عامل تزاحم و ناامنی

● پرسش:
کسانی که مدعی سلوک در مسیر صراط مستقیم بوده و هر روز این معنا را در نمازهای یومیه از خدای متعال طلب می کنند چگونه است که دچار تزاحم و ناامنی در تعامل با یکدیگر می شوند؟
● …

پرسش:

کسانی که مدعی سلوک در مسیر صراط مستقیم بوده و هر روز این معنا را در نمازهای یومیه از خدای متعال طلب می کنند چگونه است که دچار تزاحم و ناامنی در تعامل با یکدیگر می شوند؟

پاسخ:

صراط مستقیم برخلاف سبیل در منطق قرآن واحد است، نه کثیر و دلیل عمده کثرت ناپذیری صراط این است که از جانب خدای احد است و آنچه از طرف اوست و از خداست و به سوی خداست واحد است و اختلاف، تخلف و تناقض نمی پذیرد. اما چرا انسان های مدعی در صراط مستقیم دچار اختلاف، تضاد و یا تناقض در مناسبات و تعاملات خود با یکدیگر می شوند ریشه آن را باید در پیروی از هواهای نفسانی و یا سبل غیرالهی جست وجو کرد که علی(ع) در خطبه ۵ نهج البلاغه می فرماید: انما بدء وقوع الفتن اهواء تتبع. جز این نیست که شروع وقوع فتنه ها پیروی کردن از هواهای نفسانی است. بنابراین جامعه امن و بی تزاحم با رهروان صراط مستقیم در صورتی که مقصد و هدف غایی آنها یکی باشد و راه های فرعی آنها نیز در مسیر قرب و سبل الهی باشد، در عمل محقق خواهد شد.

راه بی تزاحم

در آیه کریمه (اهدنا الصراط المستقیم) هدایت «همه انسانها» از خدای سبحان مسئلت می شود. همان طور که در آیه (ایاک نعبد و ایاک نستعین) نیز تنها سخن از عبادت و استعانت شخص متکلم نیست.

سر مسئلت هدایت عمومی این است که جامعه امن و بی تزاحم تنها با هدایت همگانی و حرکت همه به یک سو، تامین می شود؛ اما اگر هر گروه به سمتی حرکت کنند، یا گروهی به سمتی روانه باشند، ولی برخی دیگر از آن سمت باز گردند، چنین جامعه ای گرفتار تزاحم و از امنیت مطلوب محروم است.

واحد بودن مقصد و نبودن مزاحم، شرط سالم به مقصد رسیدن است. راهیان صراط مستقیم با یکدیگر «رفیق حسن» و هماهنگ هستند: (و من یطع الله و الرسول فأولئک مع الذین انعم الله علیهم من النبیین و الصدیقین و الشهداء و الصالحین و حسن أولئک رفیقا) (نساء- ۶۹)؛ زیرا آنان مددکار یکدیگرند، نه مزاحم و این ویژگی صراط مستقیم است که راهیان آن به تعلیم و هدایت الهی، هدایت همگان را در پیمودن راه مسئلت می کنند.

اگر رهرو تنها باشد و دیگران همراه و هم مسلک او نباشند، راه را با دشواری می پیماید؛ زیرا با مزاحم های فراوانی روبروست، ولی اگر همه در یک مسیر باشند نه تنها مزاحمتی نیست، بلکه همه یار یکدیگرند و این همان مدینه فاضله الهی است. لازم به ذکر است

گرچه امتثال احکام در مرحله طبیعت بر اثر محدود بودن امکانات مادی، مورد تزاحم قرار می گیرد، لیکن دین چون صراط مستقیم است برای صورت تزاحم نیز حکم خاص دارد که آن نیز در متن صراط جا دارد. از این جهت طالب حق و ثواب در هیچ مرحله ای در تنگنا قرار نمی گیرد.