخ جهان برای فعالیت‌های خبری بوده است. براساس همین گزارش، در سال ۲۰۰۷ میلادی دست کم ۸۶ خبرنگار در سرتاسر جهان کشته شده‌اند که برای پنجمین سال متوالی این آمار با رشد رو‌به‌رو بوده است. این آمار با ۲۴۴ درصد افزایش از ۲۵ نفر در سال ۲۰۰۲ به این تعداد و بالاترین میزان خود از سال ۱۹۹۴ تاکنون رسیده است. در سال ۱۹۹۴، ۱۰۳ خبرنگار کشته شدند که حدود نیمی از آنها در جریان نسل‌کشی رواندا و حدود ۲۰ نفر در جریان جنگ‌های داخلی الجزایر و عده‌ای نیز در یوگسلاوی جان خود را از دست دادند. در حالیکه عراق نیمی از آمار تلفات فعالان خبری در سال ۲۰۰۷ را به خود اختصاص داده است. به طور کلی در سال ۲۰۰۷، ۸۶ خبرنگار و ۲۰ نفر از دستیاران و کمک‌های خبرنگاران (از جمله راننده و... ) کشته شده، ۸۸۷ نفر بازداشت، ۱۵۱۱ نفر مورد حمله فیزیکی یا تهدید قرار گرفته، ۶۷ خبرنگار ربوده شده و ۵۲۸ رسانه تحت سانسور واقع شده‌اند. در سال ۲۰۰۷ هر روز دو روزنامه نگار بازداشت شده است. در سال ۲۰۰۷ در ۱۵ کشور جهان ۶۷ روزنامه نگار و دست اند کار رسانه ها به گروگان گرفته شدند.

خطرناکترین منطقه در جهان همچنان عراق است که در آن از آغاز سال ۲۵ روزنامه نگار ربوده شده اند. در سال ۲۰۰۷ تعداد روزنامه نگاران ربوده شده افزایش داشته است. در عراق و افغانستان گروگان گیری به امری رایج تبدیل شد و بسیاری از این روزنامه نگاران بدست ربایندگان خود اعدام شده اند. چین با ۳۳ و کوبا با ۲۴ روزنامه نگار زندانی بیش از چهار سال است که بزرگترین زندان روزنامه نگاران در جهان هستند. در اول ژانویه ۲۰۰۸ در سراسر جهان ۱۳۵ روزنامه نگار در زندان بسر می برند. این آمار در سالهای اخیر تغییر چندانی نداشته است. روزنامه نگاران آزاد شده به سرعت با بازداشت شدگان تازه جایگزین می شوند. در سال ۲۰۰۷ مجموعا ۸۸۷ روزنامه نگار از آزادی محروم شدند. بزرگترین تعداد دستگیر شدگان با ?۵ مورد دستگیری در پاکستان روی داد و سپس کوبا با ۵۵ روزنامه نگار زندانی بوده است.

در مورد فعالیتهای اینترنتی ۳۷ وبلاگ نویس دستگیر شده، ۲۱ نفر مورد حمله فیزیکی قرار گرفته و ۲۶۷۶ وب سایت بسته و تعطیل یا تعلیق شدند. دولت هایی مثل چین، برمه و یا سوریه تلاش می کنند شبکه اینترنت را به شبکه بسته و در حد تبادلات داخلی و میان افراد دارای مجوز – اینترانت- تبدیل کنند. گزارشگران بدون مرز اعلام می دارد، چین بزرگترین سانسورچی اینترنت است.

در سال ۲۰۰۷ در سراسر جهان دست کم ۲۶۷۶ سایت اینترنت و وبلاگ رسما مسدود و تعطیل شده است. شدیدترین سانسور در چین و به هنگام برگزاری هفدهمین کنگره حزب کمونیست دیده شد که ۲۵۰۰ سایت و وبلاگ و تالارها گفتگو ممنوع شدند. بر اساس آمار این سازمان تا ۱ ژانویه ۲۰۰۸ دست کم ۱۳۷ خبرنگار در زندان بوده‌اند و دست کم ۸۸۷ خبرنگار در سال ۲۰۰۷ بازداشت شده‌اند که در این میان پاکستان با ۱۹۵ نفر بیشترین تعداد خبرنگاران بازداشت شده را دارا بوده است. مرگ ۸ خبرنگار در سومالی، سال ۲۰۰۷ را مرگبارترین سال یک دهه گذشته این کشور کرد. رسانه‌های خارجی معمولاً از اعزام خبرنگار به سومالی خودداری می‌کنند.

