سکوت دولت در قبال نابسامانی اقتصاد

نوسان نرخ سکه و ارز از روز به ساعت رسید

نوسان نرخ سکه و ارز از روز به ساعت رسیده و این درحالیست که دولت در قبال این موضوع سکوت پیشه کرده و مشخص نیست دولتمردان در برابر وضعیت نابسامان بازار سکه و ارز چه پاسخی دارند. این در حالیست که نوسان قیمت ارز و به ویژه سکه، در شرایطی به ضرر بخش اعظم مردم تمام می شود که عده ای از این التهابات سود می برند و ماهی مقصود راصید می کنند. روز چهارشنبه گذشته دلار با ۱۸۰۰ تومان رکورد زد و سکه طرح جدید نیز مرز ۸۰۰ هزار تومان و سکه گرمی، مرز ۱۰۰ هزار تومان را شکستند; رکوردهایی که از اقتصاد آشفته بازار طلا و سکه ناشی است و قیمت ها کاذب و باورها نسبت به سامان دهی وضعیت سکه و ارز ناپایدار است. چهارشنبه هفته گذشته نرخ ارز و سکه در هر ساعت نوسان داشت به گونه ای که نرخ سکه طرح قدیم از صبح تا عصر از ۷۹۰ هزار تومان به ۸۲۰ و سپس به ۷۸۵ هزار تومان رسید.

بر این اساس نیز سکه طرح جدید در روز چهارشنبه ۲۸ دی ماه، از ۷۷۰ به ۸۰۰ و سپس به ۷۷۵ هزار تومان، نیم سکه از ۳۹۰ به ۳۸۰ هزار تومان، ربع سکه از ۱۹۰ به ۱۹۷ هزار تومان و سکه گرمی از ۹۰ هزار تومان به ۹۴ و سپس به ۱۰۰ هزار تومان رسید. هم چنین هر گرم طلای ۱۸ عیار در روز چهارشنبه گذشته از ۷۳ هزار تومان به ۷۱ هزار و ۸۰۰ تومان، سپس به ۷۵ هزار تومان رسید و در نهایت با ۷۴ هزار تومان معامله شد. در حالی که خریداران ارز درصورت رفتن به صرافی برای خرید با دست خالی برمی گشتند، بازار خیابانی ارز با تمام تهدیدها لحظه به لحظه داغ تر می شد به گونه ای که نرخ دلار در بازار سیاه ارز در روز چهارشنبه ۲۸ دی ماه، از ۱۷۵۰ تومان در صبح به بیش از ۱۸۰۰ تومان در عصر رسید. سکه طرح قدیم در روز پنجشنبه ۷۹۰ هزار تومان، سکه طرح جدید ۷۸۱ هزار تومان، نیم سکه ۳۸۴ هزار تومان، ربع سکه ۱۹۷ هزار تومان و سکه گرمی ۹۶ هزار تومان معامله شد. بر این اساس هر مثقال طلای ۱۷ عیار در روز پنجشنبه ۳۲۴ هزار و ۵۰۰ تومان، هر مثقال طلای ۱۸ عیار ۳۴۵ هزار و ۲۱۰ تومان و هر گرم طلای ۱۸ عیار ۷۴ هزار و ۹۱۰ تومان خرید و فروش شد. هم چنین هر دلار در بازار آزاد خیابانی ۱۸۲۰ تومان، یورو ۲۳۵۰ تومان و پوند ۲۸۳۰ تومان معامله شد. نرخ دولتی دلار ۱۱ هزار و ۳۱۷ ریال، یورو ۱۴ هزار و ۵۵۵ ریال و پوند ۱۷ هزار و ۴۸۱ ریال بود. قیمت هر اونس طلا در جهان روز پنجشنبه ۱۶۵۱ دلار بود و سکه تمام نیز در بانک ملی با قیمت ۵۴۶ هزار تومان پیش فروش شد اما خریدار در صورت کاهش نرخ سکه هنگام خرید حق هیچ گونه اعتراضی را ندارد; حال آنکه نرخ سکه در بازار و بانک تفاوت حداقل ۲۳۵ هزار تومانی دارند.

این روزها اوضاع نابسامان اقتصاد سبب شده تا بازتاب ها و واکنش های بسیاری در جامعه پدید آید. افزایش لحظه ای قیمت ارز و طلا در بازار ایران، فشارهای مختلفی به عرصه های مختلف و به خصوص تولید داشته است. اما نکته جالب و قابل تامل آن است که دولت در سکوت به سر می برد و احمدی نژاد که عادت دارد در خصوص همه مسائل صحبت کند، این روزها در خصوص این موضوع فقط سکوت پیشه کرده و معلوم نیست دولتمردان چه پاسخی در قبال این بی برنامگی در اقتصاد دارد.

