موج سوم آنفلوآنزای خوکی در راه است

گفتگوی اختصاصی با دکتر محمود سروش, رئیس اداره آنفلوآنزا, در آستانه بازگشت حجاج

با اعزام حجاج به حج تمتع، نگرانی از آنفلوآنزای نوع A یا آنفلوآنزای خوکی وارد مرحله تازه‌ای شده است. گروهی معتقدند با بازگشت حجاج به کشور موج جدیدی از این بیماری به راه خواهد افتاد. خانواده حجاج نیز باوجود پیش‌بینی‌های انجام شده توسط معاون سلامت وزارت بهداشت نگران سلامت مسافران خود هستند. خطر کمبود دارو نیز توسط گروهی دیگر مطرح شده. به همین بهانه، گفتگویی با دکتر محمود سروش، رییس اداره آنفلوآنزای وزارت بهداشت، انجام داده‌ایم و درخصوص موارد مطرح شده در این مورد نظرات وی را جویا شده‌ایم...

▪ آقای دکتر! پیش از این، معاونت سلامت وزارت بهداشت از احتمال ابتلای ۸۰ درصد از حجاج به آنفلوآنزا خبر داده بود. برخی از مردم از سلامت حجاج ایرانی ابراز نگرانی می‌کنند. آیا در حال حاضر آماری از ابتلای گروه‌های اعزام شده در دست هست؟

ـ آینده را نمی‌توانیم پیش‌بینی کنیم اما ما هر روز با هیات اعزامی به عربستان در تماس هستیم. خوشبختانه وضع عمومی حجاج ایرانی در عربستان خوب است و تا به حال مشکلی از لحاظ موارد خاص آنفلوآنزا در آنها مشاهده نشده است. موارد کمی از ابتلا به آنفلوآنزا گزارش شده بود که همگی به صورت سرپایی بود. تنها در یک مورد نیاز به بستری شدن بود که وضعیت او هم بهبود پیدا کرد و ترخیص شد. امسال علاوه بر هیات پزشکی حج و زیارت، ما نیز یک تیم ۳۰ نفره پزشکی را برای پوشش مطلوب‌تر سلامت در ایام حج، اعزام کرده‌ایم. البته دغدغه امروز ما نگرش آماری به ابتلای افراد به این بیماری نیست. آنچه امروز باید مورد توجه باشد موج سوم بیماری و آگاهی‌رسانی و آموزش به مردم در این مورد است.

▪ در مورد موج سوم آنفلوآنزای نوع A صحبت کردید. این موج چه ویژگی‌هایی دارد؟

ـ آنفلوآنزای نوع A دارای موج‌های ابتلای متعددی است که هر یک از آنها ویژگی‌های خاص خود را دارند. در موج سوم از این نوع آنفلوآنزا، جهت بیماری از گروه سنی جوان (سنین حدود ۱۵ تا ۴۰ سال) به سمت افراد مسن تغییر می‌کند. در واقع می‌توان گفت بیماری در این موج وارد خانه‌ها می‌شود و افرادی را در معرض خطر قرار می‌دهد که بیماری‌های تنفسی در آنها بیشتر دیده می‌شود و ضعف سیستم ایمنی نیز در آنها شیوع بیشتری دارد.

▪ تا به حال در مورد علایم این بیماری صحبت های زیادی مطرح شده اما با توجه به حساسیت شرایط فعلی، حجاج و استقبال‌کنندگان با مشاهده چه علایمی باید به آنفلوآنزای نوع A مشکوک شوند و به پزشک مراجعه کنند؟

ـ علایم عفونت‌های دستگاه تنفسی کم و بیش شبیه به هم است اما مواردی هم هست که شاید بتوان به عنوان علامت ابتلا به آنفلوآنزای نوع A بر آن تکیه کرد. یکی از شایع‌ترین علامت‌های این بیماری درد گلوست که البته نباید با سوزش گلو اشتباه گرفته شود. تب از دیگر علایم رایج آنفلوآنزاست که البته تب حاصل از آنفلوآنزای نوع A بیشتر از تب آنفلوآنزای فصلی است. یکی دیگر از مشخصه‌های آنفلوآنزای نوع A سرفه‌های خشک پی‌درپی است که با اوج گرفتن بیماری بیشتر می‌شود. در این بیماری برخلاف آنفلوآنزای معمولی (فصلی) آب‌ریزش از بینی و عطسه کمتر دیده می‌شود. از علامت‌های دیگر آنفلوآنزای نوع A می‌توان به مشکلات گوارشی در برخی از مبتلایان اشاره کرد که بارزترین حالت‌های آن تهوع، استفراغ و اسهال در این بیماران است.

▪ افرادی که این علایم را دارند برای تشخیص قطعی و انجام آزمایش باید به چه مراکزی مراجعه کنند؟

ـ نیازی به انجام آزمایش‌های تخصصی نیست و پزشکان با توجه به وجود علایم بیماری، آن را تشخیص می‌دهند. هزینه‌های مربوط به انجام آزمایش‌های تشخیصی آنفلوآنزای نوع A بالاست. این آزمایش در بخش دولتی بین ۵۰ تا ۲۵۰ هزار تومان و در بخش خصوصی بیش از ۳۰۰ هزار تومان هزینه دربردارد. ما پیش از این هم اعلام کرده‌ بودیم که برای تشخیص بیماری لزومی برای انجام این آزمایش‌‌ها وجود ندارد. آزمایش‌های تشخیصی بیشتر در حالت‌های شدید بیماری، به تشخیص کمیته علمی و بیشتر برای بررسی تغییرات ایجاد شده در ویروس انجام می‌شود.