در پاکستان ۶ خبرنگار، در سری‌لانکا ۳ نفر، در اریتره، فیلیپین، نپال، افغانستان و مکزیک نیز ۲ نفر کشته شدند در حالیکه مرگ یک خبرنگار در سال ۲۰۰۷ در کشورهای چین، برمه، قرقیزستان، ترکیه، سرزمین‌های اشغالی فلسطین، جمهوری دموکراتیک کنگو، زیمبابوه، آمریکا، هائیتی، برزیل، پرو و باراگوئه ثبت شده است. آنها ناپدید یا کشته می شوند، ساعتش فرقی نمی کند، نیمه شب در یک منطقه خلوت، در شلوغترین ساعت روز و در مقابل چشم صدها نفر رهگذر، در خانه و در جلوی چشم خانواده اشان، در تحریریه روزنامه وقتی که همه خبرنگاران حضور دارند، از مهد تمدن اروپایی فرانسه تا پر مدعا ترین دولت آزادی بیان یعنی آمریکاگرفته تا جهنم روزنامه نگاران، کلمبیا، عراق، افغانستان و فلسطین اشغالی، روسیه، بنگلادش و.... همه جا یکسان است.

● راهکا رهای مناسب برای کاهش خطرات

برای بهبود وضعیت خبرنگاران و روزنامه‌نگاران آزاد و بهتر شناساندن جایگاه شغلی آنها قبل از هرچیز باید در قوانین و آیین‌نامه‌های حرفه‌ای به خصوص در قانون مطبوعات به طور صریح این بخش از حرفه روزنامه‌نگاری تعریف و تبیین شود. انجمن‌ها و سندیکاهای حرفه‌ایی مربوط به آنها ایجاد گردند. مدیران، سردبیران و دبیران تحریریه رسانه‌ها باید این فعالیت این افراد را به رسمیت بشناسند و به لحاظ اعطای مزایای حرفه‌ای نباید بین آنها و روزنامه‌نگاران ثابت تبعیض قائل شوند. آینده شغلی آنها باید تضمین شود. در ستون روزنامه‌نگاری و دروس دانشگاهی‌باید جایی برای معرفی روزنامه‌نگاری آزاد وخبرنگاران مستقل اختصاص داده شود.

خبرنگاران باید باید بتوانند در چارچوب تلاش‌های سندیکایی، برای بررسی راهکارهای عملی در جهت رفع موانع و مشکلات حرفه ایشان، به برگزاری اجلاس و کنفرانس‌های عمومی و همین طور برپایی آموزش‌های تخصصی اقدام کنند. وزارتخانه‌های ارشاد، کار و تأمین اجتماعی و دیگر سازمان‌های عمومی و خصوصی، باید همان امکانات و مزایا را که در اختیار روزنامه‌نگاران غیر آزاد می‌گذارند، برای روزنامه‌نگاران وخبرنگاران آزاد نیز در نظر بگیرند. در جهت راهنمایی و تقویت حرفه‌ایی روزنامه‌نگاران، باید نشریه‌ایی تخصصی، برای آنها منتشر شود و در این نشریه باید روزنامه‌نگاران آزاد مجرب با نگارش مطلوب سودمند، همکاران خود، به خصوص همکاران مبتدی را راهنمایی نمایند و همین طور باید بین آنها یک تبادل وسیع اطلاعات و اندیشه مربوط به این حوزه بوجود آید. امروزه، یکی از سریع‌ترین و کم هزینه‌ترین راه‌ها، می‌تواند نشریات الکترونیکی باشد.

انجمن روزنامه‌نگاران حرفه‌ای (SPJ) معتقد است حرفه روزنامه‌نگاری توجهات خاصی را می‌طلبد که باید روزنامه نگاران آنها را رعایت کنند، چرابا رعایت این نکات کمترآسیب می بینند. این نکات به شرح زیرمی باشد. - درستی اطلاعات دریافتی از کلیه منابع را بررسی کرده و با مراقبت های جدی، از اشتباهات غیر عمدی جلوگیری کنید. تحریف عمدی اطلاعات به هیچ وجه قابل‌قبول نیست. به افراد درگیر با موضوع خبر، برای پاسخگویی به اظهارات نادرست، باحوصله و پشتکار فرصت لازم را بدهید. - منابع مورد استفاده را هر زمان که ممکن است، مورد شناسایی دقیق قرار دهید. همگان حق دریافت اطلاعات هرچه بیشتر از منابع قابل اعتماد رادر هرچارچوبی که امکان پذیر است دارند. معمولا انگیزه‌های منابع را قبل از هر‌قول و قرار نامشخص، مورد تردید و سوال قرار دهید. به موقعیت هایی که هر قول و قراری برای مبادله اطلاعات به‌وجود می‌آورد توجه کنید تا بتوانید به آنها پایبند باشید.