تصمیمات شتابزده که گاه با تکذیب و اصلاح سریع صورت می گیرد، حکایت از آن دارد که کار کارشناسی صورت نگرفته است. در حالی که سکه و ارز ترمز بریده اند، دولت خواست با تصمیمی آن را کنترل کند و بحث افزایش نرخ سود بانکی مطرح شد اما با برگشت احمدی نژاد از آمریکای لاتین، به یکباره این موضوع تکذیب شد.

باید دید محمود احمدی نژاد این بار چه پاسخی در قبال بازار بی حساب ارز و طلا دارد. مطبوعات نیز در هفته گذشته باز هم به تلاطم بازار ارزو طلا پرداختند.

روزنامه تهران امروز در این خصوص نوشته است: فقط ۲۴ ساعت زمان کافی بود تا بار دیگر ابطال نظریه دولت درباره پایین نگه داشتن نرخ سود بانکی در شرایطی که اقتصاد کشور به رکود تورمی مبتلاست، ثابت شود. از وقتی که علی آقا محمدی، یکی از مقامات دولت به تکذیب طرح افزایش نرخ سود بانکی پرداخت، بازار ارز و سکه به این خبر واکنش فوری نشان داد و سکه ظرف ۲۴ ساعت با افزایش قیمت خیره کننده تا ۶۰ هزار تومانی مواجه شد.

به نوشته این روزنامه علت هم این بود که بازار ارز به نوعی با نظارت انتظامی مواجه شده و حضور محسوس و نامحسوس پلیس و ماموران اقتصادی بانک مرکزی در کنار سختگیری های زیادی که برای خرید و فروش ارز اعمال شده است باعث شد نقدینگی سرگردان به ناگهان به سمت بازار طلا و سکه تغییر مسیر داده و این بازار را با موجی سهمگین مواجه سازد.

روزنامه شرق نیز به این موضوع پرداخت و نوشت: این رشد سریع قیمت ها در شرایطی صورت گرفت که بازار سکه بعد از عرضه های ارزان در شعب بانک ملی به ثبات نسبی رسیده بود و کفه های عرضه و تقاضا رودرروی همدیگر قرار گرفته بودند. افزایش قیمت ها در چند روز گذشته از سه عامل عمده ناشی می شوند; اول افزایش قیمت های جهانی، دوم افزایش هجوم مردم ناشی از جو روانی حاکم بر بازار و در نهایت پایان ماه صفر و آغاز جشن ها و عروسی ها که در مجموع به رشد تقاضا منجر می شود.

در این نوشتار آمده است : در جهش اخیر قیمت ها نقش جو روانی حاکم بیش از دیگر عوامل بوده است. در حقیقت بعد از یک دوره آرامش در بازار سکه با رشد دوباره قیمت ها باز هم گروه کثیری از مردم به صرافت خریدهای جدید افتادند تا بلکه بتوانند در روزهای بعد از نوسان قیمت منتفع شوند و سود بیشتری به دست آورند. جالب اینکه کسانی که به سودای خرید گرفتار شده اند در حال حاضر می توانند با پرداخت تنها ۵۴۶ هزار تومان سکه بهار آزادی برای تحویل در سال آینده پیش خرید کنند.

در انتهای مقاله شرق آمده است: در شرایطی که بازار آزاد با قیمت هزار و ۴۰۰ تومان بانک مرکزی عملا در تعیین قیمت دلار نقشی ایفا نمی کند و قیمت گذاری در بازار سیاه صورت می گیرد، معلوم نیست در این فرمول به جای رقم دلار باید چه عددی را قرار داد، به همین دلیل هم قیمت سکه فعلا و تا اطلاع ثانوی بر اساس عرضه و تقاضا معین می شود، یعنی هر چه تقاضای بیشتری وجود داشته باشد، گرانی مضاعفی هم بر خریداران تحمیل خواهد شد.

روزنامه روزگار هم نوشت: هنگام شروع تلاطم د ر بازار ارز طی هفته های گذشته و رکورد شکنی نرخ دلا ر و تعیین د ستوری قیمت این ارز، بسیاری این تصور غلط را مطرح می کنند که بازار ارز به ثبات رسید ه است و د ولت توانسته با تد ابیر لازم از روند صعود ی قیمت د لار و ارزهای خارجی د یگر جلوگیری کند اما باید توجه د اشت این تصور به همان اند ازه غلط و غیر واقعی است که بگوییم این روزها بازار طلا و سکه د ر ثبات و آرامش است.