▪ عده‌ای معتقدند با بازگشت حجاج، دوباره بیماری در کشور اوج خواهد گرفت و ممکن است ما را با کمبود دارو مواجه کند. ارزیابی شما در این مورد چیست؟

ـ ما از نظر دارو در کشور مشکل خاصی نداریم. دارو به میزان کافی در کشور وجود دارد ولی ما برای تجویز آن نظامنامه دارویی خاصی داریم و آن را برای همه افراد تجویز نمی‌کنیم.

▪ به چه دلیل؟

ـ اول اینکه این داروهای آنتی‌ویرال (ضدویروس)، در صورت استفاده‌های بی‌دلیل افراد، در ویروس ایجاد مقاومت می‌کنند و ممکن است مشکلی که برای داروهای پیشین در برخی کشورها در سال‌های گذشته به وجود آمد، برای ما هم اتفاق بیفتد. استفاده بی دلیل برای تمام افراد از نوع دیگری از داروهای ضدویروس در برخی کشورها در مقابله با آنفلوآنزای پرندگان، باعث ایجاد نمونه‌های مقاوم به داروی این ویروس‌ها شد. نکته دیگری که در این مورد وجود دارد، عوارض جانبی احتمالی داروهای موجود است. داروهای ضدویروس آنفلوآنزا، در برخی افراد عوارض روحی، روانی و عصبی ایجاد می‌کنند. به همین دلیل ما باید مصرف این داروها را کنترل کنیم.

▪ به نظر شما آیا ورود حجاج پس از انجام فرضیه حج به کشور، باعث ورود موج جدید بیماری و حتی سوش‌های (گونه‌های) جدید از آنفلوآنزای نوع A به کشور نخواهد شد؟

ـ حتی اگر سوش‌های جدید بیماری نیز با ورود حجاج، به کشور وارد شود با رعایت نکات بهداشت فردی مشکل خاصی پیش نخواهد آمد. دو نکته‌ای که در این مورد حایز اهمیت است یکی روبوسی نکردن، دست ندادن و نیز رعایت فاصله ایمنی لازم برای جلوگیری از انتقال بیماری است و دوم لزوم استراحت یک هفته‌ای حاجیان در منزل برای طی شدن دوره احتمالی بیماری است.

▪ دستورالعملی هم در این مورد برای حجاج تهیه شده؟

ـ مواردی در این خصوص پیش‌بینی شده و توصیه‌نامه‌هایی هم در همین رابطه توسط برخی دوستان تنظیم شده است که در کمیته علمی در حال بررسی است. از توصیه‌های ذکر شده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: افراد با شستن دست و روی خود به دیدار خانواده بروند. انجام دید و بازدید و کارهای خود را یک هفته به تاخیر بیندازند. از دعوت خانم‌های باردار و کودکان به مراسم خودداری کنند. افراد یک هفته به صورت خانگی در قرنطینه باشند تا در صورت بیماری، دیگران را مبتلا نکنند و در این مدت از مایعات گرم و مرکبات و میوه‌های حاوی ویتامین‌های C و A استفاده کنند.

▪ فکر نمی‌کنید اگر این قرنطینه و مراقبت توسط وزارت بهداشت و سازمان‌های مربوط انجام می‌شد، نتیجه بهتری به دست آمده بود؟

ـ هتلینگ (قرنطینه) زایران پس از بازگشت به چند دلیل امکان‌پذیر نبود. اول اینکه استقرار این افراد در این مکان‌ها و در کنار هم، خود منشأ بروز بیماری و انتقال آن به افراد سالم بود. دوم اینکه طبق برآوردهای ما هزینه هر روز اقامت این افراد به‌صورت قرنطینه در فضایی مثل هتل و بدون احتساب خورد و خوراک و لوازم جانبی حدود ۳۰ هزار تومان می‌شود، ضمن اینکه استراحت و کنترل این افراد در منزل بسیار سهل‌تر از این کار در مکان‌‌های جمعی خواهد بود و نتیجه مطلوب‌تری خواهد داشت.

▪ با توجه به اینکه رعایت این نکات تنها به عهده مردم گذاشته شده است و اجباری از سوی دولت برای اجرای آن نیست، به نظر شما آیا مردم آن را اجرا می‌کنند؟

ـ ما توصیه‌های خود را انجام می‌دهیم و حتی در سالن‌های محل ورود حجاج مدام این تذکرات و اخطارها را خواهیم داد و هر کسی که این اصول را رعایت نکند به خود صدمه می‌زند. افراد اگر مراسم استقبال و پذیرایی خود را یک هفته به تاخیر بیندازند هیچ مشکلی پیش نمی‌آید. آنها می‌توانند برای حفظ سلامتی خود و خانواده و آشنایان مراسم شان را با رعایت اصول بهداشتی برگزار کنند.

پیمان صفردوست