تاریخچه دیپلماسی بین المللی در مبارزه با تروریسم

تقریباً می توان گفت که از همان آغاز شکل گیری مفهوم تروریسم, انسان ها به راه های مقابله با آن اندیشیده اند و به طور کلی می توان گفت با ظهور مفهوم مدرن تروریسم پس از استقرار نظام وستفالیایی, حرکت هایی در جهت مقابله با آن صورت پذیرفته است

تقریباً می توان گفت که از همان آغاز شکل گیری مفهوم تروریسم، انسان ها به راه های مقابله با آن اندیشیده اند و به طور کلی می توان گفت با ظهور مفهوم مدرن تروریسم پس از استقرار نظام وستفالیایی، حرکت هایی در جهت مقابله با آن صورت پذیرفته است. و به طور ویژه می توان گفت با تولد سامان ملل متحد، پس از زوال و انحلال جامعه ملل، دیپلماسی عمومی ای هر چند لنگان در این جهت با آن متولد شده است. در این مقاله در صددیم تا تاریخچه مختصر و مجملی از این روند ارائه دهیم که مربوط است به دیپلماسی های سازمان ملل متحد و سازمان های منطقه ای در راه مبارزه با تروریسم از سال شکل گیری تا ۲۰۰۶ می باشد.

الف) سازمان ملل متحد

▪ شورای امنیت:

دیپلماسی شورای امنیت شامل کمیته های ۴ گانه، قطعنامه ها و کنوانسیون هاست که به شرح ذیل است:

۱) کمیته ضد تروریسم(Counter –Terrorism Committee): این کمیته بعد از تصویب قطعنامه (S/RES/۱۳۷۳) –بعد از حملات ۱۱ سپتامبر- به منظور نظارت دقیق بر اجرای این قطعنامه تشکیل گردید. این قطعنامه بعد از قطعنامه (S/RES/۱۳۶۸) مورخ ۱۲ سپتامبر ۲۰۰۱ در محکومیت حملات تروریستی علیه ایالات متحده به تصویب رسیده است. در کمیته ضد تروریسم بنا به منسبت ها و حوادث تروریستی گوناگون قطعنامه ها و بیانیه های گوناگونی را منتشر نموده است.

۲) کمیته ۱۵۴۰ (۱۵۴۰ Committee): این کمیته بر اساس قطعنامه (S/RES/۱۵۴۰) به منظور مقابله با تهدیدات علیه صلح و امنیت بین المللی به تصویب رسیده و در آن کشورهای عضو موظف شده اند تا از اقدامات خود علیه تروریسم به کمیته ۱۵۴۰ گزارش دهند.

این کمیته تا سال ۲۰۰۶ سه گزارش به ریاست شورای امنیت ارائه داده است که اولین گزارش در ۸ دسامبر ۲۰۰۴ ارائه شده است.

۳) کمیته ۱۲۶۷: این کمیته بر اساس قطعنامه (S/RES/۱۲۶۷) –مصوب ۱۹۹۹، که ایجاد کمیته ۱۲۶۷ و اعمال تحریم های هوایی محدود و مالی علیه طالبان را به تصویب رسانده بود- تشکیل گردید. این کمیته تا کنون قطعنامه های متعددی را در این زمینه صادر کرده است.

۴) کمیته ۱۵۶۶: قطعنامه (S/RES/۱۵۶۶) –مصوب سال ۲۰۰۴ میلادی- مشتمل بر ایجاد این کمیته، تاکید مجدد بر همکاری کامل و مطلق اعضا در زمینه مبارزه با تروریسم می باشد.

۵) دیگرقطعنامه ها: که دفعتاً از سوی شورای امنیت صادر شده اند و مشتمل بر موضوعات تقویت تاثیر نقش شورای امنیت در جلوگیری از مناقشه به خصوص در آفریقا، وضعیت افغانستان، حملات تروریستی ۷ اوت ۱۹۹۸ کنیا و تانزانیا، تحریم ها علیه سودان، علیه اتیوپی به سبب پناه دادن به سه مظنون به قتل مبارک، پرواز ۷۷۲، اعمال تحریم بر لیبی، تاکید مجدد بر یکپارچگی ارضی و استقلال کویت و در زمینه مواد منفجره و به منظور مقابله با تروریسم می باشد.