در این نوشتار آمده است : اگر شرایط پلیسی از بازار ارز رخت بربند د به طور حتم روند صعود ی نرخ ارزهای خارجی شروع خواهد شد ، زیرا علاوه بر شرایط بین المللی، بانک مرکزی برای عرضه ارز به بازار با مشکلاتی مواجه است.

● دولت و داستان تکراری تاخیر بودجه

تاخیر در ارائه بودجه نیز، از داستان های تکراری هر سال دولت است. امسال هم باز دولت در ارائه بودجه تاخیر کرد و حتی تذکر ریاست مجلس در تخلف دولت هم کارساز نبود.

در این خصوص مطبوعات نوشتند: واقعا توضیح یا حتی توجیه دولت و مجلس برای تاخیر در ارائه و بررسی لایحه بودجه برای چیست و چه وضعیت فوق العاده ای پیش آمده است که دولت مجبور شده است به خاطر آن بحث بودجه را کنار بگذارد و به آن امور فوق العاده بپردازد؟ به نظر می رسد که دولت هیچ توضیح منطقی برای تاخیر پیاپی در تنظیم و ارائه به موقع لایحه بودجه ندارد و این تاخیرها هم کمترین تاثیرش بر قفل شدن اقتصاد کشور و عدم تخصیص بودجه های عمرانی برای چند ماهه اول سال است. این در حالی است که دولت احمدی نژاد بیشترین شعارش بر افزایش بودجه های عمرانی و تخصیص به موقع این بودجه هاست اما با تاخیرهای عجیبی که در ارائه لایحه بودجه به عمل می آورد عملا در راستای تعطیلی فعالیت های عمرانی کشور در چند ماهه اول سال گام برمی دارد و این دقیقا خلاف شعارهایی است که تاکنون سر داده است.

در این میان البته باید متذکر شد که نکته جالب در رفتار اقتصادی دولت آن است که محمود احمدی نژاد پس از سفر شش روزه به آمریکای لاتین و در بدو ورود به کشور بلافاصله به بحث افزایش یارانه نقدی می پردازد و از واریز یارانه بیشتر از مقدار فعلی به حساب خانوارها تا پایان سال خبر می دهد اما در همان حال، نه او و نه هیچ مقام دولتی دیگری حاضر نیست ۱۰ درصد اشتیاقی را که برای افزایش یارانه نقدی و واریز آن به حساب خانوارها نشان می دهند، برای مهم ترین وظیفه اقتصادی شان یعنی تدوین و ارائه به موقع لایحه بودجه نشان بدهند. به نظر می رسد که همه چیز تحت الشعاع شعارهای انتخاباتی قرار گرفته است و هیچ مقام دولتی و مجلسی حاضر نیست در این دو ماهه مانده تا برگزاری انتخابات پای لایحه یا طرحی را امضا کند که به نوعی متضمن نارضایتی احتمالی از آن طرح یا لایحه باشد.

● بی نتیجه بودن دستکاری در اقتصاد

همانطور که مطرح شد، آن میزان تلاطم بازار ارز و طلا، همگان را با شگفتی روبرو کرده بود که مطبوعات نیز کوشیدند تا این تغییرات را از زوایای مختلف بررسی کنند. فرشاد مومنی هم در نوشتاری، مطرح کرد: کسانی که تصور می کنند با دستکاری تنها یک متغیر می توان مشکلات پیچیده اقتصاد ایران را بسامان کرد، مشخص کنند که آیا در شرایط بی ثباتی سیاست ها و غیرقابل مهار نشان دادن آزمندی سوداگران و وضعیت ناهنجار تولید کنندگان می توان انتظار داشت که با افزایش نرخ سود بانکی انگیزه برای سرمایه گذاری تولیدی پیدا شود یا فقرا چشم انداز بهتری از آینده خود تصویر کنند؟

به نظر این اقتصاددانان باید این افراد به ویژه کسانی که در درون دولت چنین رویه هایی را توصیه یا دنبال می کنند، توضیح دهند که دستکاری نرخ سود بانکی توسط مقام پولی و بی اعتنا به واقعیت های بخش حقیقی از منظر اسلامی تا چه میزان قابل دفاع است. از منظر نگاه به واقعیت های اقتصادی ایران نیز باید مشخص شود که در شرایط خاص تولید در کشورمان تامین این میزان بازدهی برای دارایی های پولی از چه محلی باید صورت پذیرد. آیا واقعیت های بهره وری در اقتصاد ملی چنین چشم اندازی را نشان می دهد یا برای پاسخگویی به اشتهای سیری ناپذیر کسانی که می خواهند کار و تلاش نکنند، ریسک و مخاطره نپذیرند اما بیشترین برخورداری ها را داشته باشند، اتخاذ چنین رویه ای به معنای تشدید وابستگی اقتصاد ملی به درآمد های نفتی است.

