نمایندگی کالاهای امریکایی از دروغ تا واقعیت

بازار فناوری اطلاعات

وقتی دانشجویان پیرو خط امام سفارت آمریکا (لانه جاسوسی) را در سیزدهم آبان ۱۳۵۸ در تهران تسخیر کردند، مقامات آمریکایی، ایران را به عکس العمل‏های شدید سیاسی، اقتصادی و نظامی از جانب خود تهدید کردند. با افزایش تنش میان ایران و آمریکا و حل نشدن مساله گروگان‏ها، در بیست چهارم آبان ۱۳۵۸ دارایی‏های ایران در آمریکا مسدود و بلوکه و روابط سیاسی دو کشور هم در فروردین ۱۳۵۹ به صورت رسمی قطع شد. دولت آمریکا از آن پس همه گونه تهدید و تحریم را بر علیه جمهوری اسلامی ایران را اعمال کرد.

موضوع نمایندگی شرکت های آمریکایی برای عرضه کالا و خدمات در ایران، از مواردی است که با توجه به تحریم های که طی چندین سال اخیر از سوی شورای امنیت سازمان ملل و به خصوص آمریکا علیه کشورمان صورت گرفته، موجب می شود ادعای برخی از واردکنندگان درباره ورود محصولات آمریکایی به ایران، با بدبینی مصرف کنندگان مواجه شود.

شرکت های بزرگ و رهبران و صاحبان تکنولوژی در جهان، از جمله اینتل، مایکروسافت، اپل، AMD و HP اغلب آمریکایی هستد و محدودیت های صادراتی این شرکت ها صنعت فناوری اطلاعات و ارتباطات ایران را بیشتر از صنایع دیگر آی تی کشور تحت تاثیر قرار داده است.

این موضوع موجب شده بسیاری از مصرف کنندگان کالاهای IT به نمایندگی فروش انحصاری، گارانتی و... اعتماد چندانی نداشته باشند و آن را تنها یک نام برای توجیه مبلغ بیشتر بدانند که فروشنده به اسم گارانتی از خریدار دریافت می کند.

البته این موضوع را به طور صددرصد نمی توان تکذیب کرد، زیرا در حال حاضر برخی از فروشندگان یا شرکت ها در بازار با استفاده از نشان و لوگوی شرکت های آمریکایی و یا جعل لوگو و نشان آنها، کالاهای خود را به اسم کالای اصل گارانتی کرده و تحت عنوان نمایندگی رسمی یا انحصاری در بازار به فروش می رسانند. این در حالی است که این شرکت ها و کالای عرضه شده از سوی آنها در اکثر مواقع تنها یک نام جعلی بر کالای درجه سوم چینی است که تحت عنوان و نشان شرکت های بزرگ به فروش می رسد. در چنین شرایطی است که خریداران به شرکت هایی که نمایندگی انحصاری فروش را از شرکت مادر (از اقصی نقاط جهان) گرفته اند هم اعتماد نمی کنند.

● با دست پس با پا پیش

در اکثر کشورها کامپیوتر به صورت یک بسته کامل و تحت یک برند شامل مانیتور، اسپیکر، کیس و در کل همه قطعات در اختیار کاربران قرار می گیرد و کاربر می تواند از خدمات پس از فروش آن شرکت بر روی تمامی قطعات و حتی نرم افزارهای موجود (سیستم عامل و سایر نرم افزارهای اصلی نصب شده) بهره مند شود. اسمبل قطعات در اکثر کشورها توسط افرادی صورت می گیرد که نیاز به سیستم های خاص دارند، اما در کشور ما وضعیت به گونه دیگری است و اکثر کامپیوترها به طور دستی و جداگانه اسمبل می شوند. بزرگترین دلیل این وضعیت، حضور مستقیم نداشتن شرکت های بزرگ در ایران و تحریم های موجود است.

با توجه به این موضوع و نیاز قطعه در بازار، ایران یکی از بازارهای مستعد میان کشورهای خاورمیانه و حتی آسیاست و تمام تولیدکنندگان وسایل کامپیوتری و البته شرکت های امریکایی، نگاه ویژه و خاصی به این بازار دارند و سهم بیشتری از آن می خواهند. آنها به هیچ وجه حاضر نیستند از این بازار چشم پوشی کنند. برای مثال می توان به شرکت HPاشاره کرد که سهم بزرگی از بازار ماشین های اداری و به خصوص پرینترها را در ایران در دست دارد و شرکتی امریکایی است. این شرکت چند سال قبل با تعطیلی دفتر مرکزی خود در تهران اعلام کرد که دیگر گارانتی هیچ یک از محصولات خود در ایران را بر عهده نمی گیرد.

