وقتی معمای خواب آلودگی به هنگام رانندگی کشف می شود

خواب آلودگی عامل یک سوم تصادفات رانندگی است

اداره ملی امنیت ترافیک آمریکا در آغاز سال نوی میلادی از بررسی تازه‌ای پرده برداشت که نتایج آن چیزی شبیه کابوس است: از هر ۲۴ یا ۲۵ نفر راننده یکی تایید کرده که در ماه گذشته هنگام رانندگی خوابش برده است. این یعنی بیش از ۴ درصد رانندگان در آمریکا دست‌کم یک بار در ماه پشت فرمان خودرو می‌خوابند.

مقامات رسمی می‌گویند آمار واقعی بسیار بیشتر از اینهاست، به دو دلیل: اول اینکه ممکن است تعدادی از رانندگان خواب‌آلود به چنین اعترافی تن ندهند و دوم اینکه بسیاری اوقات راننده تنها یک لحظه به خواب می‌رود و در نتیجه ممکن است آن را به یاد نیاورد، غافل از آنکه همین یک لحظه برای وقوع فاجعه کافی است.

نگاهی به جزئیات این بررسی از واقعیات تازه‌ای پرده برمی‌دارد. رانندگانی با سن بالای ۶۵ سال که در این بررسی لحاظ شده‌اند کمتر از هر گروه دیگری به هنگام رانندگی به خواب رفته‌اند؛ ۷/۱ درصد. درحالی که این رقم در گروه بین ۲۵ تا ۳۴ سال ۳/۶ درصد و در میان رانندگان ۳۴ تا ۴۴ ساله ۳/۵ درصد است. این بدین معناست که جوان‌ترها بسیار بیشتر از سالخورده‌ها هنگام رانندگی می‌خوابند. یکی از احتمالات این است که دو گروه آخر بیشتر شامل دانشجویان، شاغلان یا کارگران است که بسیاری از آنها به صورت شیفتی و در ساعات مختلف شبانه‌روز کار می‌کنند و درس می‌خوانند، بنابراین استراحتشان نه روند منظمی دارد و نه کافی است. احتمال دیگر هم لابد این است که سالخورده‌ها محتاط‌‌‌تر و کمتر مغرورند و توصیه‌ها را جدی می‌گیرند.

برآوردهای برخی نهادها و موسسات مستقل با اختلافی فاحش نسبت به تخمین‌های دولتی، خواب‌آلودگی رانندگان را عامل ۳۳ درصد یعنی یک سوم کل تصادفات رانندگی می‌دانند. بر اساس آخرین آمار اداره امنیت ترافیک آمریکا، رانندگان خواب‌آلود عامل ۱۰۰ هزار تصادف رانندگی در سال هستند که ۷۱ هزار مجروح و هزار و ۵۵۴ کشته بر جای می‌گذارد.

یکی از مشکلات اصلی بر سر راه کاهش چنین آماری این است که رانندگان و اغلب جوانان، هرچقدر هم خسته باشند و کمبود خواب داشته باشند احتمال وقوع چنین حوادثی را نمی‌پذیرند و مدعی‌اند که توان مبارزه و غلبه بر آن را دارند. درحالی‌که تجربه ثابت کرده اراده راننده خواب‌آلود در اکثر اوقات هرگز عامل بازدارنده نیست. تکلیف در مورد رانندگی تحت تاثیر مواد محرک و مخدر یا الکل کاملا روشن است؛ مثلا اینکه مصرف ماری‌جوانا سرعت واکنش راننده را به‌شدت کاهش می‌دهد یا مستی حفظ تعادل رانندگی و تشخیص اشیاء یا عابران اطراف خودرو را دشوار می‌کند، هرچند که رانندگان این هشدارها را هم چندان جدی نمی‌گیرند و آمار رانندگانی که در حالت نیمه‌هوشیار و عدم تعادل می‌رانند در مناطقی چون آسیا و آمریکای لاتین بسیار بالاست، اما خواب‌آلودگی عامل پنهانی است که شاخص چندان معینی برای اندازه‌گیری‌اش وجود ندارد. خبرگزاری رویترز در بهار سال ۲۰۱۲ نتایج بررسی مشابهی را در فرانسه منتشر کرد که نشان می‌داد خواب کمتر از ۴ ساعت در شبانه‌روز و سپس رانندگی درست به اندازه رانندگی به هنگام مستی خطرناک است و احتمال بروز تصادف را دست‌کم تا ۲ برابر افزایش می‌دهد. دولت‌ها کمابیش در حال تصویب قوانین تازه برای مجازات سنگین رانندگانی هستند که به زعم آنها با بی‌توجهی به نتایج این بررسی‌ها و هشدارهای هرروزه، نهادهای رسمی سلامت و امنیت خود و دیگران را به خطر می‌اندازند. اما به نظر می‌رسد راه‌حل نهایی همان است که از آرزوی هر راننده خسته برمی‌‌آید: خودرویی که بی‌نیاز از دخالت راننده او را به مقصد برساند. به نظر می‌رسد خرد جمعی صنعتگران و خودروسازان دنیا به این نتیجه رسیده که سرمایه‌گذاری برای ساخت خودروهای بدون راننده تنها راهی است که می‌تواند این خطر را از سر رانندگان و مسافران قرن بیست و یکم دور کند. علی‌الحساب و تا زمان تحقق این رویا خودروسازانی چون ولوو، فورد، مرسدس بنز و جنرال موتورز با فناوری‌های هشداردهنده به جنگ رانندگان خواب‌آلود رفته‌اند: از نصب سیستم‌هایی که خواب‌آلودگی راننده را تشخیص می‌دهند یا راننده را بیدار می‌کنند یا از حرکت بازمی‌ماند تا سیستم‌های پیشرفته‌تری که به محض تشخیص خطر موقتا هدایت خودرو را به عهده می‌گیرند.

● توصیه‌هایی برای پیشگیری از خطر

بهترین و موثرترین توصیه این است که هرگز، به هنگام خستگی و خواب‌آلودگی رانندگی نکنید. اگر فکر می‌کنید با وجود کمبود خواب کاملا به رانندگی مسلط هستید (که با توجه به همه آنچه پیش از این گفتیم به احتمال زیاد اشتباه می‌کنید)، دست‌کم این نشانه‌ها را جدی بگیرید و در صورت بروز هریک از آنها خودرو را متوقف کنید و پیش از استراحت کافی ادامه ندهید:

عدم وضوح در دید، پلک زدن‌های متعدد و فروافتادن پلک‌ها؛ خمیازه‌های متوالی؛ بروز هر چیزی شبیه رویا و تصاویر خیالی؛ فروافتادن سر به پایین؛ انحراف از خطوط خیابان بزرگراه یا جاده، تغییر مسیر ناگهانی یا نزدیکی بیش از حد به خودروی جلویی؛ دشواری در یادآوری مسیر طی چند کیلومتر آخری که رانده‌اید؛ اشتباه در انتخاب مسیر مانند رد شدن از تقاطع‌ها یا خروجی‌های بزرگراه‌ها؛ احساس خستگی، بی‌حوصلگی یا خشم.

فراموش نکنید که اگر هنگام رانندگی خوابتان ببرد، اصولا دیگر نه دیدی در کار است و نه تشخیصی و در نتیجه امکان هیچ واکنشی، تند یا کند، وجود ندارد. معما تنها زمانی حل می‌شود که با صدای احتمالا شدید یک برخورد از خواب بیدار می‌شوید، البته اگر شانسی برای بیدار شدن داشته باشید. رانندگی به هنگام خواب‌آلودگی بسیار خطرناک است، آن را جدی بگیرید.