● وظیفه مجلس

انتخابات مجلس شورای اسلامی در حالی در اسفند برگزار می شود که یکی از مهمترین انتقاداتی که مطرح است، عدم برخورد لازم مجلس با دولت است.

روزنامه جهان صنعت در نوشتاری به جایگاه رییس مجلس در حفظ جایگاه قوه مقننه در نظارت بر عملکرد پرداخته است. در این نوشتار آمده است: براساس قانون بودجه سال جاری که آن هم با تاخیر به اجرا درآمد، دولت مکلف شده بود که اوراق مشارکت منتشر کند اما امروز که تنها دو ماه به پایان سال باقی مانده است، خبری از اوراق مشارکت نیست، در نتیجه حجم نقدینگی سرگردان به جای آنکه در قالب اوراق مشارکت منتشر شود در گرداب ارز و سکه گرفتار شده است.

روزنامه جهان صنعت سپس نوشته است :این روزها بسیاری از سیاستمداران هم وارد مشکلات اقتصادی شده اند و بازار ارز و سکه را تحلیل می کنند. دیروز علی لاریجانی، رییس مجلس علت آشفتگی در بازار ارز و سکه را ناشی از نقدینگی سرگردان ذکر کرد.

به اعتقاد لاریجانی چون دولت قانون را اجرا نکرده، نقدینگی سرگردان برای اقتصاد مشکل ساز شده است.

حال آنکه آقای لاریجانی در قامت رییس مجلسی سخن می گوید که به زودی عمر آن به پایان می رسد. پس او نیز به عنوان ناظر بر اجرای قوانینی که دولت اجرا کرده است، سهم مهمی در شرایط کنونی اقتصاد دارد، چراکه اگر مجلس با استفاده از ابزارهای نظارتی که در اختیار داشت به موقع اقدام کرده بود، شاید امروز چنین آشفتگی هایی در بازار ارز و سکه نبود. بی شک آقای لاریجانی صدای کارشناسان اقتصادی و نامه اقتصاددانان به دولت را شنیده و خوانده است و امروز می داند که آن پیش بینی ها امروز به وقوع پیوسته است.کاش آقای رییس مجلس آن روزها; توجه بیشتری به آن توصیه ها می کرد و در مقام رییس مجلس از ابزارهای نظارتی که در اختیار قوه مقننه بود استفاده می کرد یا اینکه راه را برای تدوین قوانینی که مانع از بروز چنین شگفتی هایی می شد، می بست اگرچه این تنها وظیفه رییس نیست و تمام نمایندگان مجلس را شامل می شود اما شاید سنگینی مسوولیت رییس بیش از سایر اعضاست.

● تحریم از منظری دیگر

موضوع تحریم ها نیز این روزها در عرصه سیاست بین المللی ایران مطرح است. در حالی که اروپا می کوشد تا تحریم های بیستر علیه ایران را به تصویب برساند ، ایران نیز در حال مذاکرات مختلف برای آغاز مذاکرات با ۵+۱ است.

در این میان روزنامه کیهان با نگاه خاصی که به همه مسائل دارد به تحریم ها از زاویه ای دیگر پرداخت. کیهان با اشاره به اینکه ماجرای تحریم ایران یک ماجرای تکراری و کسل کننده است، نوشت: تلاش ها و تحرکات آمریکا برای اجرایی شدن تحریم نفتی ایران تاکنون به شکست انجامیده است.

سرمقاله نویس کیهان نوشته است: "آمریکایی ها خیلی سعی داشتند در موضوع تحریم نفتی ایران، چین را به خاطر موقعیت اقتصادی و سیاسی این کشور با خود همراه سازند اما جالب است که نتیجه را از زبان گری لاک سفیر آمریکا در پکن شنید که به وضوح اعتراف می کند لابی کشورش جهت همراه کردن چین برای تحریم نفتی ایران شکست خورده است."

روزنامه کیهان همچنین نوشته است: "افزون بر اینکه مقامات مسکو بارها و به کرات مخالفت خود را در موضوع تحریم نفتی ایران اعلام کرده اند آنچه تامل بیشتری را می طلبد اظهارنظر گنادی گاتیلوف از مقامات ارشد وزارت خارجه این کشور است که اخیرا خاطرنشان کرد هر قطعنامه ای درباره تحریم نفتی ایران را وتو می کنیم." سرمقاله نویس سپس نتیجه گیری کرده است که "نکته ای که کمترین تردیدی در آن نیست عدم توان و شرایط آمریکا در اعمال تحریم ها بر ضدایران است".

