عدالت، نخ تسبیح جهاد اقتصادی

تلاش مقدس هدفمند برای تعالی اسلام و جامعه اسلامی و برپایی عدالت و توازن اجتماعی همواره مورد تاکید شارع مقدس بوده است به نحوی که در سوره حدید آیه ۲۵ یکی از اهداف رسالت انبیا …

تلاش مقدس هدفمند برای تعالی اسلام و جامعه اسلامی و برپایی عدالت و توازن اجتماعی همواره مورد تاکید شارع مقدس بوده است به نحوی که در سوره حدید آیه ۲۵ یکی از اهداف رسالت انبیا را نیز برپایی عدالت اقتصادی- اجتماعی ذکر کرده است. ‏

لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَیِّنَاتِ وَ أَنزَلْنَا مَعَهُمُ الْکِتَابَ وَ الْمِیزَانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ ۱ ‏

در این آیه خداوند تلاش و رسالت عظیم پیامبر(ص) را در راستای هدف و تحولی بزرگ که همان عدالت اجتماعی‌- اقتصادی است می داند و تمام همت و کوشش مضاعف انبیا و پیروان آنها را در این راستا می‌داند.‏

از نظر شهید صدر (ره) در اسلام، عدالت اجتماعی از مبادی اساسی برای شکل گیری خط مشی اقتصادی است. همچنین ایشان معتقد است: اسلام گرچه عدالت را در قالب یک نظریه معرفی نکرده، اما آن را "در ضمن یک سیاستگذاری و

برنامه ریزی معین ارائه نموده که توانسته است پس از آن، این ایده را در واقعیتی زنده مجسم سازد؛ واقعیتی که تمامی تار و پودش با مفهوم اسلامی عدالت عجین است۲. "‏

نکته دیگر اینکه؛ به طور کلی هر نظامی از چهار جزء تشکیل شده است. عناصر نظام، نقش و کارکرد هر عنصر، ساخت(روابط بین اجزا و عناصر) و هدف و عملکرد کلی نظام موجود. عناصر اصلی نظام اقتصادی، در سه زیر بخش تولید، توزیع و مصرف تعریف می شود. با توجه به آنچه بیان شد؛ عدالت اقتصادی در واقع ترکیب و هم پوشانی روابط اقتصادی مذکور می باشد.

جهاد و تلاش اقتصادی که مفهومی معنوی و فرهنگی دارد قادر خواهد بود بر اقتصاد اثر بگذارد. برآمد این دو حیطه اقتصاد و معنویت، جمع بین تلاش دنیا و آخرت می باشد. از طرفی آنچه که اقتصاد اسلامی در پی آن است توسعه همه جانبه و عدالت محور که رفاه اسلامی دارد است. لذا می توان بیان کرد آنچه جهاد اقتصادی در پی آن است همان اهداف اقتصاد اسلامی و تحقق آن در جامعه است. ‏

بنابر این یکی از ضروریات در جهاد اقتصادی، داشتن روحیه جهادی(تلاش مادی و معنوی) با بینش عدالت محوری در مسئولین و اقشار مردم است. یقیناً در جهاد اقتصادی، موانع بزرگی سر راه پیشرفت اقتصادی ملت ما ظاهر خواهد شد که فقط با روحیه جهادی وخستگی ناپذیری و با بینش عدالت محوری که همان اصول اقتصاد اسلامی است، می‌توان این موانع را برطرف نمود. البته داشتن روحیه خود باوری و اینکه ماهم می توانیم پیشرفت کنیم و حتی از غرب جلوتر حرکت نماییم یکی از ضروریات است. پیشرفتهایی در عرصه‌های پزشکی، صنعتی، هسته‌ای، هوا و فضا و... نمونه هایی از این پیشرفت است.۳

در فضای اقتصادی پیشرفت و عدالت یا به عبارتی فضای اقتصاد اسلامی برای اجرای علوم اقتصاد منبعث از طبیعت در فضای مدل، چهارچوب وسازوکارهای اسلامی تلاش می‌شود. بدین سان هم باعث افزایش تولید، بهره وری و رشد ملی می‌شود و هم باعث رعایت اصول اسلامی که نهایتاً تمام نیازهای مادی و معنوی انسان را در مسیری صحیح هدایت می نماید. لذا باید از اجرای چنین نظامی توسعه عدالت محور، رشد و رفاه مادی -معنوی(کمی و کیفی) را انتظار داشت. پس؛ بدیهی است که جهاد اقتصادی در شرایط کنونی اقتصاد ایران تنها در قالب طراحی و اجرای دقیق برنامه های رشد در نظام اقتصاد اسلامی که مبتنی بر عدالت است می‌گنجد.‏

احمد محمدی

پژوهشگر اقتصاد ـ دانشگاه مفید

پی نوشتها:

۱) ‎با اینکه ما رسولان خود را همراه با معجزات روشن گسیل داشتیم و با ایشان کتاب و میزان نازل کردیم تا مردم را به عدالت خوی دهند، حدید۲۵، ترجمه المیزان، ج‏۱۹، ص:۲۹۹ و۳۰۰ .‏

۲) ‎سید محمدباقر صدر، اقتصادنا، ط. الثانیه، المجمع العلمی للشهید الصدر، ۱۴۰۸، ص ۳۰۳‏‎.‎

۳) ر.ک: کارنامه پیشرفتهای ایران.‏‎ http://www.rasanews.ir