این در حالی است که HP علی رغم فشارهایی که دولت برای تولیدکنندگان آمریکا درباره ورود کالاهای IT اعمال کرده، همچنان با قدرت در بازار ایران حضور دارد. البته حضور HP به صورت مستقیم نیست، این شرکت با عقد قرار داده با شرکت های مختلف ایرانی در بازار ایران حضور یافته و سهم بزرگی از بازار پرینتر و اسکنر را در دست گرفته است. این موضوع در مورد دو برند INTEL و AMD و انواع رم ها و کارت های گرافیکی صادق است. به عنوان مثال، تعداد زیادی از قطعات معروف امریکایی به دلیل ماهیت درونی خود بدون هیچ مشکلی به ایران وارد می شوند. چیپست های گرافیکی شرکت NVIDIA یا ATI جداگانه وارد کشور نمی شود. این شرکت ها محصولات خود را به شرکت های سازنده کارت گرافیک ارائه می دهند و آن شرکت ها با استفاده از چیپست های مذکور کالا تولید می کنند. روند تولید از این قرار است که به عنوان مثال، شرکت NVIDIA چیپست گرافیکی ۸۶۰۰ را طراحی کرده و در اختیار شرکت های سازنده از جمله GIGABYTE، ASUS، XFX و... می دهد و این چیپست از طریق شرکت هایی وارد می شود که با ایران مشکلی ندارند. نکته ای که جالب توجه است، تاکید ویژه NVIDIA روی بازار ایران است. اهمیت این موضوع از آنجا مشخص می شود که مدیر خاورمیانه این شرکت به همراه مدیران شرکت های همکار NVIDIA بارها به ایران سفر کرده و به دقت بازار ایران را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است.

● همه دروغگو نیستند

در بازار با شرکت هایی مواجه می شویم که خود را نماینده انحصاری برند امریکایی در ایران می دانند. این به نوعی درست به نظر می رسد، اما قضیه کمی متفاوت است. شرکت مورد نظر نمایندگی انحصاری آن شرکت یا برند را از طریق دفتر خود در دبی در اختیار گرفته و در بعضی موارد، نه نتها نمایندگی انحصاری آن را در ایران، بلکه در خاورمیانه دریافت کند.

از آنجایی که کشور در تحریم بوده و هیچ شرکتی حق گرفتن نمایندگی و به خصوص نمایندگی انحصاری مستقیم آن را ندارد، آن شرکت در اصل نماینده انحصاری برند آمریکایی در ایران به حساب می آید و حتی می توان نام شرکت مذکور را در وب سایت اصلی آن برند امریکایی، در بخش توزیع کنندگان آسیایی دید. البته فرایند دریافت نمایندگی انحصاری و به خصوص برندهای آمریکایی برای ورود به ایران، پیچیده، پرهزینه و طولانی است. به همین دلایل قیمتی که شرکت مادر در سایت خود برای خریداران اعلام می کند، اغلب کمتر از قیمتی است که در کشور ما عرضه می شود.

آواژنگ، انفورماتیک گستر، شاب، سازگار ارقام و... برخی از شرکت هایی هستند که به سختی و با صرف مبالغ هنگفتی موفق به دریافت گواهی انحصاری نمایندگی فروش کالاهای کامپیوتری از طرف شرکت مادر شده اند.

● هر گردی گردو نیست

این موضوع را نمی توان تکذیب کرد که بعضی افراد سودجو از نبود این برندها سوءاستفاده می کنند، چرا که برخی از فروشندگان بازار با استفاده از نام و نشان و لوگوی نمایندگی های رسمی، کالاهای خود را به اصطلاح گارانتی می کنند و تحت عنوان نمایندگی رسمی یا انحصاری به فروش می رسانند. در حالی که این گارانتی تنها یک نام زیبا بوده و اعتبار چندانی ندارد.

همچنین بعضی از شرکت ها از نبودن نماینده آن برند در بازار سوءاستفاده کرده و با تقلید از نماد شرکت های بزرگ، آن برند را به اصطلاح به ثبت می رسانند. آن ها علاوه بر این که از اعتبار برند استفاده می کنند، موجب می شوند افرادی که این کالا را به نحوی وارد می کنند، برای ثبت نشان آن برند دچار مشکل شوند و مورد پیگرد قانونی قرار گیرند. این در حالی است که اگر شرکت مادر متوجه شود شرکتی از آن نشان استفاده کرده، آن شرکت را مورد پیگرد قانونی قرار می دهد.