روزگار هم در مقاله ای در تشریح اختلافات ایران و غرب نوشته است: در این سالها تندروها در دو طرف میداندار شده و رابطه را به خطرناکترین نقطه رسانده اند. به گونه ای که علاوه بر تندروهای غربی، طی شش تا هفت سالی که از دولت نهم و دهم می گذرد، برخی در درون نظام با تندروی ها و ادبیات تهاجمی خود حتی به تلاش های دولت های قبل در مسیر ایجاد تفاهم با حفظ منافع ملی ضربه جدی وارد کرده و بازگشت به شرایطی که بتوان با مذاکره ای اثرگذار مشکلات ایران را حل کرد و موقعیت آن را تقویت کرد، از بین برده اند.

در این نوشتار آمده است: در مقطعی با طرح گفت وگوی تمدنها فرصت استثنایی را ایجاد کرد که با استقبال غرب می رفت تا زمینه های مناسبی در روابط فیمابین ایجاد کند اما در این دولت روابط غرب و ایران نامناسب ترین دوره را رقم زد، به گونه ای که امروز زبان تهدید جای زبان دیپلماسی را گرفته است.

مقاله روزگار با تاکید بر این که وضعیت چندان هم ساده نیست پیشنهاد کرده که ایران با اعتمادسازی به دنیا ثابت کند که به دنبال چارچوبهای قانونی برای بهره برداری از انرژی هسته ای است و در این مسیر نقش تندروها را کاهش دهد. ضمن آنکه نباید فرصت بی نظیر انتخابات را که در اختیار حاکمیت قرار گرفته دور از نظر داشت که به واسطه آن می تواند با برگزاری انتخاباتی سالم و بدون مشکل با فراهم کردن حضور تمام گروههای سیاسی، هر گونه فشار از سوی غرب را سلب کند. این مهم در سایه مناسب شدن شرایط داخل کشور با اصلا ح رفتار حکومت با مخالفان، تغییر رویه در برخورد با مسائل حقوق بشر، مطبوعات و... قابل تحقق خواهد بود.

● وعده های انتخاباتی

اما در این فضای کشور که تحت تاثیر قیمت لحظه ای طلا و ارز قرار گرفته است، تبلیغات انتخاباتی نیز کم کم در حال آغاز شدن است. دادن وعده های غیرعملی نیز همواره یکی از نقدهای جدی به عرصه انتخاباتی ایران بوده است. روزنامه ابتکار به رفتار کاندیدا های حضور در انتخابات پرداخته و نوشته است: "تجربه انتخابات گذشته و بر زمین ماندن بسیاری از مطالبات مردم، قرینه عریانی است که نشان می دهد برای برخی از نامزدهای مجلس، وعده های دروغین آفرینش گلستان به بهای حضور در بهارستان، راحت تر از نوشیدن یک لیوان آب است." روزنامه ابتکار نوشته است "البته بسیاری از کاندیداهای مجلس، در اندیشه ساخت آینده ای بهتر برای شهر و کشور خود هستند و در ضمیر و باطن آنان، اندیشه خدمت رسانی به آحاد جامعه موج می زند اما این سخن اصلا به این معنا نیست که همه نامزدهای انتخابات اخیر، با چنین نگاه قابل ستایشی به میدان گزینش آمده اند. "اشتهارگرایی" و کسب قدرت از معبر صندلی های سبز مجلس، آنقدر وسوسه کننده هست که برخی از نامزدهای مجلس به گفتمان خودمانی"وعده های سرخرمن" روی بیاورند." روزنامه ابتکار با نقل قولی از یکی از مراجع که گفته است تخریب کاندیداهای دیگر خلاف شرع است نوشته است "در هر حال، جدای از نتایج انتخابات اسفندماه ، باید عنوان کرد که پذیرفته شدن در صندوق های اخذ رای، همواره به معنای قبول شدن در آزمون اخلاق انتخاباتی نیست. چه بسا کاندیدایی در پیشگاه مردم برای نمایندگی مجلس مقبول نیفتد اما اگر در پروسه انتخابات، کیسه بیت المال را صرف شانتاژ سیاسی نکرد و زبانش را جز به راستی نچرخاند، آنگاه به طور قطع در آزمون "اخلاق انتخاباتی"در پیشگاه خداوند و مردم سرافراز بیرون آمده است.

نویسنده : سروش ارشاد