۶) کنوانسیون ها: لازم است تا یک تقسیم بندی از آنها ارائه دهیم:

- کنوانسیون های سازمان ملل.

- کنوانسیون های چندجانبه.

- کنوانسیون های منطقه ای.

۷) بیانیه ها (Declarations): که عمدتاً مشتمل بر موضوعاتی همچون مبارزه با تروریسم، تلاش جهانی برای مبارزه با تروریسم، اجرای مفاد بیانیه ۱۹۹۴ در زمینه مبارزه با تروریسم بین المللی و ... می باشد.

▪ مجمع عمومی:

دیپلماسی ها و تلاش های مجمع عمومی در راه مبارزه با تروریسم را می توان مشتمل بر محورهای ذیل نمود:

۱) قطعنامه های مجمع عمومی.

۲) نامه های غیر رسمی دبیر کل.

۳) گزارش های کمیته ششم.

۴) گزارش های کارگروه کمیته ششم.

۵) گزارش مامور عالی رتبه حقوق بشر.

۶) گزارش های کمیته ویژه ایجاد شده توسط قطعنامه (۵۱/۲۱۰) مجمع عمومی مصوب ۱۷ دسامبر ۱۹۹۶.

۷) گزارش های دبیر کل.

▪ شورای اقتصادی و اجتماعی:

تلاش های شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد به عنوان یکی از ارکان این سازمان مشتمل بر محور های ذیل است:

۱) قطعنامه ها

۲) قطعنامه های کمیسیون حقوق بشر.

۳) قطعنامه های کمیته فرعی توسعه حقوق بشر.

۴) گزارش ها توسط گزارشگر ویژه، خانم کالیوپی کی. کوفا (Kalliopi K. Koufa).

۵) قطعنامه کمیسیون درباره وضعیت زنان (پیشرفت زنان و اقدامات تروریستی علیه آنان).

ب) سازمان های منطقه ای

▪ سازمان همکاری های اقتصادی آسیا –اقیانوسیه:

۱) بیانیه رهبران کشورهای عضو در زمینه مبارزه با تروریسم و افزایش رشد: که در ۲۶ اکتبر ۲۰۰۲ در مکزیک صادر گردید.

۲) بیانیه رهبران کشورهای عضو در زمینه مبارزه با تروریسم: در ۲۱ اکتبر ۲۰۰۲ در شانگهای صادر گردید.

▪ شورای اروپا:

که مشتمل بر کنوانسیون هایی در این زمینه است.

▪ اتحادیه اروپا:

۱) این اتحادیه قانون (۲۰۰۲/۴۵۷/JHA) را در ۱۳ ژوئن ۲۰۰۲ تصویب نمود و چهارچوب تصمیم گیری در این زمینه برای کشورهای عضو می باشد. طی این قانون موارد تصحیح قانون ملی کشورهای عضو، تعریف تروریسم و الزام اعضا به اجرای قانون مذکور تصریح شده است.

۲) گزارش کمیسیون ۸ ژوئن ۲۰۰۴: این گزارش اقدامات صورت گرفته از سوی اعضا را در چارچوب تصمیم گیری مبارزه با تروریسم مورد بررسی قرار داده و الزاماتی را برای آنها معین ساخته است.

▪ ناتو:

۱) بند ۵ پیمان آتلانتیک شمالی.

۲) بیانیه شورای آتلانتیک شمالی درباره ۱۱ سپتامبر در روز ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱.

۳) بیانیه شورای آتلانتیک شمالی در ۱۲ سپتامبر ۲۰۰۱.

۴) طرح نظامی ناتو برای مبارزه با تروریسم. در این طرح، مفاهیم و اصطلاحات مربوطه، به شکل مشروح و مبسوط مورد بررسی قرار گرفته و استراتژی ناتو برای مبارزه با تروریسم تبیین شده است.

۵) طرح نظامی ناتو در سال ۱۹۹۹. در این طرح برای نخستین بار از چالش تروریسم نام برده شده است.

۶) طرح همکاری علیه تروریسم. مطابق با این طرح الزامات جدیدی علیه تروریسم از سوی کشورهای عضو پذیرفته می شود.

رضا رضایی

مهرداد افشار