مطمئن شوید که تیترها، زاویه های خبری و نحوه پیشبرد موضوع، عکس‌ها، گرافیک‌ها و نقل‌قول‌ها منجر به تحریف خبر نمی شوند. ساده سازی نکنید و یا رویدادها را خارج از گستره و بافت اصلی‌شان ارائه نکنید. هرگز محتوای عکس‌های خبری را تحریف نکنید. افزایش روشنی و وضوح تکنیکی خبر معمولا قابل قبول است. مونتاژ تصاویر و فتو ایلاستراسیون ها را مشخص کنید. اگر افزایش وضوح عکس باعث گمراهی می شود، از آن اجتناب کنید. اگر این کار لازم است، مشخصا بگوئید که این کار را کرده اید. از مخفی‌کاری یا بکارگیری روش‌های محرمانه برای جمع آوری اطلاعات به جز زمانی که روش‌های باز سنتی برای دسترسی همگان به اطلاعات اساسی، بازده نخواهد داشت اجتناب کنید. اگر از چنین روش هائی استفاده کردید؛ در بخشی از خبر آنرا اعلام کنید. هرگز سرقت ادبی نکنید. خبرهای مربوط به تنوع و تکثر و عظمت تجربه‌های انسانی راحتی زمانی که آن چندان با اهمیت نیست- مطرح کنید. ارزش‌های فرهنگی خودتان را در نظر بگیرید و از اینکه آنها را به دیگران تحمیل کنید، بپرهیزید.

از برخوردهای قالبی و کلیشه‌ای با نژاد، جنس، سن‌، مذهب، قومیت، موقعیت جغرافیایی، جهت‌گیری جنسیتی، معلولیت‌ها، قیافه افراد، یا موقعیت اجتماعی افراد اجتناب کنید. از تبادل آزاد دیدگاه‌ها، حتی دیدگاههایی که مخالف و متناقض با دیدگاه شماست، حمایت کنید. صدای کسانی را که صدایشان شنیده نمی‌شود تقویت کنید؛ به گونه‌ای که منابع رسمی و غیر رسمی اطلاعات بتوانند به طور برابر در حوزه خبرسازی موثر باشند.

بین خبر رسانی و مدافعه گری، تفاوت قایل شوید. تحلیل و تفسیر را بطور مشخص اعلام کنید تا واقعی‌تها و بافت حاکم بر آن‌ها بد جلوه داده نشود. تفاوت خبر و آگهی باید تشخیص داده شود و از برخوردهایی که مرزهای بین این دو را مخدوش می‌کند پرهیز کنید. این وظیفه را به رسمیت بشناسید تا این امر تضمین شود که امور مربوط به مردم در یک فضای باز دنبال می‌شود و اطلاعات و سوابق مربوط به حکومت قابل بررسی است. به این نکته بسنده می کنم که هرساله در روز جهانی آزادی مطبوعات ما تعهد خود را به حق آزادی عقیده و بیان که در ماده ۱۹ اعلامیه جهانی حقوق بشر لحاظ شده، تجدید می‌‏کنیم واین نکته یادمان باشد، خبرنگاران مظنونین همیشگی نیستند.

راه حل این است که علاوه بر بهینه سازی ساختار موجود، هم بسیاری از خبرنگاران فعلی و خبرنگارانی را که بعدا جذب خواهند شد آموزش داد. یکی از وظایف دست اندرکاران مطبوعات، برنامه ریزی دقیق و کارآمد به منظور توسعه بسترهای کار خبرنگاری و مطبوعات و اعتلای شغل روزنامه نگاری است، البته این حقیقت را نیز نباید از یاد برد که تحقق آرمانهای متعالی همواره با سرعت انجام نمی شود و کاری به گستردگی مطبوعات اولاً وابسته به روند حرکت سایر مؤلفه های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی است و ثانیاً نیازمند تلاش، دانش اندوزی، اخلاق محوری، بردباری و خستگی ناپذیری اصحاب مطبوعات است. برای غلبه بر آسیب ها و چالش های توسعه صنعت مطبوعات واعتلای حرفه خبرنگاری، نیازمند پیش زمینه هایی از جمله پایبندی همگان به حاکمیت قانون و پاسداری از ضوابط و مقررات ناظر بر آن می باشد. از جمله دیگر نیازهای توسعه و اعتلای مطبوعات و روزنامه نگاری تقویت آموزش های تخصصی روزنامه نگاری، اعمال شرایط و ضوابط قانونی مشخص برای ورود به این حرفه، کمک به پیشبرد امور تشکل های صنفی حرفه ای و مدنی روزنامه نگاری به عنوان حلقه واسط بین جامعه مطبوعات، مردم و حکومت، جلب اعتماد مردم از طریق اطلاع رسانی دقیق، صحیح و سریع، پرهیز از غوغاسالاری وتکیه بر میثاق اخلاق حرفه ای روزنامه نگاری از مؤلفه های مهمی است، که می تواند رسانه های کشور را در خدمت توسعه همه جانبه و پیشرفت و سربلندی جامعه اسلامی قرار دهد.

نویسنده: موسی کاظم‌زاده

ارسال کننده: موسی کاظم زاده

---