● تافته جدا بافته

در تمام دنیا لپ تاپ به عنوان کالایی با فناوری فوق پیشرفته یا (high tech) به شمار می رود. طبق تحریم ها ورود هرگونه لپ تاپ به کشور ممنوع است. این ممنوعیت تنها برای کالاهای امریکایی نیست و همه تولیدکنندگان لپ تاپ در دنیا موظف هستند از این قانون پیروی کنند. بنابراین نه تنها ورود لپ تاپ های امریکایی DELL، APPLE و HP به ایران ممنوع است، بلکه ورود تمام لپ تاپ های موجود مانند ASUS،SONY،TOSHIBA،MSI و... غیرقانونی است. این موضوع برای ورود NETBOOKها از اهمیت بیشتری برخوردار است، چون فناوری تولید آن ها بسیار پیچیده تر از تولید NOTBOOK است. به همین دلیل است که شرکت های واردکننده این کالا از بیان این موضوع که ما نماینده لپ تاپ و یا نمایندگی انحصاری یک برند خاص لپ تاپ هستیم خودداری می کنند. بنابراین هر شرکتی که ادعای نمایندگی فروش هریک از برندهای موجود در بازار را داشته باشد، ادعای دروغ کرده و صرفا برای بالا بردن فروش یا مسایلی از این قبیل دست به این کار زده است.

اما با وجود قوانین سختگیرانه ای که در این زمینه وجود دارد، جدیدترین مدل های لپ تاپ چگونه وارد ایران می شوند؟

با تلاش تمامی دست اندرکاران فعال بخش خصوصی در کشورمان، این کالاها با رایزنی هایی که با شرکت مادر صورت گرفته، به صورت مخفیانه، یا به سفارش شعبه دیگر آن شرکت در دبی، سنگاپور یا کشورهای اطراف سفارش داده شده و از آن کشور به ایران منتقل می شود، تا نیاز کشور از این طریق مرتفع شود. البته این موضوع را نباید فراموش کرد که شرکت های تولیدکننده به دلیل استقبال فراوان ایرانیان از این کالا به هیچ وجه حاضر نیستند بازار رو به رشد لپ تاپ را از دست بدهند و برای باقی ماندن در این بازار در تکاپو هستند و با شرکت های واردکننده همکاری می کنند.

نکته ای که باید به آن اشاره شود، تلاش و سخت کوشی شرکت های واردکننده کالاست که با ریسک بسیار و مشکلاتی که بر سر راه ورود این کالاها وجود دارد، اقدام به ورود این کالاها می کنند.

● آینده نامعلوم

در حال حاضر ورود کالا به کشور، اعم از آمریکایی و غیرآمریکایی، یکی از دغدغه های بخش خصوصی است. تحریم ها موجب شده که امارات، به عنوان بزرگترین مرکز ارائه قطعات کامپیوتری در منطقه، ساز و کار بسیار سخت گیرانه ای برای ورود کالاهای IT به ایران اعمال کند. این موضوع موجب کند شدن ورود کالاها و به خصوص کالاهای امریکایی در بازار شده و با توجه به این موضوع که بیشتر فناوری های این صنعت در میان شرکت های امریکای موجود است، روند ورود فناوری های نوین در کشورمان به کندی صورت می گیرد. البته طی چند ماه اخیر و با تشدید تحریم ها و سخت گیری های دولت امارات، رایزنی هایی برای تغییر دادن محل مبادلات ایرانیان صورت گرفته که از آن میان می توان به طرح ایجاد بازارچه مرزی ارس اشاره کرد.

اما تاکنون هیچ یک از این طرح ها به طور کامل عملی نشده و همچنان مبادلات کالاهای IT از دبی به دشواری صورت می گیرد. به گفته فعالان بازار، با توجه به ماهیت این صنف که باید همیشه به روز و همگام با فناوری های جدید باشد و همچنین فشارهای دولت امارات و ناتمام ماندن طرح هایی از قبیل بازارچه های مرزی، آینده ورود کالاهای IT و به خصوص کالاهایی با برند آمریکایی، نامعلوم و در هاله ای از ابهام پیش بینی می شود.

نویسنده: حامد گل جان اکبری